Inventori Dan Analisa 2.

0
Kajian Landskap Budaya Di Kampung Kuala Kepis, Bahau Jempol, N. Sembilan

2.3 Tindakbalas Terhadap Alam Semulajadi Selain itu, adaptasi alam semulajadi juga
turut mempengaruhi bahasa setempat. Penggunaan
Tindak balas terhadap alam semulajadi boleh bahasa seperti, ’Kulu’,’kilir’, ’Baruh’ dan ’Darek’ yang
mempengaruhi lokasi dan perletakan rumah. Adaptasi terhadap menyatakan lokasi sesuatu tempat adalah bahasa yang diadaptsi
alam semulajadi juga turut mempengaruhi kepada cara hidup dan daripada orientasi sungai di sepanjang kampung tersebut.
bahan binaan dan lokasi ruang – ruang dalam bangunan. Alam
semulajadi terdiri daripada bukit bukau, sungai, kawasan paya Faktor iklim juga merupakan salah satu faktor yang
turut mempengaruhi lokasi penempatan di Kampung Kuala Kepis. mempengaruhi orientasi rumah dan bahan yang digunakan dalam
Secara tradisinya, kawasan berhampiran sungai dijadikan pebinaan rumah.
sebagai kawasan pertanian yang memerlukan sumber air yang
banyak seperti kawasan sawah padi. kawasan penempatan
adalah berdekatan dengan kawasan pertanian untuk
memudahkan untuk memantau dan pergi berkerja setiap hari.

Hasil analisa yang dijalankan, fakta sejarah yang sering

menyatakan kewujudan penempatan yang berhampiran dengan
kawasan sungai adalah mempunyai persamaan dengan kawasan
kajian di Kampung Kuala Kepis kerana jarak kawasan
penempatan dengan Sungai Muar adalah 2 kilometer sahaja. Gambar : Tubulair atau tebar layar berfungsi sebagai pengaliran angin
di bahagian atas bumbung yang telah diperbuat daripada anyaman
Pembinaan penempatan di sepanjang sungai adalah salah satu
buluh.
adaptasi alam semulajadi yang mempengaruhi persekitaran dan
Sumber : Penulis
lokasi penempatan.

1 / 14
2.3 Tindak Balas Terhadap Alam Sekitar Lad 500 Rekabentuk Landskap Lanjutan III
 Inventori Dan Analisa 2.0
Kajian Landskap Budaya Di Kampung Kuala Kepis, Bahau Jempol, N. Sembilan

Faktor topografi juga boleh mempengaruhi perletakan di
sesuatu penempatan. Biasanya pemilhan kawasan penempatan
adalah berdasarkan kepada bentuk muka bumi yang terletak di
kawasan tinggi kerana terhindar dari banjir.
Faktor – Faktor Tindak Balas
Terhadap Alam Semulajadi
perletakan rumah – rumah di Kampung Kuala
Kepis. Jika dilihat dari segi bahan binaan yang
digunakan dalam rumah, kebanyakan kayu – kayan
yang digunakan adalah terdiri dari kayuan yang kukuh. Terdapat
juga bahan binaan yang menggunakan buluh yang dianyam.
2.3.1(a) Faktor Iklim Mempengaruhi Orientasi Rumah
Pada Waktu Dahulu Dan Sekarang.

Iklim Topografi Hasil analisa yang dijalankan, Perletakan rumah adalah

dipengaruhi oleh arah aliran sungai. Jika dikaji dari segi ’regional’
penempatan di Negeri Sembilan, kebanyakannya adalah
Skop kajian mengenai tindak balas terhadap alam berorientasikan dan terletak berhampiran dengan sungai. Di
semulajadi adalah dopengaruhi seperti berikut:- kampung kuala Kepis, susunan rumah adalah selari dengan
aliran sungai sungai dan jalanraya . Tambahan pula, setiap
2.3.1 Faktor Iklim pembinaan rumah pada waktu dahulu, bahagian hadapan rumah
2.3.2 Faktor Topografi adalah menghala ke sungai.
2.3.3 Faktor – Faktor Lain.

