BAB 1

SEJARAH DAN KITA

1.1 PENGERTIAN SEJARAH
Padankan pernyataan di bawah.
NAMA TOKOH PENGERTIAN
Syajaratun: Popok atau pohon, salasilah rawayat, keturunan dan asas usul.
Herodotus: Penceritaan tentang tindakan manusia dan sebab-sebab mereka melakukannya.
Ibn Khaldun: Sejarah membicarakan tentang masyarakat manusia atau peradaban
manusia,tentang perubahan-perubahan yang berlaku pada sifat-sifat masyarakat itu.
Muhd Yusof Ibrahim: Sejarah merupakan catatan atau rekod mengenai sesuatu peristiwa
yang berlaku pada suatu masa yang lalu.
CIRI SEJARAH
Nyatakan ciri-ciri sejarah berdasarkan maklumat yang diberi.
Fakta yang tepat & benar Penting & Bermakna
Peristiwa, tempat,tokoh & Peristiwa yang beri kesan pada
Tarikh yang dibuktikan. palajar, keluarga, masyarakat &
negera.
↖ Ciri-ciri Sejarah ↗
↓
Sebab & Akibat
Mencari kebenaran sesuatu peristiwa pada masa lalu.
1.2 SUMBER SEJARAH
Lengkapkan jadual di bawah.
SUMBER PERTAMA SUMBER KEDUA
MAKSUD Sumber yang belum diolah Bahan yang dikaji melalui
pembacaan yang bertulis
BENTUK Kertas, keterangan lisan, fosil, Bahan yang telah diolah, dicetak
artifak dan disebarkan pada umum
CONTOH SUMBER Fail rasmi jabatan, surat peribadi, Buku, majalah, jurnal, akhbar,
diari, batu bersurat risalah, laporan tahunan jabatan
1.4 KAEDAH PENGKAJIAN SEJARAH
Nyatakan maksud setiap kaedah kajian sejarah dan berikan tiga contoh untuk setiap satu kaedah.
KAEDAH LISAN KAEDAH BERTULIS KAEDAH ARKEOLOGI
Maksud : Proses mendapatkan Maksud : Proses mendapatkan Maksud : Proses mendapat
maklumat melalui temubual maklumat melalui sumber yang maklumat berdasarkan kajian
Contoh : ditulis, dilakar, dipahat pada sainstifik termasuk angkasa lepas,
1. Ucapan bahan-bahan tertentu martitim, gali cari
2. Penceritaan Contoh : Contoh :
3. Pengisahan 1. Batu bersurat 1. Fosil
2. Kulit kayu 2. Kulit siput
3. Kertas 3. Peralatan logam
4. Binaan batu

1.5 PENTAFSIRAN SEJARAH

Isikan tempat kosong dengan berpandukan jawapan yang diberikan.
1. Tafsiran sejarah boleh menjadikan sesuatu peristiwa itu bermakna dan berfaedah.

2. Tafsiran sejarah yang betul dan tepat memerlukan seorang sejarawan melakukan penyelidikan.

3. Tafsiran tentang sesuatu peristiwa sejarah yang sama mungkin berbeza antara sejarawan.

4. Tafsiran sejarah antara seseorang sejarawan dengan sejarawan yang lain berbeza disebabkan
pandangan berlainan.

5. Sejarawan perlu jujur dan bertanggungjawab dalam membuat penyelidikan dan penilaian
tentang sesuatu peristiwa sejarah.
1.6 KEPENTINGAN SEJARAH
Tandakan / untuk penyataan yang betul dan x untuk penyataan yang salah.
BETUL / SALAH
1. Dengan mempelajari sejarah kita akan memperoleh
banyak pengalaman. X

2. Zaman Paleolitik, Neolitik dan Zaman Logam tidak

wujud di Malaysia. V
3. Terdapat ramai tokoh dan pemimpim negara yang
telah menyumbang khidmat bakti demi mempertahankan negara. V

