You are on page 1of 17

2.

Siswa mampu memahami konsep Pangkat, akar, dan logaritma


yang berkaitan dengan aturan pangkat,
akar dan logaritma serta menggunakan-
nya dalam pemecahan masalah.

contoh:

1. 3pq+q . 32p)/(3pq+p . 32q) = (3pq+q+2p)/(3pq+p+2q) = 3p-q

2. (0,0001)-1 √0,04 = (10-4)-1(0,2) = (104)(0,2) = 2000

3. (0,5)2 + 1/5√32 + 3√0,125 = 0,25 + 1/2 + 0,5 = 1,25


[ket : 32 = 25 ; 0,125 = (0,5)3 ]

4. Apabila p = 16 dan q = 27, maka nilai dari : 2p-1/2 - 3p0 + q4/3 = ….

2p-1/2 - 3p0 + q4/3 = 2(24)-1/2 - 3(24)0 + (33)4/3


= 2(2-2) - 3(1) + 34 = 2-1 -3(1) + 81
= 1/2 - 3 + 81 = 78 1/2

“For the things of this word cannot be made known a


knowledge of mathemathics”

-1- then must yath now’09


-2- then must yath now’09
“Don’t worry about your difficulties in mathematics, I sure,that
mind are still greater”

-3- then must yath now’09


Contoh:

1. Tentukan batas nilai agar log (5 + 4x - x²) dapat diselesaikan !

syarat : numerus > 0


x² -4x - 5 < 0
(x-5)(x+1) < 0
5 -1
x = 5 atau x = -1
HP = {-1 < x < 5}

1
2.3 log + 4 log 2
2. Sederhanakan : 9 !
3 2 52
log 2. log 5. log 3
1 1
−2 2.(−2).3 log 3 + .2 log 2
22 −4+
2. log 3 + log 2
3
2 2 = -7
=3 = =
2 52
log 2. log 5. log 3 1 1
.3 log 2.2 log 5.5 log 3
2 2

3. Jika 9log 8 = n Tentukan nilai dari 4log 3 !

3 3 2
9
log 8 = n ⇔ 3²
log 2³ = n ⇔ log 2 = n ⇔ 3log 2 = n
2 3
4 2²
log 3 = log 3
1
= ²log 3
2
1 1 
=  3 
2  log 2 
1 3 
=  
2  2n 
3
= n
4

4. Jika log (a² / b4) Tentukan nilai dari log ³√(b²/a) !

log (a²/b4) = -24


log (a/b²)² = -24
2 log ( a/b²) = -24
log ( a/b² ) = -12
log ³√(b²/a) = log (b²/a)1/3
= 1/3 log (b² / a)
= -1/3 log (a/b²)
= -1/3 (-12) = 4

-4- then must yath now’09


Fungsi eksponen : adalah persamaan yang didalamnya terdapat logaritma dimana
numerus ataupun bilangan pokoknya berbentuk suatu fungsi dalam x.

Masalah : Menghilangkan logaritma

a
log f(x) = alog g(x) → f(x) = g(x)

a
log f(x) = b → f(x) =ab

f(x)
log a = b → (f(x))b = a

Dengan syarat x yang didapat dari persamaan tersebut harus terdefinisi. (Bilangan
pokok > 0 ≠ 1 dan numerus > 0 )

Contoh:

Tentukan nilai x yang memenuhi persamaan berikut !

1 1
1. x
log
100
=
8
8
 18 
1

⇔ x = 10 −2
8 ⇔
x (
 = 10 −2
 ) 8
⇔ x = (10 )
−16

 

1
2. x
log 81 −2. x log 27 +x log 9 + . x log 729 =3
2

81.9.27
⇔x log 81−x log 27 2 +x log 9+x log 729 =3 ⇔x log =3 ⇔x log 27 =3
729

⇔ x 3 = 27 ⇔ x 3 = 33 ⇔ x = 3
3. ²log²x - 2 ²logx - 3 = 0

misal : ²log x = p

p² - 2p - 3 = 0
(p-3)(p+1) = 0

p1 = 3
²log x = 3
x1 = 2³ = 8

p2 = -1
²log x = -1
x2 = 2-1 = 1/2

-5- then must yath now’09


Bilangan pokok a > 0 ≠ 1

Tanda pertidaksamaan tetap/berubah tergantung nilai bilangan pokoknya


a>1 0<a<1
a a
log f(x) > b → f(x) > ab log f(x) > b → f(x) < ab
a a
log f(x) < b → f(x) < ab log f(x) < b → f(x) > ab

