Teknologi Bahan

KAYU
oleh

ABDUL SUKUR KAMSIR

 Kayu
• Penamaan Kayu
– Penamaan Botani: tepat dan mengikut kaedah
Botani
• contoh: Balanocapus Heimii (kayu cengal)
– Penamaan Vernakular: tidak tepat, menurut
masyarakat setempat.
– Penamaan Dagangan: menurut ciri-ciri fizikal
dan kejuruteraan yang sama / hampir sama.

2
 Kayu
• Pengelasan
– Kayu keras dan kayu lampung atau kayu lembut
(perbezaan botani)
• sel trakeid bertugas sesalur utk aliran air/garam galian
• sel trakeid sebagai tisu penguat pokok.
• Bentuk daun seperti jarum.
• Buah berbentuk kon dan biji benih tidak berkulit.
Kekuatan kayu bergantung pada kandungan
ketebalan dinding sel trakeid.

3
 Kayu
• Kayu Keras
– Tugas penguat pokok dan sesalur oleh tisu
berbeza. (sel salur dan gentian kayu/libriform)
– Daun lebar.
– Mengeluarkan biji benih berkulit.

Di Malaysia terdapat lebih banyak kayu keras

daripada kayu lembut.

4
 Kayu
• Kayu-kayu di Malaysia digolongkan kepada
3 kumpulan utama:
– kayu keras berat (ketumpatan >880 kg/m3)
• contoh: Cengal, Tembusu, Balau, Merbau dan Resak
– kayu keras sederhana (ket. 720 - 880 kg/m3)
• contoh: Kapor, Keledang dan Keruing.
– kayu keras ringan (ketumpatan <720 kg/m3)
• contoh: Nyatoh, Jelutong, Pulai dan Terap.

5
 Kayu
• Pengecaman Kayu
– selain rupa fizikal: bentuk & warna (tidak
konsistent)
– meneliti bentuk sel-sel di hujung kayu dgn.
Mikroskop atau kanta pembesar 10 - 15 kali.
– Sel-sel diambil dgn pisau tajam supaya bentuk
sel-sel tidak rosak.
– Sel-sel yang dicam: sel salur, trakeid, gelang
tumbesaran.

6
 Kayu
• Ciri Dalaman
Gelang Tumbesaran:
Perubahan musim
mempengaruhi kadar
tumbesaran pokok,
menyebabkan
terbentuk gelang
tumbesaran.
Gelang ini dapat
menolong menentukan
kualiti kayu e.g.
bilangan gelang 4 -14
tiap 25mm --> kayu
berkekuatan baik.
7
 Kayu

• Sel-Sel Kayu
Keras & Kayu
Lembut
• Lihat pada sel
trakeid dan serat
gentian dalam
tugasnya
menguatkan
kayu dan
menyalirkan air.

8
 Kayu
• Ira, tekstur dan Corak Kayu
– Ira ialah arah gentian/serat kayu pada keratan
kayu/papan berbanding paksi utama pokok.
– Tekstur ialah perbezaan relatif saiz gentian
kayu pada keratan kayu/papan.
– Corak ialah rupa bentuk gentian kayu secara
keseluruhan pada keratan kayu/papan.
– Terdapat 6 jenis ira: Ira lurus, ira serong, ira
lintang, ira pusar, Ira kait-punca, ira
gelombang.
9
 Kayu

Jenis-jenis
Ira kayu

10
 Kayu
• Ciri-Ciri Kejuruteraan
– Kekuatan kayu: keupayaan kayu merintangi
daya luaran yang bertindak ke atasnya atau
menukar bentuk / dimensinya.
– Kekuatan bergantung pada arah daya bertindak
dan sangat dipengaruhi oleh arah daya relatif
dengan ira kayu.
– Kekuatan mampatan, tegangan, ricih, lenturan
statik.