4. Sejarah banyak mengajar kita supaya kesilapan masa lalu

tidak berulang lagi. V

5. Sejarah boleh memberi panduan dan iktibar kepada kita. V

6. Keagungan Kesultanan Melayu Melaka tidak perlu dijadikan

perangsang untuk mencapai kemajuan negara. X
 BAB 2: ZAMAN PRASEJARAH DI MALAYSIA
Lengkapkan jadual di bawah dengan ciri-ciri Zaman PraSejarah Di Malaysia
ZAMAN PRASEJARAH
CIRI-CIRI ZAMAN PALEOLITIK ZAMAN ZAMAN
(BATU LIMA) NEOLITIK LOGAM (BATU
BARU)
Penempatan • Hidup berpindah – • Wujud sistem • Hidup menetap
randah bermasyarakat seperti • Ada yang masih
• Biasanya tinggal di mempunyai ketua dan tinggal di dalam
kawasan terbuka (di luar membuat pembahagian gua dan
gua), di dalam gua dan di kerja berhampiran
sekitar tasik • Tinggal di gua dan dengan sungai
berhampiran sungai • Mempunyai adat
resam
Kegiatan • Memburu binatan liar • Mencipta peralatan • Menghasilkan alat
dan • Memungut hasil hutan tembikar seperti bekas air, logam daripada
Peralatan seperti buah-buahan dan periuk dan belanga gangsa dan besi
pucuk-pucuk daun • Bercucuk tanam • Bercucuk tanam,
• Mengamalkan cara higup • Menangkap ikan dan menangkap ikan,
sara diri menternak binatang berburu,
• Menggunakan alat batu • Berburu dan memungut menternak
sebagai alat utama dalam hasil hutan binatang dan
kehidupan seharian • Berdagang secara tukar menjalankan
barang kegiatan
perdagangan
• Manggunakan alat batu
secara tukar
seperti beliung dan
barang
pemukul kulit kayu
• Mencipta barang-barang
kemas seperti kalung,
anting-anting dan gelang
Kepercayaan • Animisme * Animisme * Mempunyai
• Mengamalkan upacara kepercayaan dan
perkuburan pegangan hidup
yang tertentu
*Menjalankan
kepercayaan dan
pegangan hidup
yang tertentu
Lokasi di • Bukit Jawa, Kota • Gua Cha, Kelantan • Sungai Tembeling,
Malaysia Tampan dan Bukit • Bukit Tengkorak, Sabah Pahang
Bunuh di Lenggong, • Gua Harimau,
Perak Perak.
• Gua Niah, Sarawak • Changkat Menteri,
• Tingkayu, Sabah Perak.

Pengukuhan Minda
1. Zaman Paleolitik di Malaysia bermula kira-kira 200 000 hingga 300 000 (ms 21)
2. Kira-kira 7000 tahun dahulu wujudnya Zaman Neolitik di Malaysia.(ms 24)
3. Zaman Logam di Malaysia yang bermula kira-kira 4000 tahun dahulu, manusia telah mencipta
gangsa dan besi (ms 26)
4. Nyatakan bukti Zaman Mesolitik tidak wujud di Malaysia?
Penyelidikan terkini oleh Pusat Arkeologi Malaysia, Universiti Sains Malaysia, telah
membuktikan Malaysia tidak mengalami Zaman Mesolitik. Keadaan ini disebabkan alat batu
seperti alat batu Hobinh telah wujud di Bukit Jawa, Lenggong Perak, kira-kira 200 000 hingga
300 000 tahun dahulu iaitu pada awal Zaman Paleolitik. (ms 21)
5. Huraikan apakah yang anda faham tentang konsep animisme?
 Animisme ialah kepercayaan setiap benda seperti batu dan pokok mempunyai (jiwa dan roh)
orang mati.
BAB 3 : KERAJAAN AWAL DI ASIA TENGGARA
Nyatakan maksud Kerajaan Agraria dan Maritim
Maksud
↙ ↘
Kerajaan Agraria Kerajaan Maritim
Kerajaan yang menjalankan kegiatan Kerajaan yang terletak di kawasan
ekonomi yang berasakanpertanian. persisiran pantai dan menjalankan
Terletak di kawasan tanah subus, di kegiatan yang berkaitan dengan laut,
lembangan sungai dan kawasan
pedalaman,
Terangkan ciri-ciri Kerajaan Agraria.
Contoh Kerajaan 1.Kerajaan Angkor
2.Kerajaan Funan
Kegiatan Masyarakat 1.Berburu
2.Mengutip hasil hutan
3.Menangkap ikan
4.Bertani
5.Menternak binatang
Hasil Pertanian 1.Ubi taro
2.Padi huma
3Padi sawah
Peranan Pemerintah Membina empangan dan saliran untuk menjalankan kegiatan
pertanian dan menternak binatang.
Sifat Masyarakat 1.Gigih
2.Kerjasama
3.Berkemahiran tinggi
Terangkan ciri-ciri Kerajaan Maritim
Contoh Kerajaan 1.Kerajaan Champa
2 Kerajaan Chih Tu
3.Kerajaan Srivijaya
4.Kerajaan Kedah Tua
5.Kerajaan Majapahit
Kegiatan Masyarakat 1.Perdagangan
2.Membuat kapal
3.Perikanan
Pusat Perdagangan 1.Pelabuhan utama dan pengumpulan barangan.
2.Hasil barangan hasil hutan,rempah ratus, ubat ubatan, gaharu ,
cendana dan damar.
Kemahiran masyarakat 1. Mahir membuat kapal
2. Menguasai ilmu pelayaran
Kerajaan Champa
Lengkapkan tempat kosong berikut:
KERAJAAN CHAMPA
1. Diasaskan sekitar tahun 192 Masihi oleh Chu-Lian.
2. Raja Champa dipengaruhi oleh agama Hindu.
3. Dalam struktur pentadbirannya terdapat pegawai pemungut cukai.
4. Pelabuhannya yang terkenal ialah Inderapura.
5. Ditadbir oleh 14 dinasti .
6. Pada akhir kurun ke -13, dipengaruhi oleh pengaruh China dan pengaruh ini lenyap pada
kurun ke-15.
7. Menurut sumber Sanskrit, pada tahun 400 Masihi diterajui oleh Bhadravarnom.
8. Nama Champa wujud pada tahun 655 Masihi.
 BAB 4 PENGASASAN KESULTANAN MELAYU MELAKA
1. Mengapakah Parameswara melarikan diri dari Palembang ?
Muka Surat 47
2. Siapakah pengasas Kesultanan Melayu Melaka ?
a) kerana diserang oleh Majapahit
b) Parameswera
3. Lengkapkan arah tuju Paramewara.
Palembang  X  Melaka
XTeamsik
4. Apakah peristiwa penting yang berlaku di tempat X ?
Parameswara membunuh Temagi
Sejarah melayu Istilah Arab Mitos Hindu
• Peristiwa pelanduk a. Mulaqah a. Amalaka
menendang anjing Bermaksud pertemuan Pokok pertama yang
perburuan anjing b. Malakat tumbuh di alam semesta.
Parameswara. Perhimpunan segala
Menamakan tempat dagang
bersempena dengan Pokok
Melaka tempat beliau
berehat.
BAB 5: KEGEMILANGAN MELAKA: KEMATANGAN HUBUNGAN LUAR
1. a. Nyatakan dua bentuk hubungan kerajaan Melayu Melaka?
i.Diplomatik
ii.Perdagangan
Hubungan Serantau Hubungan Antarabangsa
i. Pasai i. China
ii. Jawa ii. Siam
iii. Siak iii. Ryukyu (Jepun)
iv. Kampar iv.Gujerat
v.Tanah Arab