2.3.1 Faktor Iklim

Hasil kajian yang dijalankan di kawasan kajian, faktor Iklim

banyak mempengaruhi rekabentuk senibina dan orientasi
2 / 14
2.3 Tindak Balas Terhadap Alam Sekitar Lad 500 Rekabentuk Landskap Lanjutan III
 Inventori Dan Analisa 2.0
Kajian Landskap Budaya Di Kampung Kuala Kepis, Bahau Jempol, N. Sembilan

dan sawah adalah secara kebetulan berikutan arah

aliran sungai yang mengalir ke arah selatan – barat.

Gambar : Atok Sarib memberi

penjelasan mengenai orientasi
Gambar : kebanyakan orientasi rumah menghadap ke kawasan sawah pembinaan rumah.
padi dan jalanraya.
Sumber : Penulis
Sumber : Penulis

Hasil analisa yang dijalankan, Menurut Atok Sarib salah 2.3.1(b) Faktor Iklim Yang Mempengaruhi
seorang penduduk kampung menyatakan bahawa, pada Falsafah Dan Tindak Balas
bahagian hadapan rumah yang dipanggil serambi selalunya Senibina Terhadap Alam
mengadap ke arah kiblat. Ianya bertujuan adalah untuk Semulajadi.
memudahkan sembahyang berjemaah dan dapat mengatur saf –
saf dengan tepat. Selain itu, bahagian serambi adalah bahagian Hasil analisa yang dijalankan di Kampung Kuala Kepis
yang peling kerap digunakan setiap hari. Sehubungan dengan itu, kebanyakan rumah - rumah lama di situ banyak mengaplikasikan
bahagian rumah hendaklah menghadap ke arah utara atau atau mengambil kira faktor iklim alam semulajadi dalam
selatan supaya ruang serambi tidak panas pada waktu pagi atau pembinaan rumah pada masa dahulu dan sekarang.
petang dari cahaya matahari. Walaubagaimanapun, orientasi
rumah di kawasan kajian adalah mengadap ke kawasan sungai

3 / 14
2.3 Tindak Balas Terhadap Alam Sekitar Lad 500 Rekabentuk Landskap Lanjutan III
 Inventori Dan Analisa 2.0
Kajian Landskap Budaya Di Kampung Kuala Kepis, Bahau Jempol, N. Sembilan

Ciri – ciri senibina yang banyak mempengaruhi faktor iklim

yang terdapat di kawasan kajian adalah hasil senibina yang asal
terdiri daripada :-

1. Berbumbung panjang, tinggi dan curam serta bertabir

layar
2. Atap bertingkat
3. Serambi mempunyai banyak tingkap atau lompa.
4. Bertebar layar atau tubulair
Gambar : Rumah bertiang tinggi separas dengan bahu.
5. Tiang tinggi dan beralas.
Sumber : Penulis

Hasil analisa yang dijalankan, Ciri-ciri rumah Melayu

Negeri sembilan banyak memaparkan kebijaksanaan orang
Melayu. Rumah Melayu dibina bertiang dan berlantai tinggi
kerana faktor keselamatan dan kesihatan. Rumah yang tinggi
susah hendak dinaiki binatang buas atau orang yang berniat
buruk sementara ruang bawah rumah yang tinggi memudahkan
kitaran angin dan udara menyejukkan bahagian dalam rumah.

Gambar : bawah rumah yang tinggi juga boleh digunakan untuk

menyempurnakan aktiviti ekonomi

Sumber : Penulis

4 / 14
2.3 Tindak Balas Terhadap Alam Sekitar Lad 500 Rekabentuk Landskap Lanjutan III
 Inventori Dan Analisa 2.0
Kajian Landskap Budaya Di Kampung Kuala Kepis, Bahau Jempol, N. Sembilan

Kawasan bawah rumah yang tinggi juga boleh digunakan Tinggi rumah selutut,
untuk menyempurnakan aktiviti ekonomi seperti menganginkan Tak beradat pintu rumah,
padi, melesung dan sebagainya. Ruang ini juga boleh digunakan Tak beradat tangga rumah,
sebagai tempat menyimpan barang atau tempat mengurung anak Berbeliung tidak berpodah,
ayam atau itik. Menurut Atok Hj Arob, beliau banyak memberikan Berparang tidak berasah,
perbilangan yang jarang didengar oleh generasi sekarang iaitu, Yang lalu melengah,
Yang tiba mengincah,
Tinggi rumah sepemikulan,
Terpikul bendul yang empat, Maksudnya rumah yang rendah mudah diintai-intai oleh
Terpikul ladang bertumpuk, orang yang lalu lalang dan ini boleh mendatangkan malu dan
Tidak bertingkah tungku di dapur, keaibkan bukan sahaja pada orang yang diintai tetapi juga ketua
Tidak tersingkap kain di pinggang, rumah tersebut.