11
 Kayu
• Kekuatan tegangan
DAYA TEGANGAN

IRA KAYU

Arah Daya selari dengan ira kayu

DAYA TEGANGAN

ARAH IRA

Arah daya tegak terhadap arah ira kayu 12

 Kayu
• Kekuatan mampatan

DAYA MAMPATAN

Arah daya selari dan tegak terhadap arah ira

13
 Kayu
Kekuatan Ricih Daya ricih selari

Keupayaan merintangi
daya bertindak pada
kedudukan sisi
Arah Ira
Daya Ricih
serong
Daya ricih selari

Daya Ricih Serong

Arah Ira

Daya Ricih Tegak

Daya Ricih
Gelek Daya Ricih Gelek 14
 Kayu
• Kekuatan Lenturan Statik
– keupayaan kayu merintangi daya pada arah berlawanan
yang menyebabkan berlaku lenturan (wujud keadaan
mampatan & tegangan)
– keadaan sebenar bagaimana kayu alami semasa
pengunaannya
• Kekerasan kayu: daya rintangan kayu terhadap suatu
bebola keluli keras piawai bergaris pusat 11.3mm yang
ditekankan ke dalam kayu sehingga separuh terbenam.
Kekerasan ada hubungan rapat dgn kekuatan
mampatan
15
 Kayu
• Faktor Mempengaruhi Kekuatan
– Ketumpatan
– Kandungan Lembapan
– Kecacatan kayu: buku kayu, pecah/rekah atau
berlubang
– Ira kayu
– Suhu
– Rawatan

16
Kayu

17
 Kayu

Kecerunan ira kayu mempengaruhi kekuatan

dinyatakan dalam sudut antara arah daya dengan
arah ira atau ditulis 1:n

18
 Kayu
• Kelembapan Kayu
– kayu hidup ~ 30% - 200% berat keringnya ialah
air.
– Peratusan air ini bergantung pada saiz pokok
dan spesisnya.
– Kandungan air mempengaruhi berat, kekuatan,
kecutan, dan kecederungan diserang kulat dan
serangga.
– Air dalam kayu berada dalam (a) dinding sel,
(b) rongga sel dan ruang antara sel-sel kayu.

19
 Kayu
• Takat serat tepu (TST)
– had kelembapan air
dalam kayu dengan air
dalam “(a)” tepu dan
dalam “ (b)” kering.
– Nilai TST ~ 24% - 30%
bergantung pada saiz
dinding sel (jenis kayu)
– kesan perubahan
kandungan air ialah
perubahan pada
dimensi kayu.
(pengecutan dan
pengembangan)
20
 Kayu
• Menentukan Kandungan Lembapan
– Kaedah Pengeringan Ketuhar
– kayu dipotong kecil-kecil dan di timbang berat (m1)
dan dikeringkan dalam ketuhar(dipanaskan dahulu
pada 60oC) pada 105oC sehingga tidak berlaku
pengurangan berat lagi. Kemudian timbang berat
terakhir (m2).

m1 - m2
% Air = ------------- x 100
m2
21
 Kayu
• Kaedah Penyulingan
• serpihan / habuk kayu
seberat 50gm dimasukkan
dalam kelalang bersama
minyak ketumpatan
rendah/ tidak larut dalam
air.
• Air yang meruap di
kondensasikan ke dalam
Penerima bersenggat.
• Jangka Kelembapan
• Pelbagai jenama di
pasaran.
22
 Kayu

• Kecacatan Kayu
– ialah ketidaksempurnaan pada kayu
menyebabkan kualiti kayu menurun.
– Dua Punca utama kecacatan:
• semulajadi
• agen-agen luaran seperti manusia,
cendawan, serangga dll.

23
 Kayu
•Buku Kayu
•Gerigis
•Rekah hati
•Rongga

24
 Kayu
Jenis Buku Kayu
Buku Pinggir
Buku Muka
Buku Jidar
Buku Rencung
Buku Arris

25
 Kayu
• Gerigis
– kerosakan pada sel-sel serat /gentian berpunca
daripada hasil tunas yang tidak tumbuh /
kerosakan kerana serangga ketika hayat pokok.
– Kerosakan ini boleh di permukaan atau
bahagian dalam kayu.