Pusat Perkembangan agama islam

↙ ↙ ↘ ↘
Kedatangan agama Perkembangan Cara penyebaran Kesan Penyebaran
islam ke Melaka agama islam di Agama Islam Agama Islam
Melaka
• Perkahwinan • Tempat • Perkahwinan • Perubahan cara
diraja pertemuan • Dakwah hidup
• Mubaligh ulama dan • Perdagangan masyarakat
Arab pendakwah • Sifat agama • Gelaran sultan
Pedangan • Peranan islam itu • Perundangan
Arab dan India pemerintah sendiri • Pendidikan
(menyediakan (sekolah
tempat tinggal pondok)
menyambat • Keseruan Islam
baik
• Tulisan Jawi
kedatangan
 Islam
mendirikan
institusi agama
• Peranan Istana
Bab 6 Kemerosotan Melaka
Nyatakan faktor-faktor yang membawa kepada kemerosotan dan kejatuhan Kesultanan Melayu
Melaka.(ms 91)
1. Kelemahan Kepimpinan
2. Masalah Perpaduan
3. Kelemahan askar Melaka
4. Kedatangan Portugis
Tuliskan negeri-negeri yang disinggahi Sultan Mahmud semasa melarikan diri daripada Portugis.
MuarPahangBentan
Mengapakah Tun Mutahir dihukum bunuh oleh Sultan Mahmud.(ms 91)
Difitnah kerana memiliki harta yang melebihi harta sultan.
Apakah iktibar yang dapat kita ambil daripada kejatuhan Kesultanan Melaka.
• Peraduan adalah amat penting
• Sikap peminpin mesti ikhlas
• Kelengkapan senjata harus diperbaiki
Apakah yang berlaku sekiranya Portugis berjaya menguasai Selat Melaka
Mereka dapat mengusai perdagangan di timur
Apakah syarat-syarat yang dikenakan oleh Alfonso de Albuquerque kepada Sultan Mahmud Shah
supaya Melaka tidak diserang.(ms 95)
Membebaskan semua tahanan
Membenarkan Portugis membina kubu
Apakah sikap yang ada pada Sultan Mahmud Shah yang perlu kita contohi dalam mempertahankan
kedaulatan bangsa. (ms 91)
Mempunyai semangat yang berani dan cintakan tanah air.
Apakah tujuan utama Portugis datang ke Melaka. (ms 94)
Memonopoli perdagangan rempah ratus
Menyebarkan agama kristian
Apakah tindakan yang diambil oleh Sultan Mahmud Shah terhadap pedagang Portugis setel;ah diadu
oleh pedagang Gujerat.(ms 91)
Sultan Mahmud menahan orang-orang Portugis
Mengapakah pentadbiran Bendahara Tun Pepatih Putih dianggap lemah. (ms 91)
Pepatih Putih sudah tua dan selalu uzur
• Kelemahan kepimpinan
• Pembelotan pedagang
Peristiwa di atas berlaku semasa pemerintahan Sultan Mahmud Shah. Apakah kesannya. (ms 91)
Portugis dapat menawan Melaka
Kematian X pada 1948 menandakan
kemerosotan Tanah Melayu Melaka bermula