Menurutnya, perbilangan ini menyarankan kita membina

rumah yang tingginya, sekurang-kurangnya paras bahu. Rumah
begini akan dapat memikul tanggungiawab penghuninya di
samping ia memurahkm rezeki dan menghindarkan
persengketaan dan malu. Hal ini berbeza jika kita mendirikun
rumah atas tanah atau rumah yang rendah, seperti kata
A B
perbilangannya,
Gambar : Gambar A menunjukan alas tiang daripada batu dan gambar B
adalah alas tiamg yang telah dikonkritkan bertujuan untuk mengelakkan
tiang rumah dari basah dan dengan itu mengelakkan kereputan dan mudah
diserarg anai'ana

Sumber : Penulis
5 / 14
2.3 Tindak Balas Terhadap Alam Sekitar Lad 500 Rekabentuk Landskap Lanjutan III
 Inventori Dan Analisa
Kajian Landskap Budaya Di Kampung Kuala Kepis, Bahau Jempol, N. Sembilan
Bumbung rumah Melayu yang panjang dan tinggi beserta
tebar layar juga membantu kitaran angin dan udara agar ruang
dalam rumah tidak lembab. Atap rumah lazimnya dibuat dari
nipah dan bahagian ini biasanya dibina bertingkat, curam dan
bercucur atap. Tujuannya ialah supaya air tidak bertakung di atas
atap pada waktu hujan dan atap cepat kering.
Gambar : Bumbung berlapis memberi pengudaraan di dalam rumah.
Sumber : Penulis
Dengan ini umur atap boleh dipanjangkan tanpa kerap
rnenggantikarmya. Cucur atap pula akan dapat mengelakkan
matahari memancar ke dalam rumah dan pada waktu hujan pula
mengelakkan tiang rumah dari basah dan dengan
mengelakkan kereputan dan mudah diserang anai - anai. Cucur
2.3 Tindak Balas Terhadap Alam Sekitar
2.0
atap juga boleh mengelakkan tempias hujan dari
membasahi bahagian atas rumah. Maka itulah
sebabnya rumah Melayu, walaupun diperbuat dari
kayu, tetapi boleh bertahan lama.
Gambar : Tebar layar atau tubulair yang diperbuat dari daun rumbia
dan anyaman buluh.
Sumber : Penulis
Pada bahagian serambi rumah, ciri – ciri senibina yang
mempunyai banyak tingkap juga memainkan peranan untuk
memberi pengudaraan kepada bahagian dalam rumah. Hasil
analisa yang dijalankan, pada bahagian serambi rumah di
kawasan kajian tidak terdapat banyak tingkap tetapi terdapat
itu ruang terbuka yang dipanggil sebagai lompa.
6 / 14
Lad 500 Rekabentuk Landskap Lanjutan III
 Inventori Dan Analisa 2.0
Kajian Landskap Budaya Di Kampung Kuala Kepis, Bahau Jempol, N. Sembilan

Gambar : Ruang terbuka pada dinding serambi yang dikenali sebagai
lompa dapat memberi pengudaraan dalam rumah.
Sumber : Penulis
A B
Gambar : Gambar A menunjukan longkang utama yang telah di
konkrit mankala gambar B adalah longkang utama yang masih lagi
ditumbuhi rumput yang digunakan untuk menyalirkan air keluar ke
kawasan yang paling rendah seperti kawasan sawah padi.