26
 Kayu
• Rekah Hati: kerosakan sel serat/gentian ditengah pokok
• Rongga: kerosakan sel-sel pada arah ira / pengumpulan
resin atau damar (jenis pokok tertentu)

27
 Kayu

• Kecacatan kerana Agen Luaran

– Proses Pengeringan (kecacatan Pengeringan)
– Serangan Cendawan
– Pengorekan Serangga

28
 Kayu
Kecacatan Pengeringan
Rekah
Pecah
Melengkung/bebusur
relangan
piuh
meleding
kayu kulit keras
kempis
29
 Kayu
• Serangan Cendawan
– dikategorikan kepada dua jenis:
• cendawan mereputkan kayu: sel-sel kayu di sekitar
jangkitan dihurai dan diserap. Contoh: Serpula
lacrymans
• cendawan yang hanya mewarnakan kayu: cendawan ini
hanya menyerap makanan dalam sel-sel kayu. Tidak
mereputkan kayu tetapi memburukkan rupa fizikal kayu.
Keadaan teruk menurunkan kekuatan sehingga 30%.
Contoh: Ceratocystis coerulescens

30
 Kayu
• Serangan Cendawan
– memerlukan kelembapan sekurang-kurangnya
20% , suhu yang sesuai. Suhu 0 - 5oC
menyebabkan perkembangan cendawan terhalang.
Pereputan ini ~ Pereputan Lembab
– terdapat cendawan yang mereputkan kayu tanpa
perlu lembapan tetapi perlu keadaan udara tidak
beredar. ~ Pereputan Kering.

31
 Kayu
• Serangan Serangga
– boleh berlaku pada ketika kayu masih hidup
– ketika dalam proses pengeringan atau telah
kering dan dalam simpanan (jika tidak diawet)
– kecacatan dalam bentuk lubang-lubang bersaiz
5mm hingga 25mm - kediaman larva serangga
yang memakan kayu berkenaan.
– Anai-anai, kumbang tanduk, kumbang perabot,
kumbang powder post.

32
Kayu

Serangga Perosak Kayu 33

 Kayu
• Keberaliran Haba
– Keberaliran haba yang rendah /buruk. Penebat haba yang baik .
– Kayu digunakan sebagai bahan penghalang rebakan kebakaran.
• Keberaliran Elektrik
– Boleh digunakan sebagai penebat elektrik seperti pelapis suis,
soket lampu dsbnya. Tetapi sekarang telah diganti dengan bahan
plastik /polimer kerana kayu dalam keadaan lembab bukan
penebat elektik yang baik.
• Sifat Akustik
– mempunyai sifat akustik yang baik: mampu menyerap
gelombang bunyi.

34
 Kayu
• Pengeringan Kayu
– Tujuan:
• mengelakkan daripada serangan cendawan
• mengelakkan pengeringan tidak sekata secara tidak
terkawal - menyebabkan kecacatan seperti meleding, rekah
V, melengkung dan sebagainya.
– Kaedah Pengeringan:
• Pengeringan Udara: menggunakan kaedah semulajadi
dengan kayu disusun supaya ada aliran angin dan
menerima bahang cahaya matahari menambah sejatan.
• Pengeringan Tanur: kaedah kebuk tertutup dengan suhu,
kelembapan dan haba terkawal. 35
 Kayu
Kelebihan kaedah Tanur
1. Pengeringan boleh
dilakukan sepanjang
tahun.
2. Pengeringan lebih cepat.
3. Mudah dikawal
kesesuaian menurut
jenis spesis kayu dan
saiz tebal papan.
4. Kecacatan kerana
pengeringan dapat
dielakkan.
36
 Kayu
• Pengawetan / Rawatan Kayu
– Tujuan:
• mengelakkan kayu diserang serangga dan cendawan
• melambatkan rebakan api ketika kebakaran
– Ciri-ciri bahan pengawet:
• amat beracun terhadap kulat/cendawan/serangga perosak.
• Boleh kekal dalam kayu / tidak meruap/sejat keluar.
• Bahan yang mudah meresap /menembusi ke dalam sel
kayu.
• Tidak toksik kepada manusia /haiwan. Mudah digunakan.
• Murah dan mudah didapati.
• Tidak merosakkan kayu dan mengkakis keluli.
• Menghambat kebakaran (untuk tujuan kedua)
37
 Kayu
• Jenis-jenis Bahan Pengawet
– merupakan terbitan sebatian kuprum, natrium dan zink
yang menggunakan bahan asas air, minyak dan gas.
– Pengawet asas air
• larut dalamair, tidak berbau dan mudah dikerjakan.
• Contoh: kuprum arsenat, zink biflourida.
– Pengawet asas minyak
• pelarut minyak meruap seperti diesel / kerosene. Kayu
akan berbau minyak ini.
• Contoh: pentaklorofenol, zink naftenat, kreosot.