Siapakah X yang dimaksudkan dalam maklumat di atas. (ms 91)

Bendahara Tun Perak

Senaraikan factor-faktor yang membawa kejatuhan Melaka. (ms 91)

Faktor-faktor kemerosotan dan kejatuhan Melaka:
1. kelemahan kepimpinan
2. masalah perpaduan
3. kelemahan tentera Melaka
4. Kedatangan Portugis
Tandakan √pada senjata yang digunakan oleh pihak Portugis (ms 93)
 √

b. Apakah kelebihan senjata tersebut jika dibandingkan dengan senjata yangdigunakan oleh askar
Melaka.
Dapat digunakan bagi jarak yang jauh dan kesannya lebih besar
Labelkan negeri-negeri dalam peta di bawah. (ms 95)
Bab 7Tajuk: Johor menegakkan semula Kewibawaan Kesultanan Melayu Melaka.
Arahan: Lengkapkan carta di bawah.(rujuk m/s 101-103)
Kejatuhan Melaka, Sultan Mahmud
Shah berundur ke Pagoh
↑
Serangan Portugis, Sultan Mahmud
menuju ke Bentan
↑
Bersemayam sementara di Pahang Baginda juga dikenah sebagai Raja Ujong Tanah
san Bentan
↑ ↓
Dari Pahang bergerak ke Pulau Bentan Sultan Alauddin Riayat Shah II bergerak dari
Bentan ke Ujong Tanah dan mengasaskan
Kerajaan Johor
↑ ↓
Baginda mengumpulkan kekuatan  Sultan Mahmud Shah meninggalkan dan berundur
tentara dengan bantuan penduduk dari  ke Kampar Meninggal di Kampar
jajahan takluknya
PENGASASAN KERAJAAN JOHOR
Lengkapkan tempat kosong dengan jawapan yang paling tepat.
1. Sultan Alauddin Tiayat Shah ialah pengasas kerajaan di tanah besar Johor atau Ujong Tanah.
2. Sultan Alauddin Riayat Shah II memperkukuhkan kuasanya dengan menguasai semua jajahan
takluk Melaka dan menjadikannya jajahan takluk Johor.
3. Pusat pentadbiran Kerajaan Johor sentiasa berubah-ubah disepanjang Sungai Johor dan
Kepulauan Riau-Lingga bagi mengelakkan ancaman dari kuasa Portugis, Acheh dan Jambi.
4. Tun Sri Lanang dan Laksamana Tun Abdul Jamil merupakan dua orang pembesar Johor yang
terlibat dalam usaha menawan Kerajaan Melaka.
5. Pada tahun 1941, Kerajaan Johor berjaya mengalahkan Portugis di Melaka dengan bantuan
Belanda.
6. Penaklukan Melaka oleh Portugis menyebabkan para pedagang dari Benggala, Sri Lanka,
Pegu dan Turki mula beralih ke Acheh.
7. Acheh telah berjaya menjadi sebuah kerajaan yang kuat semasa pemerintahan Sultan Iskandar
Muda Mahkota Alam.
8. Monopoli perdagangan lada hitam berjaya diperolehi setelah menakluk Pedir dan Pasai.
9. Perang Tiga Segi yang berlaku antara Johor, Acheh dan Portugis adalah disebabkan oleh
kepentingan menguasai jalan perdagangan di Selat Melaka.
10. A. Famosa merupakah sebuah kota pertahanan Portugis yang kukuh di Melaka.
KEMEROSOTAN KERAJAAN JOHOR (m/s:113-114)
Jawab semua soalan berikut.
1. Mengapakah Jambi berusaha membebaskan diri daripada jahahan takluk Johor?
-pertengahan abad ke 17, Jambi muncul sebagai kuasa politik dan ekonomi di selat Melaka.
Jambi mula menyaingi Johor dalam kegiatan perdagangan dan cuba bebas diri dari Johor.
2. Bagaimanakah Laksamana Tun Abdul Jalil menyelamatkan kerajaan Johor daripada terus
merosot?
-Beliau mendapatkan bantuan askar upahan Bugis pada tahun 1679 dan mengalahkan Jambi.
3. Nyatakan perwatakan dan pengaruh Laksamana Tun Abdul Jamil di Johor
a) pembesar berpengaruh di Johor
b) panglima perang yang gagah berani
c) ambil alih tugas Bendahara sebagai pelantik raja
 d) pemangku raja
4. Lengkapkan jadual berikut dengan jawapan yang sesuai.
Perebutan kuasa di Tokoh terlibat
Johor 1677 Laks Tun Abdul Jamil
↗ Bendahara Tun Habb Abdul Majid
↘ Sebab-Sebab perebutan kuasa
Laksmana Tun Abdul Jamil telah mengenepikan Bendahara Tun
Habib Abdul Majid semasa melantik Sultan Mahmud Syah II.
Bendahara berasa behau yang sepatutnya menjalankan tugas sultan.
Bab 8 Kerajaan Melayu Baru
2. KELANTAN
Jawab soalan-soalan di bawah dengan jawapan yang paling sesuai.
1. Siapakah sejawawan yang menamakan Kelantan sebagai Ho-lo-tan atau Kuo-lo-tan?
Sejarahwan China, Shen Tau
2. Nyatakan ibu kota baru Kerajaan Kelantan.
Kota Bharu
3. Apakah yang terjadi selepas kemangkatan Long Yunus ?
Terengganu menyerang kelantan
4. Terengganu berjaya menawan Kelantan dengan bantuan siapa?
Patani
5. Bagaimanakah Sultan Muhammad 1 mengekalkan kemerdekaan Kelantan? ( m/s 130 )
Baginda menjalin hubungan diplomatic dengan Siam
3. TERENGGANU
Lengkapkan maklumat berikut.