Sumber : Penulis
Selain itu, di sekeliling rumah juga disediakan longkang
untuk menyalirkan air hujan ke longkang utama atau ke kawasan
yang lebih rendah. 2.3.2 Faktor Topografi

Hasil analisa yang dijalankan, kebanyakan sekeliling Faktor topografi banyak mempengaruhi perletakan rumah
rumah di Kampung Kuala Kepis mempunyai longkang saliran air. dan aktiviti gunatanah di kawasan kajian. Kawasan kijian yang
Pada bahagian hadapan rumah, terdapat longkang utama yang terdiri daripada kawasan penempatan dan kawasan pertanian
bersaiz agak besar jika dibandingkan dengan longkang adalah terletak di kawasan yang terpilih akibat pengaruh
persendirian di bahagian kiri dan kanan rumah. topografi. Hasil perhatian dan analisa yang dijalankan di
7 / 14
2.3 Tindak Balas Terhadap Alam Sekitar Lad 500 Rekabentuk Landskap Lanjutan III
 Inventori Dan Analisa 2.0
Kajian Landskap Budaya Di Kampung Kuala Kepis, Bahau Jempol, N. Sembilan

Kampung Kuala Kepis, didapati kawasan sawah padi terletak di

kawasan baruh atau merujuk kepada kawasan yang rendah,
kawasan penempatan yang terletak di kawasan yang tinggi
sedikit dari kawasan baruh dan kawasan dusun atau kawasan
kebun getah yang teletak di darek atau di kawasan bukit adalah Gambar : kawasan kebun
menunjukkan pengaruh bentuk muka bumi yang terdapat di getah yang terletak di darek
atau di kawasan bukit
kawasan kajian.
Sumber : Penulis

2.3.2(a) Faktor Topografi Yang

Gambar : Sawah padi
terletak di kawasan baruh.
Sumber : Penulis
Mempengaruhi Lokasi Atau Tempat
Perletakan Sesuatu Gunatanah.
Terdapat juga beberapa konsep dan falsafah yang
diperkenalkan oleh penduduk Kampung Kuala Kepis. Konsep ini
diambil melalui tidak balas alam semulajadi yang berada di
kawasan persekitaran. Konsep – konsep dan falsafah berikut
adalah seperti:-

Gambar : kawasan
penempatan yang terletak di 2.3.1(a)(i) Konsep Baruh
kawasan yang tinggi sedikit
2.3.1(a)(ii) Konsep Darat / Darek
dari kawasan baruh

Sumber : Penulis

8 / 14
2.3 Tindak Balas Terhadap Alam Sekitar Lad 500 Rekabentuk Landskap Lanjutan III
 Inventori Dan Analisa
Kajian Landskap Budaya Di Kampung Kuala Kepis, Bahau Jempol, N. Sembilan
2.3.1(a)(i) Konsep Baruh
Konsep Baruh adalah diambil merujuk kepada kawasan
persekitaran. Kawasan yang lebih rendah atau kawasan yang
menghala ke kawasan sawah padi atau sungai adalah dikenali
sebagai baruh. Hasil kajian yang dijalankan, kebanyakan
pembinaan rumah pada waktu dahulu adalah berdekatan dengan
kawasan sawah padi. Walaubagaimanapun kawasan baruh
adalah tidak sesuai sebagai penempatan kerana dipercayai
kawasan tersebut boleh menakung air dan sesuai dijadikan
kawasan sawah padi.
Gambar : Kawasan baruh dijadikan sebagai sumber ekonomi dengan
dengan wujudnya kawasan menanam padi.
Sumber : Penulis
2.3 Tindak Balas Terhadap Alam Sekitar
2.0
2.3.1(a)(ii) Konsep Darat / Darek
Konsep darat adalah diambil dari bentuk
muka bumi yang terdapat di kawasan persekitaran. Menurut Atok
Sarib, kawasan baruh adalah kawasan yang lebih tinggi dari
kawasan baruh. Baruh juga biasanya merujuk kepada pertanian
seperti kawasan kebun getah. Terdapat juga pendapat dari
penduduk kampung mengenai kawasan baruh iaitu kawasan
hadapan kawasan baruh adalah jalanraya dan sebarang
jalanraya adalah kawasan darat. Begitulah pelbagai pendapat
yang diberikan tetapi yang nyata kawasan yang lebih tinggi
adalah kawasan darat atau darek.
Hasil analisa yang dijalankan kawasan perumahan yang
dibina dikawasan darat adalah berhampiran dengan kawasan
kebun getah. Didapati kawasan darat tidak pernah ditakung oleh
air kerana terletak di kawasan yang tinggi dan berbukit.
9 / 14
Lad 500 Rekabentuk Landskap Lanjutan III
 Inventori Dan Analisa
Kajian Landskap Budaya Di Kampung Kuala Kepis, Bahau Jempol, N. Sembilan
Gambar : kawasan rumah ini terhindar dari banjir kerana terletak di
kawasan darat / darek.
Sumber : Penulis
2.3.3 Tindak Balas Alam Semulajadi Melalui Tumbuh –
Tumbuhan.
Bahan binaan yang digunakan dalam pembinaan rumah di
Kampung Kuala Kepis adalah di adaptasi dari alam semulajadi.
Hasil kajian yang dijalankan terhadap rumah – rumah lama yang
terdapat di Kampung Kuala Kepis adalah terdiri dari kayu – kayan
yang diambil dari hutan yang berdekatan. Menurut Atok Yusuf bin
Arob, kayu kayan seperti Kayu Ponak, Cengal, Merbau dan
2.3 Tindak Balas Terhadap Alam Sekitar
2.0
Kepong turut dijadikan bahan binaan. Begitu juga
dengan pohon buluh yang dijadikan ayaman pada
tebar layar.
Gambar : Kulit kayu kepong dijadikan sebagai dinding rumah.
Sumber : Penulis
Kayu kayan yang dipilih adalah berdasarkan kepada
ketahanan dan kekuatan pada kayuaan tersebut. Di samping itu,
bahan binaan daripada kayu boleh mengurangkan suhu dan
membersihkan udara sejuk dalam rumah.
Cara hidup penduduk kampung pada waktu dahulu
banyak bergantung kepada alam semulajadi. Menurut Uwan
Tiamal bt. Jais, pada zaman Jepun, penduduk kampung
10 / 14
Lad 500 Rekabentuk Landskap Lanjutan III
 Inventori Dan Analisa 2.0
Kajian Landskap Budaya Di Kampung Kuala Kepis, Bahau Jempol, N. Sembilan