38
 Kayu
• Proses Pengawetan Kayu
– proses bahan pengawet dimasukkan ke dalam
kayu.
– Ada dua kategori: (i) dilakukan di kilang dan
(ii) di tapak.
– Antara kaedah pengawetan:
• penyalutan /sapuan • rawatan vakum berganda
• rendaman sejuk • penyerapan tekanan
• rendaman panas • proses sel kosong
• rendaman panas-sejuk

39
 Kayu
• Penyalutan / Sapuan
– bahan pengawet disapu dengan brus ke
permukaan kayu.
– dapat dilakukan di tapak / tempat pembinaan.
– kurang berkesan jika sekali sapu. Perlu dua atau
lebih lapisan dan perlu diulang 2 -3 tahun
sekali.
– tidak sesuai untuk kayu terdedah pada cuaca.

40
 Kayu
• Rendaman Sejuk
– mencelup /merendam kayu ke dalam takungan
berisi bahan pengawet bagi tempoh tertentu
pada suhu biasa.
– sesuai dilakukan di tapak pembinaan.
– Tempoh rendaman ~ bahan pengawet meresap
masuk ke dalam kayu. Berbeza bagi kayu
berbeza.

41
 Kayu
• Rendaman Panas
– sama seperti kaedah rendaman sejuk tetapi bahan pengawet
dipanaskan terlebih dahulu kepada suhu 90oC.
– ini membantu menambah resapan bahan ke dalam kayu.
• Rendaman sejuk-panas
– kayu direndam pada suhu biasa kemudian bahan dan kayu
dipanaskan bersama ke suhu 60oC - 90oC. Dibiarkan ½ jam
- 4 jam, dibiarkan sejuk.
– Pemanasan awal mengembangkan sel-sel dan mengeluarkan
udara dalam sel-sel dan meningkatkan keupayaan kayu
meresap bahan pengawet.

42
 Kayu
• Rawatan Vakum Berganda
– digunakan bagi bahan pengawet berkelikatan rendah.
– sangat berkesan melindungi kayu.
– kayu dimasukkan ke dalam tangki tertutup dan udara dipam
keluar. Membantu mengeluarkan udara dari dalam sel-sel
kayu.
– ketika keadaan vakum, cecair pengawet dimasukkan dan
akan meresap ke dalam sel-sel kayu.
– tekanan 1 atmosfera dikenakan untuk tempoh satu jam jika
cecair susah meresap.
– setelah bahan pengawet dikeluarkan, vakum kali kedua
dilakukan untuk membersih baki bahan pengawet di
permukaan kayu. 43
 Kayu
• Penyerapan Tekanan
– dipanggil proses Bethel. Cecair pengawet meresap
masuk sehingga ke bahagian dalam kayu.
– kayu dimasukkan ke dalam silinder tertutup,
divakumkan bagi mengeluarkan udara dari dalam sel.
– cecair pengawet panas tidak lebih dari 90oC disembur
ke dalam silinder pada tekanan 0.7 MN/m2 hingga 1.4
MN/m2 selama 2 jam. Langkah ini membolehkan
dinding sel diresapi bahan pengawet.
– Separa vakum dikenakan bagi membersihkan bahan
pengawet berlebihan tetapi tidak mengeluarkan bahan
dari dalam rongga dan dinding sel.
44
 Kayu
• Penyerapan Tekanan
– bahan yang
digunakan ialah
krom-kuprum arsenat
(chromated copper-
arsenate)

45
 Kayu
• Proses Sel-Kosong
– dipanggil juga proses Rueping atau Proses Bethel yang
diubahsuai supaya cecair pengawet hanya masuk ke
dalam dinding sel sahaja, rongga sel tetap kosong.
– Sama seperti proses Bethel tetapi tekanan diberi pada
0.276 MN/m2 dan ketika tekanan ditambah cecair
pengawet dimasukkan ke dalam silinder supaya cecair
meresap masuk ke dalam sel kayu dan udara dalam
rongga sel dimampatkan. Ini membantu cecair meresap
terus ke dalam dinding sel.
– kemudian tekanan diturunkan dan ruang silinder dibuat
separa vakum supaya cecair berlebihan dikeluarkan
dari dalam rongga sel.
46
 Kayu

• Pengredan Kayu
– berasaskan rupa fizikal / kecacatan dan
digabungkan dengan penggunaan kayu.
– lain negara mempunyai sistem pengredan
berbeza.