Asal-usul ( m/s 131 )

i) Taring anu

Terengganu
Pembentukan Kerajaan ( m/s 131 )
ii)Terletak di Kuala Sungai Terengganu
iii) Muncul sekitar tahun 1700 hingga 1703.
iv) Tun Zainal Abidin Paduka Maharaja menjadi raja Terengganu
dengan gelaran Sultan Abidin 1.

Keistimewaan ( m/s 132 )

v)Muncul sebagai pelabuhan pedalaman yang penting di
Kepulauan Melayu.
vi)Antara negeri terawal menerima Islam.
KERAJAAN SELANGOR
4. Lengkapkan carta aliran di bawah:
KRONOLOGI PERISTIWA BELANDA MENAKLUKI SELANGOR.
↓
Belanda menyerang Sultan Ibrahim Shah di Kuala Selangor.
↓
Baginda berundur ke Hulu Selangor, Bernam dan seterusnya ke Pahang.
↓
Tahun 1785, Sultan Ibrahim Shah dengan bantuan Selangor mendapatkan semula Kuala Selangor.
↓
Tahun 1786, Belanda mengepung Kuala Selangor.
↓
Sultan Ibrahim Shah meminta pertolongan Perak.
↓
Perjanjian kerjasama dibuat antara Kuala Selangor dengan Perak.
5. Negeri Sembilan: 9 Daerah @LuakSungai Ujong, Rembau, Jelebu, Johol, Ulu Muar, Inas,
Gunung Pasir, Teranchi dan Jempul
Isi tempat kosong di bawah.
6. Siapakah yang telah pergi ke Siak dan Johor untuk mendapatkan keizinan memerintah Negeri
Sembilan?
Raja Melewar
7. Apakah gelaran yang digunakan oleh pemerintah Negeri Sembilan?
Yamtuan Besar
8. Kebanyakan penduduk Negeri Sembilan berasal dari Minangkabau.

TINGKATAN 1 BAB 9
LEMBARAN KERJA 1: CONTOH JAWAPAN m/s 140
ARAHAN: Isikan tempat kosong dalam piramid di bawah dengan jawapan yang betul.
SULTAN
↓
Pembesar Peringkat Negeri
↓
Pembesar Peringkat Daerah dan Jajahan
↓
Penghulu Peringkat Kampung
Struktur Pemerintahan dan Pentadbiran Negeri-negeri Melayu
ARAHAN:Kenalpasti ciri-ciri dan keistimewaan di bawah sama ada Adat Temenggung atau Adat
Perpatih.
Adat • Sistem Pemerintahan bercorak autokratik. Kuasa tertinggi di tangan raja atau
Temenggung sultan. Bagingda menjadi ketua pentadbir, ketua agama dan menjadi symbol
kedaulatan serta perpaduan raykat.
• Dalam pembahagian harta pustaka, anak lelaki diutamakan kerana lelaki
mempunyai tanggungjawab yang lebih besar berbanding wanita.
• Menekankan unsure demokrasi dan permuafakatan. Setiap suku mempunyai.
Sesuatu keputusan dibuat secara bersama. Yamtuan Besar sentiasa berunding
dengan Undang dalam membuat keputusan.
• Perkahwinan dilakukan mengikut hukum syarak.
• Sistem kekulargaan mengikut sebelah ibu dan ayah. Selari dengan hukum syarak,
lelaki diberikan keutamaan kerana mereka menjadi ketua keluarga dan nasab
keturunan dikira daripada sebelah bapa.
Adat Perpatih • Perkahwinan sesama suku adalah dilarang kerana suku yang sama dianggap
bersaudara.
• Pewarisan harta pusaka secara turun temurun daripada kepunyaan suku.
Pewarisan harta diberatkan di sebelah ibu kerana anak perempuan menjadi asas
kewujudan suku.
• Setiap ahli suku adalah bersaudara. Dari segi jurai keturunan, keluarga sebelah
ibu diutamakan kerana jurai ini melahirkan suku.
LEMBARAN KERJA TIGA SOALAN STRUKTUR
Arahan :
Senaraikan contoh-contoh “bahasa dalam” atau juga dikenali sebagai bahasa istana beserta
maksudnya.
Bahasa Istana Maksudnya
Bersiram Mandi
Bersantap Makan
Mangkat Meninggal dunia
Bersemayam Duduk atas singgahsana takhta
Gering Sakit
Berangkat Meninggalkan sesuatu tempat
LEMBARAN KERJA EMPAT
Nyatakan empat tugas utama pembesar jajahan dan daerah.
i-Menjaga dan mengekalkan keamanan
ii-Mempertahankan kedaulatan negeri
iii- Menyerahkan sebahagian hasil dan cukai kepada kerajaan
iv-Menyediakan tenaga kerja.
LEMBARAN KERJA 5
Senaraikan butiran yang terdapat dalam dua undang-undang bertulis di bawah.
Undang-undang Bertulis
Hukum Kanun Melaka Undang-undang Laut Melaka
• Hak dan keistimewaan raja dan kaum • Tugas oegwaai kapal.
kerabatnya. • Langkah keselamatan dalam kapal.
• Peranan dan tanggungjawab rana dan • Tugas anak-anak kapal.
pembesar. • Penyewaan dan penumpangan kapal dagang.
• Undur Islam yang berkaitan dengan jenayah, • Kuasa nakhoda menjatuhkan hukuman.
muamalah, keluarga, keterangan dan acara.
Lengkapkan rajah di bawah berdasarkan sistem timbangan,sukatan dan ukuran yang digunakan oleh
masyarakat Melayu dalam kegiatan perdagangan.
Sistem Sukatan Sistem timbangan Sistem ukuran
Alat yang digunakan Alat yang digunakan Ukuran yang digunakan
Kaul, cupak dan gantang Dacing dan pikul Relung, hasta dan jengkal