(tanda tetap) (tanda berubah)


syarat f(x) > 0

Contoh:

Tentukan batas-batas nilai x yang memenuhi 2. 1/2


log (x² - 3) < 0
persamaan a = 1/2 (0 < a < 1) → Hilangkan log →
Tanda berubah
1. ²log(x² - 2x) < 3 x < - 2 atau x > 2
a = 2 (a>1) → Hilangkan log → Tanda tetap
- 2 < x < 0 atau 2 < x < 4 a. (x² - 3) > (1/2)0
x² - 4 > 0
a. x² - 2x < 2³ (x -2)(x + 2) < 0
x² - 2x -8 < 0 x < -2 atau x > 2
(x-4)(x+2) < 0
-2 < x < 4 b. syarat : x² - 3 > 0
(x - √3)(x + √3) > 0
b. syarat : x² - 2 > 0 x < √3 atau x > √3
x(x-2) > 0
x < 0 atau x > 2

Persamaan Eksponen
Adalah persamaan yang didalamnya terdapat pangkat yang berbentuk fungsi dalam x (x
sebagai peubah).
[Ket. : Usahakan setiap bilangan pokok ditulis sebagai bilangan berpangkat dengan
bilangan dasar 2, 3, 5, 7, dst].

BENTUK-BENTUK :

A. af(x) = ag(x) → f(x) = g(x)


Samakan bilangan pokoknya sehingga pangkatnya dapat disamakan.
contoh :

2 SUKU → SUKU DI RUAS KANAN, 1 SUKU DI RUAS KIRI

√(82x-3) = (32x+1)1/4   
 

   
 

(23)(2x-3)1/2 = (25)(x+1)1/4  
  
 
 

2(6x-9)/2 = 2(5x-5)/4 (6x- 


  
  
   

9)/2 = (5x-5)/4 24x-36 
  
    

= 10x+10 14x = 46 x    
 

= 46/14 = 23/7

3 SUKU → GUNAKAN PEMISALAN

-6- then must yath now’09


1. 22x + 2 - 2 x+2 + 1 = 0 2. 3x + 33-x - 28 = 10
2 2x 2 x
2 .2 - 2 .2 + 1 = 0 3x + 33/3x - 28 = 10
Misalkan : 2x = p misal : 3x = p
22x = (2x)² = p² p + 27/p - 28 = 0
4p² -4p + 1 = 0 p² - 28p + 27 = 0
(2p-1)² = 0 (p-1)(p-27) = 0
2p - 1 = 0 p1 = 1 → 3x = 30
p =1/2 x1 = 0
2x = 2-1 p2 = 27 → 3x = 33
x = -1 x2 = 3

B. af(x) = bf(x) → f(x) = 0

Bilangan pokok berbeda, pangkat sama. Pangkatnya = 0.

Contoh:

1. 3x²-x-2 = 7x²-x-2
x² - x -2 = 0
(x-2)(x+1) = 0
x1 = 2 ; x2 = -1

C. af(x) = bf(x) → f(x) log a = g(x) log b

Bilangan pokok berbeda, pangkat berbeda. Diselesaikan dengan menggunakan logaritma.


Contoh:

1. 4x-1 = 3x+1
(x-1)log4 = (x+1)log3
xlog4 - log4 = x log 3 + log 3
x log 4 - x log 3 = log 3 + log 4
x (log4 - log3) = log 12
x log 4/3 = log 12
x log 4/3 = log 12
x = log 12/ log 4/3 = 4/3 log 12

g(x) h(x)
D. f(x) = f(x)

→ Bilangan pokok (dalam fungsi) sama, pangkat berbeda.Tinjau beberapa kemungkinan.

1. Pangkat sama g(x) = h(x)

2. Bilangan pokok f(x) = 1 ket: 1g(x) = 1h(x) = 1

Orang yang baik bukannya yang tak pernah melakukan


kesalahan, tapi yang pernah berbuat salah dan
memperbaikinya……* mustyath’09

-7- then must yath now’09


3. Bilangan pokok f(x) = -1
Dengan syarat, setelah nilai x didapat dari f(x)=-1 , maka nilai
pangkatnya yaitu g(x) dan h(x) kedua-duanya harus genap atau kedua-
duanya harus ganjil.

ket :
g(x) dan h(x) Genap : (-1)g(x) = (-1)h(x) = 1
g(x) dan h(x) Ganjil : (-1)g(x) = (-1)h(x) = -1

