C5305 – Kej.

Bekalan air &

air sisa
TOPIK 2 : RAWATAN AIR
(TEKNIK RAWATAN AIR
TAMBAHAN)

Adilen @ Lucia bte Suil

adilen@polikk.edu.my
www.scribd.com/delpkk
2.2.2. Teknik Rawatan Air
Tambahan
 a. Pembuangan Besi &
•
Mangan
Punca: Air bawah tanah & air
permukaan yang berpunca dari
empangan air yang berkeadaan
Anaerobik
• Kepekatan melebihi 0.3mg/l
boleh menyebabkan masalah bau,
rasa dan berwarna merah
• Kesan air: mempengaruhi warna
cucian pakaian, peralatan
memasak air panas dan juga
keladak dalam paip agihan
 a. Pembuangan Besi &
Mangan
• 4 cara menyingkirkan Besi & Mangan:-
• Proses Pengudaraan
• Mencampurkan bahan kimia Kalium
permanganat (KMnO4) – agen
pengoksida yg kuat
• Proses ‘Manganese Zeolit’ – penyerapan
daripada lapisan pasir berwarna hijau
(phyrolusite) yg mempunyai salutan
mangan dioksida semulajadi yg
menyingkirkan besi dan mangan secara
‘penukaran ion’ (ion exchange)
• Proses Pengklorinasi
 b. Pelembutan Air
• Proses untuk melembutkan
kekerasan air
• Kekerasan air disebabkan oleh ion
kalsium & magnesium yg terdpt dlm
air yg bersentuhan dgn batu-batan
asli
• Kesan kekerasan: peningkatan
penggunaan sabun, alat pemanasan
air dan kerak (scale) di dlm paip. (Ia
tidak menjejaskan kesihatan)
 b. Pelembutan Air
• > 75mg/l = air dianggap lembut
• Julat pengguna boleh menerima
kekerasan air: 150 – 500 mg/l
• Kekerasan ditentukan antara julat:
60 – 120 mg/l . > 300 mg/l –
dianggap tidak sesuai
• Proses pelembutan: menambahkan
kealkalian (menggunakan kapur dan
ia mendap serta membentuk selaput
di permukaan pili)
 c. Pembasmian Kuman
• Merupakan proses terpenting &
terakhir
• Selepas dituras tidak mempunyai
bahan terampai, bau atau warna
tetapi masih mengandungi
mikroorganisma & bakteria
Kaedah-kaedah Pembasmian
Kuman
Kaedah-kaedah Pembasmian
Kuman
 d. Penyesuaian /pelarasan Ph
• pH atau kepekatan ion hidrogen –
sukatan bagi menentukan keasidan
atau kealkalian air
• Apabila sesuati bahan dilarutkan dlm
air – membentuk ion hidrogen positif
(H) dan ion hidroksil negatif (OH)
• Tujuan penyesuaian/penyelarasan
pH:-
• i. Membentuk lapisan perlindungan di
dlm paip-paip logam
• Ii. Mencegah pelarut lesapan
2.3. Penilaian Kualiti bagi Air Mentah & Air
Minum
2.3.1. Standard Bil Ciri-ciri Bahan yang Kepekatan
Kualiti Air dikehendaki Tertinggi
1 Jumlah pepejal mg/l 500
Minuman 2 Warna, unit mengikut skala 5
– Air minuman 3 kobalt 5
negara kita Kekeruhan, NTU
4 0.3
berpanduka
6 Ferum (mg/l) 0.05
n kepada
Standard 7 Arsenik (mg/l) 0.1
WHO 8 Mangan (mg/l) 0.2
(World 9 Sianida (mg/l) 1
Health
10 Kuprum (mg/l) 5
Organizatio
n), 1971 11 Zink (mg/l) 0.05
12 Plumbum (mg/l) 75
13 Kalsium (mg/l) 50
14 Magnesium (mg/l) 200
15 Sulfat (mg/l) 200
16 Klorida (mg/l) 0.001
17 Fenol (mg/l) 0.5
18 Alkibenzil Sulfonat (mg/l) 0.2
19 Sari Karbon Kloroform (mg/l) 200
Keliatan (mg/l)
 Tahap Kualiti Air
• Mutu kualiti air diterangkan
mengikut organisasi yang berikut:-
– Organisasi Kesihatan Sedunia
(WHO)
– Kementerian Kesihatan Malaysia
– Mutu Syarikat
 Kualiti Air Mentah
• Kualiti sumber air mentah di kawal
setiap hari dan contoh-contoh air
mentah diperhatikan setiap hari
oleh operator.
• Tujuan pengawasan setiap hari
ialah:-
– Mengembangkan pemahaman
terhadap pertukaran sistem sungai
– Memberi amaran awal kepada loji
rawatan bagi pertukaran yang
 Kualiti Air Mentah
Sumber-sumber air mentah di
periksa kerapkali untuk:
 Kekeruhan (NTU)
 Warna
 Kealkalian/Keasidan (pH)
 Pengaliran elektrik (conductiviy)
 Bakteria
 Oksigen terlarut
 Rasa dan Bau
 2.3.2. Ujian Kualiti Air
Minuman
Tujuan Ujian Kualiti Air Minuman:-
• Untuk memastikan semua air yg
dibekalkan cukup jernih dan
diklorinkan sepenuhnya
• Untuk memastikan bahawa kualiti air
mentah dan air terawat/bersih
diperiksa oleh pemeriksa
bakteriologi setiap selang masa yg
ditetapkan
• Untuk memastikan bahawa punca
atau potensi pencemaran diketahui
 Jenis-jenis Ujian
Kualiti Air Minuman