Mengukur berat sesuatu barangan Emas, perak, bijih timah dan rempah
Mengukur keluasan dan jarak Mengukur keluasan tanah, mengukur kependekan
antara dua tempat sesuatau benda dan mengukur jarak
Mengukur isipadu sesuatu benda Menyukat beras, menyukat bijih timah, menyukat garam
dan menyukat kekacang.
LEMBARAN KERJA 7:
ARAHAN: Isikan pernyataan yang betul dengan (√ ) dan pernyataan yang salah dengan
( X).
1. Golongan bangsawan merupakan pemerintah tertinggi dalam masyarakat Melayu tradisional. (X )
2. Golongan hamba adalah golongan paling rendah dan terdiri daripada tiga jenis iaitu hamba raja,
hamba berhutang dan hamba biasa. ( √ )
3. Semasa upacara pertabalan Sultan Melaka, Laksamana duduk berhampiran dengan
singgahsana. ( X )
4. Dalam perkahwinan Melayu, upacara berikut merupakan adat yang perlu dijalankan iaitu
meminang, merisik, berkahwin dan akad nikah. ( X )
5. Hormat dilakukan dengan memanggil orang yang lebih tua berdasarkan pangkat seperti pak long,
pak ngah dan pak lang. ( √ )
6. Golongan rakyat menggunakan masa lapang dengan melakukan aktiviti bermain sepak raga. (
√ )
7. Cerita sastera lisan pada zaman masyarakat Melayu tradisional disampaikan oleh tukang cerita
sambil bermain piano. ( X )
8. Karya Persuratan dihasilkan dalam pelbagai bidang termasuklah bidang agama, kesusasateraan,
ketatanegaraan, sejarah, bahasa dan perubatan. ( √ )
9. Rumah Melayu di Negeri Sembilan bercorak seni bina Siam dan Majapahit. ( X )
10. Semua masyarakat Melayu tradisional akan melanjutkan pelajaran agama ke Mekah. ( X )
 BAB 10 SARAWAK
LATAR BELAKANG SEJARAH SARAWAK
Isi tempat kosong
a) Apakah nama asal Sarawak?
Batang Sarawak atau Sungai Sarawak
b) Negeri Sarawak ditadbir oleh Kesultanan Brunei sejak abad ke 15
c) Kerajaan Brunei membahagikan Sarawak kepada beberapa unit jajahan
d) Kawasan Sungai Sarawak (Kuching) di tadbir oleh Pangeran Mahkota
Masyarakat Sabah
a) Terdapat 27 kumpulan etnik di Sarawak.
b) Kumpulan Etnik yang terdapat di Sarawak ialah Iban, Melayu, Bidayuh ,Melanau, Kenyah ,
Penan, Punan, Kedayan, Kayan, Kelabit dan Murut.
c) Lengkapkan jadual taburan penempatan kumpulan etnik mengikut kawasan di Sarawak.
Penempatan Kumpulan etnik Kawasan Penempatan
Persisiran pantai Orang Melayu Kawasan Kuching, Simanggang, Sibu, Mukah, Oya,
Saribas dan Tanjung Datu
Orang Melanau Lembah Utara Rajang, Mukah, Oya dan Bintulu.
Lembah sungai Iban Sungai Saribas, Sungai Sikrang, Sungai Batang Lupar
dan Sungai Rajang
Bidayuh Sungai Sadong dan Sungai Kayan
Kenyah Batang Baram, kawasan Uku Batang, Rajah dan Balui.
Pedalaman Kelabit Lembah Terusan dan Sungai Baram
Penan Kawasan Hutan Baram dan Sungai Rajang
Murut Kawasan kaki bukit dan gunung di utara Sarawak dan di
kawasan Sungai Trusan dan Limbang
KEGIATAN SOSIOBUDAYA
Pelbagai etnik di Sarawak telah mewujudkan Budaya yang berbeza tetapi masih memupuk semangat
kekitaan di masyarakat Sarawak.
1.Pendidikan
• Penduduk Bumiputera Sarawak menerima pendidikan tidak formal dan formal
• Pendidikan tidak formal melalui cerita lisan yang berkaitan dengan amalan dan kepercayaan
turun temurun seperti cara berburu dan memungut hasil hutan.
• Pendidikan formal dijalankan di masjid dan sekolah agama.
• Pendidikan Agama Islam ialah membaca al-quran dan tulisan jawi.
2. Peraturan dan adat resam
• Setiap suku etnik mempunyai adat resam yang tersendiri.
• Mereka yang beragama Islam adat resamnya adalah berasaskan ajaran agama Islam
• Mereka yang bukan beragama Islam mereka akan patuh pada cara hidup dan adat resam yang
diwarisi turun-temurun daripada nenek moyang mereka .
• Masyarakat bumiputera Sarawak mempunyai tuai rumah yang bertanggungjawab untuk
menyelesaikan masalah perkahwinan, penceraian, peraturan dan perayaan.
• Dua upacara penting yang perlu ditentukan oleh tuai rumah ialah hari gawai atau pesta
menuai dan perayaan berangi.
3. Perayaan dan adat resam kumpulan etnik di Sarawak.
Kumpulan etnik di Sarawak
Iban Melayu Kayan, Kelabit, Kenyah
Tradisi menyimpan pasu, gong Mengamalkan peraturan dan Telinga dan menggantung
dan tempayan/ tajau. adapt resam yang berasaskan gelang timah/ tembaga hingga
Tajau diwarisi turun-temurun ajaran agama Islam. telinga menjadi lanjut.
benilai dan dianggap suci. Hidup bermasyarakat dan saling Jenis anting-anting yang
Tajau berfungsi sebagai harta membantu semasa menanam digunakan melambang status
simpanan. padi, kenduri dan perayaan. yang berbeza.
Anting-anting diwarisi secara
turun-temurun.
Melukis tatu dengan pelbagai
corak yang mempunyai makna
tersendiri.