47
 Kayu
• Pengredan Kayu Lembut
– berdasarkan rupa fizikal, kecacatan buku kayu dan semua
kecacatan lain
Jadual Gred Kayu Lembut
UK BS3819 I bersih I, II III IV
Norway, Sweden, I,II,III, IV V VI
Finland & Canada
unsorted
Timur
Russia I, II, III IV V
unsorted
Brazil No. 1 & 2
British Columbia, Pantai No.1 bersih Dagangan Dagangan No.3 Biasa
Barat Amerika Utara Terpilih, No.2
No.2 bersih
Dagangan
No. 3 bersih
No.1

48
 Kayu
• Pengredan Kayu Keras
– yang digunakan dikebanyakan negara seperti kayu lembut
berdasarkan jumlah kecacatan.
– di Malaysia kayu-kayu ini dikategorikan terlebih dahulu
kepada dua berdasarkan kandungan lembapan.
• kayu kering udara - <19% lembapan.
• kayu lembab - > 19% lembapan.
– kemudian digredkan berdasarkan tegasan iaitu contoh kayu
diuji berupaya menanggung beban dengan selamat pada kadar
peratusan tegasan tertentu.
• Gred Terpilih (Selected Grade) - tegasan minimum 80% tegasan asas.
• Gred Tertentu (Standard Grade) - tegasan min. 63 % tegasan asas.
• Gred Umum (Common Grade)- tegasan min. 50% tegasan asas.
49
 Kayu
• Kayu di Malaysia juga dikategorikan mengikut kumpulan
kekuatan seperti berikut:
Jadual Kumpulan Kayu di Malaysia
Kumpulan A Kumpulan B Kumpulan C Kumpulan D
Kapur Bintangan Damar Minyak
Balau
Keledang Durian Geronggang
Balau Merah
Keruing Gerutu Jelutong
Bitis
Kulim Kedondong Pulai
Cengal
Mengkuang Kungkur Besenduk
Giam
Merawan Macang Terentang
Kekatong
Merbau Medang
Kempas
Merpauh Melantai
Keranji
Minyak Berok Melunak
Mata Ulat
Perupok Mempisang
Mempening
Punah Meranti Bakau
Mertas
Rengas Meranti Merah Tua
Nyalas
Resak Meranti Merah Muda
Penaga
Meranti Putih
Meranti Kuning

50
 Kayu
• Gred Tegasan mengikut kumpulan kayu bagi kayu kering udara
Lenturan Modula
atau tegasan Mampatan Mampatan kekenyalan
Kumpulan Gred selari selari tegak Ricih selari purata
kekuatan dengan ira dengan ira kepada ira dengan ira minimum
(N/mm2) (N/mm2) (N/mm2) (N/mm2) (KN/mm2)
Asas 25.20 22.27 1.92 3.24
A Terpilih 20.00 17.58 1.59 2.28
Tertentu 15.86 13.79 1.52 1.79 14.75
Umum 12.41 11.14 1.45 1.45 9.65
Asas 19.86 16.06 1.24 2.14
B Terpilih 15.86 12.75 1.03 1.52 11.72
Tertentu 12.41 10.00 0.96 1.17 6.55
Umum 9.65 7.93 0.90 0.90
Asas 14.48 11.03 0.70 1.65
C Terpilih 11.38 8.62 0.62 1.03 9.31
Tertentu 8.96 6.89 0.55 0.76 5.51
Umum 7.24 5.51 0.35 0.62
Asas 9.65 8.27 0.62 1.38
D Terpilih 7.58 6.55 0.52 0.96
Tertentu 5.51 5.17 0.48 0.76 6.55
Umum 4.82 4.14 0.45 0.62 3.10
51
 Kayu
• Pengunaan Kejuruteraan bagi Kayu
– industri pembinaan
• kekuda kasau bangunan, kerangka rumah kayu,
dinding, rasuk, lantai, kerangka pintu dan tingkap,
acuan kerja konkrit dan sokongan, kerangka
pembinaan.
– industri perkayuan
• pembuatan papan lapis, komposit kayu-plastik,
papan serpai /wafer.
– Sistem pengangkutan
• pengkalan bot /jeti, jambatan, bot, kapal, rel
keretapi, dsbnya. 52
 Kayu
• Pengunaan Kejuruteraan bagi Kayu

Penggunaan kayu telah dirawat tahan

terhadap cuaca
53
Sekian