Sisindiran-Wawangsalan Bahasa-Basa Sunda

Sisindiran-Wawangsalan Bahasa-Basa Sunda, Bahasa kolot mah sisindiran th asalna tina kecap sindir. Mun nurutkeun kamus Basa Sunda karangan R.Satjadibrata, sindir th hartina: Kecap atawa omongan anu hartina henteu sacrwlna/saujratna (ilikan kamus Basa Sunda karangan R.Satjadibrata, kaca 376). Sisindiran th nyata: omongan anu dibalibirkeun, anu dibungkus. Nya kawajiban urang anu kudu meskna sangkan ngarti kana naon eusina, tegesna mah sangkan ngarti kana naon anu dimaksud ku nu ngomong atawa nyindiran ta. Minangka parabot pikeun meskna ta, urang kudu surti, lemes rasa seukeut harti. Tah mun geus kitu mah, kakara urang bakal bisa ngarti kana maksudna, mun teu kitu mah nya lapur wh. Mun ditilik tina wangunanana, sisindiran th bisa dibagi kieu:

1. Wawangsulan/wawangsalan: a) Bangbalikan lanjaran b) Bangbalikan dangding c) Wawangsalan dangding

2. Rarakitan: a) Nu ngandung birahi b) Nu ngandung piwulang c) Nu ngandung lulucon

3. Paparikan: a) Nu ngandung birahi b) Nu ngandung piwulang c) Nu ngandung lulucon (ssbrd)

Lamun eusi salah sahiji sisindiran meupeuh ka batur, disebut ssbrd, asalna tina kecap sbrd = ngabetrik, meupeuh ka batur, puguh wa karasana matak peureus. Ssbrd, bisa mangrupa rarakitan atawa paparikan. Dina wawangsalan mah langka kapanggih. Jadi, pikeun nyindekkeun hiji rarakitan atawa paparikan bisa henteuna disebut ssbrd, urang kudu nalk eusi ta rarakitan atawa paparikan ta. Lamun eusina meupeuh ka batur, taaaahh.. nu kitu u ngarana ssbrd th. Jengglnganana atawa gurat badagna sisindiran th. Tulisan ka hareup ku uing nyoba digetrut nu kaasup wangunan sisindiran. Pikeun contona kamungkinan sauted heula nya, engk weh tulisan dina waktu sjn khusus dipangnangkeun conto-conto sjnna.

1. WAWANGSULAN/WAWANGSALAN
Wawangsulan asalna tina kecap wangsul (basa Jawa: wangsal), hartina wangsul atawa balik. Ku sabab kitu, wawangsulan th osok disebut og bangbalikan.

Nilik kana wangunanana, wawangsulan/wawangsalan th bisa dibagi tilu bagan, nyata: a) Bangbalikan lanjaran b) Bangbalikan dangding c) Wawangsalan dangding

a) Bangbalikan Lanjaran

Bangbalikan lanjaran, nyata: sisindiran anu sapadana (bait/kuplet) diwangun ku dua padalisan (jajar). Anu sajajar mimiti disebut cangkang, jajaran ka dua disebut eusi. Jumlah engang dina unggal-unggal jajaran kudu dalapan, purwakantina (sajakna ceuk basa Indonesia mah) nyaeta a b, sarta aya bagan anu disebut mdium pikeun mindahkeun harti tina cangkang kana eusi. Contona siga kieu ;

Teu beunang diopak kembung teu beunang dientong-entong (mdiumna/eusina = lontong) Teu beunang ditiwu leuweung teu beunang dipikasono (mdiumna/eusina = kaso)

Ngeunaan bangbalikan lanjaran mah. Conto sjnna, engk ba ku uing dibrbtkeun nya. nt og bisa nyieun sorangan asal saratna ulah lunta tina patokan-patokan nu geus dibjrkeun tadi. b) Bangbalikan Dangding