4. Kebudayaan
Melanau a) Merayakan perayaan kaul
b) Tujuan: menjamu ipok yang mengawal laut
Iban a) Merayakan perayaan Gawai ( Pesta Menuai)
b) Jenis Hari Gawai
i. gawai burung
ii. gawai batu
iii.gawai kenyalang
iv. gawai antu
c) Menari tarian ngajat sebagai tanda kesyukuran
Melayu a) Mengamalkan kesenian tradisi bergendang
b) Kaum lelaki menari dan kaum perempuan bermain gendang sambil
menyanyi dan berpantun
5. Agama dan kepercayaan
Kepercayaan Animisme
Maksud: Diamalkan oleh kaum Iban, Murut, Kelabit,
Kepercayaan kepada semua benda seperti Kenyah, Kayan dan Bisaya.
gunung, bukit, busut, pokok kayu dan hutan.
Mempercayai semangat dan roh.
Orang Penan:
Dikenali sebagai Penan Nomad, Dilarang menetap secara kekal, Dilarang menebang pokok besardan
dilarang melapangkan kawasan hutan.
Kegiatan ekonomi
a. Kegiatan ekonomi penduduk Sarawak banyak bergantung pada bentuk muka bumi, kawasan
petempatan suku kaum, dan sumber alam.
b. Kegiatan ekonomi utama di Sarawak ialah ekonomi sara diri
c. Masyarakat Sarawak hidup dengan menanam padi huma, menjadi nelayan, memburu, memungut
hasil hutan dan berniaga kecil-kecilan.
d. Kegiatan ekonomi kumpulan etnik di Sarawak.
Kumpulan Etnik Kegiatan Ekonomi
Melayu *Menanam padi sawah dan kelapa
*Menjadi peniaga kecil-kecilan dan orang tengah
Melanau *Menanam padi sawah
*Menjadi nelayan
Iban,Kayan dan Kenyah *Menanam padi huma secara gotong royong.
*Memburu dan memungut hasil hutan
Bidayuh *Menanam padi huma
*Menjadi peladang
Kelabit *Menanam padi sawah
*Memburu dan memungut hasil hutan