menggunakan benang yang diperbuat daripada pelepah nenas Beliau juga mengatakan bahawa pada
yang telah dikeringkan untuk menjahit pakaian. Selain itu, untuk zaman tersebut sukar untuk mendapatkan sumber
menjadikan pelita pada waktu malam, damar yang diambil dari api kerana tiada mancis api ketika itu. Untuk
hutan dijadikan sebagai bahan api. mendapatkan nyalaan api, beliau telah menggunakan dua buah
batu dan selaput pokok anau yang telah dikeringkan selama tiga
hari. Biasanya pokok anau tumbuh di tepi sungai.

Gambar : Pelepah nanas

dijadikan benang untuk
menjahit pakaian.

Sumber : Penulis

11 / 14
2.3 Tindak Balas Terhadap Alam Sekitar Lad 500 Rekabentuk Landskap Lanjutan III
 Inventori Dan Analisa 2.0
Kajian Landskap Budaya Di Kampung Kuala Kepis, Bahau Jempol, N. Sembilan
Peta Tindak Balas Terhadap Alam Sekitar Yang Berkaitan
Dengan Faktor Topografi

Petunjuk :-

Kawasan baruh yang mempunyai aras topografi

yang rendah.
Terletak di kawasan sawah padi.

Terletak di kawasan penempatan dan mempunyai

aras topografi tinggi sedikit dari kawasan baruh.

Kawasan darat / darek yang mempunyai aras

topografi yang tinggi yang terletak di kawasan
berbukit. Di kawasan tersebut terdapat tanaman
A’

getah

Sumber : Penulis

12 / 14
2.3 Tindak Balas Terhadap Alam Sekitar Lad 500 Rekabentuk Landskap Lanjutan III
 Inventori Dan Analisa 2.0
Kajian Landskap Budaya Di Kampung Kuala Kepis, Bahau Jempol, N. Sembilan

Keratan Rentas A – A, Kampung Kuala Kepis

A A’

Kawasan sawah Kawasan Jalanraya Kawasan Kawasan

Padi Penempatan Penempatan Kebun getah

13 / 14
2.3 Tindak Balas Terhadap Alam Sekitar Lad 500 Rekabentuk Landskap Lanjutan III