Ujian Klorin atau

Ujian Bakteria
Baki Klorin
 Ujian Klorin atau Baki Klorin
• Kaedah: Pengklorinan Titik
Sela
• Tujuan:
– Mendapatkan bacaan klorin
bebas dan klorin bergabung
dari sampel sumber air (sungai,
tasik) dengan menggunakan
kaedah titratan atau
menggunakan radas (Alat
Pembanding Lovibond)
 Proses Ujian Klorin atau Baki
Klorin
• Guna klorin sebagai bahan pembasmi kuman
• Gas klorin melarut dlm air
• Hidrolisi berlaku dgn serta merta untuk
membentuk asid hipokloros
• Asid hipokloros mengion – pada nilai pH yg
tinggi
• Jika NH3 hadir – bertindak balas dgn klorin
membentuk kloroamina-kloroamina (klorin
bergabung ‘combined chlorine’)
• Kehadiran klorin berlebihan – mengurai
kepada N2 & HCI
• Tindakbalas kimia – menghasilkan fenomena
‘titik sela’ atau pecah
• Dos klorin bertambah – bau & rasa pada air
akan terhapus
• Pembasmian kuman sepenuhnya terhasil
 Ujian Bakteria
• Kaedah: Penentuan Bakteria
(menentukan paras pencemaran
sesuatu air)
Dua kaedah:
– Kaedah Kiraan Plat agar
– Kaedah nombor paling mungkin
(MPN)
• Tujuan:
– Menilai kualiti air yg terdapat banyak
parameter mikrobiologi (bakteria,
virus, protozoa, alga & fungi)
 Kaedah Penentuan Bakteria

Kiraan Plat agar Nombor Paling mungkin (MPN)

Digunakan menentukan sama Kaedah biasa dilakukan bagi

ada bakteria hadir atau tidak di menentukan Bilangan koliform
dlm suatu sampel air yg hadir dalam sampel

Kelemahan:
Tidak dapat membezakan
Kumpulan sesuatu bakteria
Yang hadir
 2.3.3. Mengira Dos Larutan Alum
& Klorin
Contoh 1:
• Klorin yg digunakan untuk merawat
20,000 m3/hari air dianggarkan
sebanyak 8.0 kg/hari. Baki klorin
selepas 10 minit sentuhan adalah
0.2mg/l.
Kirakan dos klorin dlm mg/l dan
keperluan klorin di dlm air.
 Penyelesaian Contoh 1
• Dos klorin,
= 8.0 kg/hari x 103
20,000 m3/hari
= 0.4 mg/l

• Keperluan klorin,
= 0.4 – 0.2
= 0.2 mg/l
Contoh 2
• Loji Rawatan Air Telibong Tuaran,
mempunyai 6 buah tangki pemendapan
silinder (circular) yg dilengkapi dengan
alat pembuangan enapcemar beroperasi
untuk merawat air mentah sebanyak 200
juta liter/hari. Jika kedalaman setiap
tangki adalah 3 m dan masa tahanannya
4 jam, kirakan dos alum (mg/l) yg
diperlukan jika loji menggunakan
sebanyak 400 tan setahun.
 Penyelesaian Contoh 2
• Penggunaan alum setahun
• * Tukarkan tan kpd kg
= 400 tan (1 tan = 1000 kg)
= 400 x 103 kg