4. Bilangan pokok f(x) = 0


Dengan syarat, setelah nilai x didapat dari f(x) = 0, maka nilai pangkatnya yaitu g(x) dan
h(x) kedua-duanya harus positif.

ket : g(x) dan h(x) positif → 0g(x) = 0h(x) = 0

Contoh:

(x² + 5x + 5)3x-2 = (x² + 5x + 5)2x+3

1. Pangkat sama
3x - 2 = 2x + 3 → x1 = 5

2. Bilangan pokok = 1
x² + 5x + 5 = 1
x² + 5x + 4 = 0 → (x-1)(x-4) = 0 → x2 = 1 ; x3 = 4

3. Bilangan pokok = -1
x² - 5x + 5 = -1
x² - 5x + 6 = 0 → (x-2)(x-3) = 0 → x = 1 ; x = 4

g(2) = 4 ; h(2) = 7 ; x=2 tak memenuhi karena (-1)4 ≠ (-1)7


g(3) = 7 ; h(3) = 9 ; x4 = 3 memenuhi karena (-1)7 = (-1)9 = -1

Bilangan pokok = 0
x² - 5x + 5 = 0 → x5,6 = (5 ± √5)/2

kedua-duanya memenuhi syarat, karena :


g(2 1/2 ± 1/2 √5) > 0
h(2 1/2 ± 1/2 √5) > 0

Harga x yang memenuhi persamaan diatas adalah :


HP : { x | x = 5,1,4,3,2 1/2 ± 1/2 √5}

Bilangan Pokok a > 0 ≠1

Tanda Pertidaksamaan tetap/berubah tergantung nilai bilangan pokoknya

a>1 0<a<1
af(x) > ag(x) → f(x) > g(x) af(x) > ag(x) → f(x) < g(x)
af(x) < ag(x) → f(x) < g(x) af(x) < ag(x) → f(x) > g(x)

(tanda tetap) (tanda berubah)

-8- then must yath now’09


Catatan: Untuk memudahkan mengingat, bilangan pokok 0 < a < 1 diubah saja menjadi a = 1.

Misal : 1/8 = (1/2)3 = 2-3

Contoh:

1. (1/2)2x-5 < (1/4)(1/2x+1) 2. 32x - 4.3x+1 + 27 > 0


(1/2) 2x-5
< (1/2) 2(1/2x+1)
(3x)² - 4.31.3x + 27 > 0
misal : 3x = p
Tanda berubah (0 < a < 1) p² -12p + 27 > 0
(p - 9)(p - 3) > 0
2x - 5 > x +2
p < 1 atau p > 9
x>7
3x < 31 3x > 3²
x < 1 atau x > 2

SOAL LATIHAN
49 x ( 25)
− 12
=…
a. 53 d. 1,6
1 b. 35 e. 1,4
c. 1,8

Bentuk pangkat dari1080 = ….


3 3 3 3 2
a. 2 . 3 . 5 d. 2 . 3 . 5
2 b. 2 3 . 32 . 5 2 2
e. 2 . 3 . 5
2

2 2 2
c. 2 . 3 . 5

2
 4  = ...
 
3 a. 1 d. 4
b. 2 e. 8
c. 3

[
− p − p . − p −3 ( )] −3
=…
-2
a. -p d. -p6
4 b. -p7 e. p6
c. p7

−1
 8m −9 .n −2 
 −6
 = ...
 64m .n 
5 a. 2mn d. ( 2mn ) −3
b. ( 2mn ) 2 e. ( 2mn ) 3
c. ( 3mn) 2
6 3 2 x 0,04
2
= ...
3
1 + 2 
 15 
-9- then must yath now’09
a. 32 d. 3-1
b. 3 e. 3-2
c. 1
4 3 x ( 3,5)
2

=…
42 x 72
7 a. 1 d. 4
b. 2 e. 5
c. 3
2 2
2  3 3 5
  x  −  − 3 : = ...
3  4 2 8
8 a. 1 d. -0,25
b. 0,85 e. -0,35
c. 0,54

pa. pa( ) .( p )
1− a 1+ a a
= ...
a. p 2a
d. p a +1
9 b. p 2 a +1 e. p 3a
2
+a + 2
c. pa
4
 a −4 b 2 c 
 −6 3  = ...
 ab c 
a 20 b 32
a. d.
b 32 c 8 a 20 c 8
10
c8 a8
b. e.
a 20 b 32 b 20 c 32
a 32
c.
b 20 c 8