Bangbalikan dangding, nyata: bangbalikan lanjaran anu disusun tur dijieun dangding. Ku lantaran kitu, patokan-patokan anu aya dina bangbalikan lanjaran teu keuna pikeun bangbalikan dangding mah. Ku lantaran dijieun dangding ta, nya patokan-patokanana og robah nurutkeun patokanpatokan dangding na ba. Upamana dangdingna dina wangun pupuh dangdanggula, dina dangdanggula th sapadana aya sapuluh jajar, atuh cukup ku lima bangbalikan lanjaran. Lain deui lamun wangunna dina pupuh sinom. Dina sinom mah, cukup ku opat satengah bangbalikan lanjaran. Pon kitu dina wangun pupuh lianna, saperti dina kinanti, cukup ukur ku tilu bangbalikan lanjaran, jeung saterusna. Sajaba tinu tadi dijntrkeun, unggal jajaran bangbalikan dangding teu kudu dalapan engang, tapi gumantung kana aturan pupuh na ta. Jumlah engang unggal jajaran, guru laguna atawa rubah-robahna sora unggal tungtung jajaran (dangdingdeungna) ta kabh gumantung kana aturan pupuhna. Aturan nyusun bangbalikan lanjaranana sina selang sekar, cangkang jeung eusina paselang. Wangunan bangbalikan dangding saperti kitu urang sebut wa bangbalikan dangding model kahiji. Sabab, aya deui bangbalikan dangding modl sejenna, nyaeta: bangbalikan dangding modl kadua. Dina bangbalikan dangding modl kadua ieu, cangkang jeung eusi th disajajarkeun ba. Cangkang ayana dina angkatan wirahma, ari eusi ayana dina pungkasan wirahmana.

Mh Conto

teu

mulek

teuing

ku

uing

dituliskeun dangding

atuh

keur model

contona

nya. kahiji

Bangbalikan

Dangdanggula Mga beureum surupna geus burit ngalanglayung panas pipikiran Cikur jangkung jah konng naha teu palay tepang Sim abdi mah ngabeunying leutik ari ras cimataan Gedong tengah laut ulah kapalang nya bla Paripaos gunting pameulahan gambir kacipta salamina Sinom Balandongan sok Kendang dagdigdug Bal nya Tegal laun-laun emas ngujur geura ged rasaning dirka bati tengah sugan sakieu model kadua duh duh sekar duh sumpah batur bad kuda bodas sapi Wawangsalan sanajan seja tepi geus ka g nya

(cangkang) (eusi) (cangkang) (eusi) (cangkang) (eusi) (cangkang) (eusi) (cangkang) (eusi) jalan indit pakauman ati masjid rumajug nagara jadi karipuhan. eusi disajajarkeun) ati mustika kedaton lucu wani cadas estu bla pasti tga. Dangding

hayang

los

pikir ancur

Conto Bangbalikan dangding Dangdanggula cai laleur puputon pulas sanggah yn niat tilam santen minyak c) langit hurung

(cangkang jeung

pupujan raja

beureum seungit engkang

Saacan nyawalakeun bab wawangsalan dangding, urang bdakeun heula antara wawangsalan dangding jeung dangding. Boh dina wawangsalan dangding, boh dina dangding, duanana og bisa ngagunakeun pupuh anu jumlahna 17 ta. Ngan, dina wawangsalan dangding mah ngandung unsur-unsur bangbalikan. Tegesna, ngandung unsur-unsur nu dibalikeun deui atawa ngandung unsur peskeun. Sedengkeun dina dangding mah teu aya unsur-unsur kitu, stu ngan sacrwlna ba dina ngagambarkeun kaayaan th. Boh ngagambarkeun:

kandahan alam, atawa papatah, kajadian, jeun sajabana ti ta. Saperti: Guguritan Laut g Kidul, Sasambat Kuda Kahar, Kiamat Leutik, Eling-Eling Masing Eling, jeung sajabana. Lamun dibandingkeun jeung bangbalikan dangding, bdana nyata: dina wawangsalan dangding mah wangunanana th sapada (satu bait. Ind) cangkang wungkul, sapada deui eusi wungkul. Contona: Sinom (pada siki badoang eunteup manuk cihcir dina kuma melak daun (pada bak ngadagoan teu rk mikir ripuh kuma sangkan gering kahiji tarum manuk dina walt disada pucuk supa bakung kadua taun bagja ayeuna welh beurang dipupuk nangtung trh mikiran inggis jeung ku munggah sugan ku pisitan kembang semar buah eusi bak jangjang cangkang rina wungkul) kembang badori kalijaga beusi peuting tanjung piakaleunana jadi kokosan wungkul) bulan diri jaga bisi peuting bingung piakaleunana ngajadi hoshosan.