Kegiatan Ekonomi: Pertanian, Perlombongan, Perdagangan

1. Pertanian
• Penanaman padi huma, padi sawah ada hitam merupakan kegiatan tanian yang penting di
Sarawak.
• Padi huma ditanam di sekitar tempat tinggal setiap kumpula etnik.
• Padi huma ialah makanan penting untuk kaum Iban, Bidayuh dan Orang Ulu.
• Orang Kelabit menanam padi sawah di kawasan hulu Sungai Baram dan terkenal dengan
beras Bario
• Perusahaan sagu diusahakan oleh kaum Melanau.
• Tepung sagu diperolehi daripada isi pokok sagu yang dipanggil Ripo.
• Lada hitam diusahakan oleh orang Kedayan dan Murut, ia juga merupakan tanaman
tradisional Sarawak.
2. Perlombongan
• Antimoni dan emas ialah bahan galian terpenting di Sarawak.
• Pada peringkat awal, kegiatan ini ditadbir oleh Datu patinggi Ali .
• Kaum Bidayuh dan Cina di sekitar Bau, Paku dan Bidi terlibat aktif dalam kegiatan ini.

3.Perdagangan.
a) Sarawak ke Melaka.
Emas, Ikan, Permata, Sarang Burung, Kapur Barus, Halia, Lata Hitam.
Barang dagangan dari Sarawak ke Melaka
Lada Hitam, Kapur Barus, Emas, Kayu Cendana,
Sumbu Badak, Telur penyu
Sarawak ←→ China
Besi, Kaca dan Pinggan Mangkuk
Barang dagangan antara Sarawak dan China.
BAB 11 (SABAH)
a) Latar belakang Sejarah Sabah
Lengkapkan latar belakang sejarah Sabah.
System pemerintahan di Sabah
Sistem politik Sistem politik Sistem politik
Kesukuan Kesultanan Ketua bebas
Tempat  Pedalaman Pesisiran pantai
Pribumi  Kadazandusun Kesultanan Brunei
Murut
Cari hidup  Kelampak kecil
B) Masyarakat Sabah
Kumpulan Etnik dan Penempatan
Tuliskan nama kunpulan etnk di bawah:
Penempatan Kumpulan etnik Kawasan penempatan
Penduduk Pesisiran Pantai Melayu-Brunei  Pantai Barat Papar, Kimanis
Bajau  Kota Belud, Papar, Semporna
Suluk  Semporna, Lahad Datu, Tawau
Penduduk Lembah Pantai Kadazandusun Pantai Barat & pedalaman di Ranau, Penampang
Penduduj pedalaman Murut Tenom, Keningau dan Rundum
b) Kegiatan Sosiobudaya
a) Lengkapkan bahagian dalam kegiatan sosiobudaya berikut:
Kegiatan Sosiobudaya I) Pendidikan
II) Peraturan dan Adat Resam
III) Agama dan kepercayaan
IV) Kesenian
a) Pendidikan
Sistem pendidikan penduduk Sabah boleh dibahagikan kepada:
Pendidikan formal dan Pendidikan tidak formal
b) Peraturan dan Adat Resam
Terdapat beberapa undang-undang adapt yang menjadi amalan penduduk di Sabah. Antaranya ialah:
Adat Pertanian, Adat Perkahwinan dan Adat Kematian
Sila rujuk buku teks muka surat 195
c) Lengkapkan carta aliran di bawah: Murut, Kadazandusun, agama dan kepercayaan
• Mengamalkan kepercayaan animisme. • Mempercayai animisme iaitu setiap batu, pokok
Sebilangan kecil daripada mereka memeluk dan sungai mempunayi roh.
agama Islam. • Gunung Antulai atau dikenali sebagai Gunung
• Tuhan mereka satu sahaja, iaitu Aru (Gunung Hantu) dianggap sebagai tempat
Kinorohingan yang bersemayam di dunia suci.
lain. • Mereka mempecayai Aki Kopuno iaitu kuasa
• Setiap tahun selepas menuai padi, upacara yang mencipta segala-galanya.
Magavau dijalankan untuk menghormati • Bomoh yang boleh berhubung kuasa ghaib
semangat padi. dipanggil Babalian
• Pesta Keamatan diadakan sebagai tandai
kesyukuran kepada Kinorohingan yang telah
memberikan hasil padi yang banyak.
• Bomoh untuk membuang kepanasan
dipanggil Bobohizan
• Setiap orang yang mati rohnya akan pergi ke
Gunung Kinabalu.
d) Kegiatan Ekonomi Di Sabah
Lengkapkan carta minda berikut yang menunjukkan kegiatan ekonomi di Sabah:
Memungut hasil laut Pertanian Menangkap Ikan
Contoh: agar-agar, timun laut Kaedah: kekal dan pindah Peralatan: jaring dan kelang
Memungut sarang burung Perdagangan Memungut hasil hutan
Pengeluar utama: Gua dan Dua kaedah: tukar barang dan Contoh hasil hutan:
Gomantong wang Damar ratan dan madu lebah