10 4 + 10 2 + 10 0 + 10 −2 + 10 −4 = ...
a. 0 d. 101,101
11 b. 1 e. 10101,0101
c. 11,11

4 n +1 − 2 2 n +1
=…
4n
12 a. 0 d. 3
b. 1 e. 4
c. 2

(
3 2 + 18 − 50 = ... )
a. 3 6 d. 0
13
b. 2 6 e. 6
c. 6
- 10 - then must yath now’09
2− 6
= ...
2+ 6
14 a. 10 - 4 6 d. 5-2 6
b. 5-2 6 e. -5 + 2 6
c. 0,2 + 0,1 6

( a+3 + a−3 ) 2
= ...
a. 2a + 2 a 2 + 9 d. 2a + 6
15
b. 2a + 2 a 2 − 9 e. 2a
c. 2a - a2 − 9
24 + 54 − 150
= ...
96
16 a. -2 6 d. 2
b. 0 e. 3
c. 1

[8 ]
1
3
− 3 9
= ...
a. -2 d. 1
17
b. -0,5 e. 2
c. 0,5

( )
4
 23  2 −2
  .6 : 2 3 36 = ...
 34 
18  
a. 212 . 312 d. 211 . 312
b. 212. 311 e. 211
c. 312
1
− ( 0,5) = ...
2
0,0625 +
16
19 a. 0,75 d. 0
b. 0,5 e. -0,25
c. 0,25
14 − 8 3 = ...
a. 4+ 6 d. 6 - 8
20 b. 4- 6 e. c dan d benar
c. 8 - 6

- 11 - then must yath now’09


TUGAS MANDIRI

1. Jika 3 8x −3 = 4 2 x , maka nilai x adalah


A. -4 D. 2
B. -2 E. 4
C. 0

2. Nilai x yang memenuhi b2x + 10 < 7bx


dengan b > 1 adalah ....
A. x < blog 2 D. blog 2 < x < blog 5
b
B. x > log 5 E. x > blog 2
C. x > blog 2 atau x > blog 5

 2−x 
3. Supaya log   mempunyai
 2x 2 − x − 3 
nilai haruslah ....
3
A. -1 < x < atau x > 2
2
3
B. 1 < x < 2 atau x < -
2
3
C. < x < 2 atau x < -1
2
D. -3 < x < 1 atau x > 2
3
E. - < x < 1 ataun x > 2
2
4. Diketahui 3log (2x + 1) = 3log 2x + 1,
maka x = ....
1 1 1
A. C. D.
8 4 2
1
B. E. 2
6

a 1 b 1 1
5. log . log . c log = ....
2
b c a3
A. -6 D. 3
B. -3 E. 6
C. 0

6. Jika 3log 5 = x dan 3


log 7 = y, nilaia
3
1
log adalah ....
245 2
1 1
A. x+y D. (x + y)
2 2
1 1
B. x + 2y E. x + 2y
2 2
1
C. x–y
2
- 12 - then must yath now’09
3 5 4
7. log 5 = p dan log 4 = q, nilaia log
15 = ....
pq p +1
A. D.
1+ p q +1
p+q pq
B. E.
pq 1− p
p +1
C.
pq

x - 2y
1 x - y
8. Jika 3 = = dan 2 – 16 = 0,
81
maka nilai x + y = ....
A. 3 D. 20
B. 16 E. 21
C. 18

x 3 – 2x 2x
9. Jika 2 . 4 +2 = 17, nilai 2 =
1 1 1
A. atau 8 D. atau 2
2 2 2
1 1
B. atau 4 E. 2 atau 2 2
2 2
C. 1 atau 4

10.

Persamaan 5 x – 2y + 1 = 25 x – 2y dan 4
x–y+2
= 32 x – 2y + 1 , nilai x.y = ....
A. 6 D. 15
B. 8 E. 20
C. 10

11.

2 x +1
1 27
Jika   > , nilai x adalah ....
3 3x −1
6
A. x > D. x < -2
5
6
B. x < - E. x < 2
5
5
C. x >
6
12.

2− x
1
Jika 3 8x + 2 =   maka nilai 8x – x2
2
adalah ....

- 13 - then must yath now’09


A. 7 D. 16
B. 12 E. 33
C. 15
13.

Nilai x yang memenuhi pertidaksamaan


2 2 1
4 x − x − 2 . 2 x +3x −10 < adalah ....
16
A. x < -5 atau x > -2
5
B. –2 < x <
3
5
C. x < -2 atau x >
3
D. –5 < x < 2
E. –2 < x < -1

14.