Naon-naon nu dimaksud sisindiran dina wangun kahiji, nyatana wawangsalan. Syukur lamun teu kaharti, jadi nt bisa nang sumber sjn nu leuwih jro. Ayeuna urang teruskeun kana wangun sisindiran nu kadua, nyata: Rarakitan.

RARAKITAN
Rarakitan, asal kecapna tina rakit, hartina: pasang. Sarakit, hartina sapasang. Jadi, rarakitan pihartieunana th: Papasangan. Anu disebut rarakitan nyaeta: sisindiran anu sapadana diwangun ku opat jajar. Dua jaj r a (jajaran kahiji jeung kadua) mangrupa cangkang, dua jajar deui (jajaran katilu jeung kaopat) mangrupa eusina. Jajaran kahiji thr, ngarakit jeung jajaran katilu, lamun jajaran nu kadua ngarakitna jeung jajaran kaopat. Purwakantina : a b a b. Upama nilik kana eusina, rarakitan th bisa dibagi-bagi jadi tilu bagan, nyata:

a) nu eusina ngandung birahi (karesep nt lah nu kieu mah) b) nu eusina ngandung piwulang (nu nt sok hareudang geningan mun dipapatahan th) c) nu eusina ngandung lulucon (ssbrd) Conto kaduhung ka kaduhung kagmbang sapanjang moal sapanjang moal Conto meuli kapak masing kapak mmh samak mmh tilik Conto majar cau majarkeun gening nya rarasaan teu rarasaan teu rarakitan wajit hajat rajin dunya ngagelarkeun heula ambh ngomongkeun ka awak manh (hehehehe.burayut rarakitan nu th kepok th nya gembru ngandung lulucon nya rarakitan kuring Lmbang nu ka ka kuring kieu jalan welh tacan welh nu ngandung jeung ngandung birahi Lmbang Cibiana kagmbang rasana Sorang diaspalan kasorang diakalan piwulang jawadah kiparat ibadah akhrat kasur rinh batur euy) (ssbrd) lampnng nyiru koneng mah euy) cau cab lucu rh

heula

knh

dekok

cau dina lengkh (hahahahant pisan melak mun asa mun melak matak

ieu

nyaho nyaho

Hhhh.kitu meureun nu dimaksud rarakitan og. Sammh panon uing beurat ku tunduh, urang tuluykeun kana wangun sisindiran nu katilu nya, nyata: Paparikan.

PAPARIKAN
Paparikan, asalna tina kecap parek = deukeut. Wangun paparikan sarua jeung rarakitan. Anu ngabdakeunana, nyata: dina paparikan mah tara aya kecap anu dibalikan deui. Cangkang jeung eusina ngan deukeut sorana wungkul. Nilik kana eusina og sarua jeung rarakitan. Siga kieu conto-contona mah.

Conto ngala disamberan tiis lantaran suwangkung pikeun nu bisi Conto ninyuh diwadahan anu ku papan iraha mun mokaha Conto jeruk jambu camerut susu

paparikan saga

nu ku

eusina sisi tiis ka ulah tihang ulah kuring

ngandung

birahi huma waliwis sukma geulis dihumbut papanjangan imut kadanan. piwulang cipati gelas pasti dipikawelas ditatah lomari ltah diri

raga jadi

nu

jangkung paparikan nu ubar

sok ngandung ku

eusina piring

sabar Allah kiara jadi bisa salamet paparikan nu eusina purut ar hayang lar

ta

miara ngandung lulucon

(ssbrd) Cikaruncang Wanayasa bujang karasa

ka teu

cau kepok keur rumgang dieunteupan bondol hjo keur dekok katambah gang ditambahan olol lho (hahahaha sumpah teu nyindiran nt ieu mah, asli nt pisan).