• Penggunaan alum sehari

= Penggunaan alum setahun = 400 x 103
365 hari setahun 365
= 1,096 kg

• Kadaralir air mentah = 200 x 106 liter

• Dos alum yg digunakan sehari

= Penggunaan alum sehari = 1,096 x 103 x 103 mg
Kadaralir air mentah 200 x 106 liter
= 5.48 mg/l
 2.4. LOJI RAWATAN AIR

• Loji rawatan air ialah merupakan

pusat pengawalan kualiti dan
kuantiti bagi keseluruhan sistem
bekalan air
2.4.1. Faktor-faktor yang perlu dipertimbangkan
dalam proses rekabentuk Loji Rawatan air

Faktor-faktor yang
perlu dipertimbangkan

Faktor lokasi Faktor komponen

loji

1. Faktor sekatan
perancangan & alam sekitar
2. Faktor rekabtk loji
3. Faktor tapak
4. Faktor alam sekitar
1.Rekabentuk hidraul
& kerja penyambungan
2. Pemeriksaan, Operasi
& penyenggaraan
3. Kerja-kerja tambahan/
pengubahsuaian
4. Aliran kimia
5. Kemudahan alat
kebersihan
6. Kemudahan Limpahan (overflow)
& Pirau (bypass)
 Faktor Lokasi
Faktor sekatan •Untuk loji yg terletak di
Perancangan & alam bandar & kwsn yg
sekitar sudah/sedang membangun
•Mengambilkira faktor2:
keperluan semasa & masa
hadapan, arah & kadar
sumber air kwsn bekalan
•Lokasi perlu sesuai dengan
perubahan alam sekitar & kwsn
Faktor rekabentuk guna tanah
•Mengambilkira: keperluan
loji •ruang
Perlu rujuk kpd pelan
semasa, struktur&
pembinaan
& perbincangan
pembesaran dgn JPS
masa & JAS
hadapan
•Perlu ada kajian-kajian awal
Faktor tapak Loji kemasukan & kawasan
Faktor Alam sekitar bekalan
Menuruti kajian EIA
PENGAGIHAN AIR
 Tangki
Pengimbang

Tangki
Simpanan

Tangki Tangki
Simpanan Loji Perkhidmatan
CIRI UMUM SISTEM AGIHAN

Rekabentuk & pembinaan ekonomik

Sistem efisien
Air bersih dan berkualiti
Bahan tahan lasak dan selamat
Penyenggaraan minimum
 Tangki
Simpanan
Tangki
Perkhidmatan Kawasan
Pembekalan
Dari loji rawatan

Aliran graviti

Kaedah Graviti
 Kawasan
Pembekalan

Tangki
Simpanan

Pam Air

Kaedah Pam
 Tangki
Perkhidmatan

Kawasan
Pembekalan Tangki
Simpanan

Pam Air

Kaedah Pam dan Takungan

 Paip Utama
Paip Cawangan

Meter
Paip
Cabang

Paip Cabang

Sistem
Sistem
Sistem
hujung
Berjejarian
Gridmati
 Kehilangan Turus Dalam Paip

Perbezaan saiz paip

Pertukaran Arah Aliran Air
Geseran
Perbezaan aras
 INJAP
BERHENTI

INJAP GET
INJAP SLUIS

INJAP PILI BOMBA

PELEPAS
UDARA
 ALIRAN
Jenis Aliran Dalam Paip

LAMINA

ALIRAN
GELORA

ALIRAN
PERALIHAN
 ALIRAN DALAM PAIP

A Jarak, s = 3 m B

HALAJU, υ = jarak / masa

= 3 / 6(meter / saat)
= 0.5 m/s
 Aliran air penuh
dalam paip
KADAR ALIR, Q
A A

10m3 / 12 saat
10m
? m3 dalam
= 0.833masa 112saat
m3 / saat saat

Silinder
penyukat
30
20
10
KADAR ALIR, Q
= LUAS KERATAN RENTAS X HALAJU
= A x υ (meter3 / saat)