2
Akar-akar persamaan 7 x −6 x −16 = 49
x–3
adalah α dan β, nilai α . β = ….
A. 8 D. –10
B. –4 E. –22
C. -8
15.

2
Penyelesaian dari persamaan 2 x −3x − 4
= 4 x + 1 adalah p dan q dengan p > q.
Nilai p – q = ….
A. –1 D. 6
B. 1 E. 7
C. 5

16.

Jika 5log 3 = a dan 3


log 4 = b, maka
12
log 75 = ....
2+a a+b
A. D.
a+b a (1 + b)
2+a a (1 + b)
B. E.
a (1 + b) a+b
2a
C.
a+b

17.

Penyelesaian persamaan 3log (9x + 18)


= 2 + x adalah p dan q, maka p + q =
A. 3log 3 D. 3log 216
- 14 - then must yath now’09
3 3
B. log 9 E. log 726
3
C. log 18

18.

Jika 9log 8 = 3m. Nilai 4log 3 = ....


1 m
A. D.
4m 4
3 4m
B. E.
4m 4
3
C.
2m

1 3
19. Jika 2log = dan 16
log b = 5,
a 2
1
maka alog = ....
b3
40
A. 40 D. −
3
B. –40 E. 20
40
C.
3

20.

25 2x
Jika log 5 = 8, maka nilai x = .....
1
A. D. 8
4
1
B. E. 10
2
C. 6

x + 5 x – 1
21. Nilai x yang memenuhi 2 < 8
adalah ….
A. x > 3 D. x > 4
B. x < 3 E. x > -4
C. x < 4

1 – x
22. Penyelesaian pertidaksamaan 4 <
1
adalah ….
32
1 1
A. x < -1 2 D. x > 3 2
1 1
B. x < 12 E. x < 32
1
C. x> 2

23. Himpunan penyelesaian pertidaksamaan


- 15 - then must yath now’09
x 2 −x x −1
1 1
  <   , x ∈ R adalah ….
2 8
A. {x 1 < x < 3, x ∈ R}
B. {x x < -1 atau x > 1, x ∈ R}
C. {x -1 < x < 3, x ∈ R}
D. {x x < 1 atau x > 3, x ∈ R}
E. {x x < -3 atau x > -1, x ∈ R}

24. Nilai x yang memenuhi pertidaksamaan


3 2 x - 4 . 3 x + 1 > -27 adalah ….
A. 1 < x < 2 D. x < 1 atau x > 3
B. 2 < x < 9 E. x < 3 atau x > 9
C. x < 1 atau x > 2

25. Nilai x yang memenuhi 9 x - 3 x + 1 + 2


< 0 adalah ….
A. 0 < x < 2log 3 D. x > 3log 2
B. 0 < x < 3log 2 E. x < 2log 3
C. x < 3log 2

26. Nilai x yang memenuhi 2log (2x + 7) > 2


adalah ….
7 7
A. x > − D. − <x<0
2 2
3 3
B. x > − E. − <x<0
2 2
7 3
C. − <x< −
2 2
27. 2log (x + 1) ≤ log (x + 4) + log 4.
Nilai x yang memenuhi adalah….
A. x ≤ 7 D. –1 ≤ x ≤ 6
B. x > 5 E. x ≥ 6
C. –1 < x ≤ 5

12
28. Pertidaksamaan 2log (x + ) ≥ 3. Nilai
x
x yang memenuhi adalah ….
A. x ≤ 2 atau x ≥ 6
B. 1 ≤ x ≤ 2 atau x ≥ 6
C. 0 < x ≤ 2 atau x ≥ 6
D. 2 ≤ x ≤ 6
E. x < 0 atau 2 ≤ x ≤ 6

4
1
29. Pertidaksamaan log (x2 – 2x) <
2
dipenuhi oleh ….
A. 1 - 3 < x < 1 + 3
- 16 - then must yath now’09
B. 1 - 3 <x< 1+ 3 atau 2 + 3 <x< 4
C. 1 - 3 < x < 2
D. 1 - 3 < x < 0 atau 2 < x < 1+ 3
E. 0 < x < 1 + 3

30. Nilai x yang memenuhi pertidaksamaan


: 2log (x + 2) – 2log (x - 5) < 3 adalah
A. –3 < x < 6
B. x < -2 atau 5 < x < 6
C. 5 < x < 6
D. x < -2 atau x > 5
E. –3 < x < -2 atau 5 < x < 6

- 17 - then must yath now’09

You might also like