SENARAI TAJUK KERTAS KERJA SEMINAR TAKHRIJ 2009

APIUM

(DISEMBER 2009)

BIL NAMA ABSTRAK

1. Dr Rohaizan Baru PENAWARAN KURSUS TAKHRIJ AL-HADITH KEPADA
Fakulti Pengajian PELAJAR PENGAJIAN ISLAM DI UNIVERSITI, DI ANTARA
Kontemporari Islam KEPERLUAN DAN HALANGAN
Universiti Darul Iman
Malaysia ABSTRAK
Kampus KUSZA, 21300 Kuala
Terengganu. Kertas ini cuba memberikan satu gambaran secara umum tentang ilmu
Email: rohaizan@udm.edu.my Takhrij al-Hadith dan kepentingannya, seterusnya memberikan gambaran
h/p: 019 914 7438 secara khusus mengenai kepentingan kursus Takhrij al-Hadith diajar
kepada semua pelajar dalam bidang pengajian Islam, khususnya di
universiti-universiti yang menawarkan program Pengajian Islam di
Malaysia. Di antara persoalan yang berbangkit ialah jikalau kursus ini
diwajibkan untuk ditawarkan kepada semua pelajar dalam bidang
pengajian Islam apakah ia relevan dengan keperluan semasa seorang
pelajar dan apakah halangan dan cabaran yang ada di universiti yang
 menghalang daripada ianya boleh dilaksanakan. Kertas ini cuba
menggariskan beberapa masalah dan halangan kemudian akan
memberikan beberapa cadangan penyelesaian yang boleh diambil oleh
pihak-pihak berwajib di universiti atau kementerian dalam usaha
mengatasi halangan dan cabaran yang ada.

2. Nordi Achie PEMIKIRAN DR. MUHAMMAD BALTAJI DALAM ISU

Pusat Penataran Ilmu dan SEBATAN TERHADAP PEMINUM ARAK: REAKSI KRITIS
Bahasa DARI ASPEK RIWAYAH DAN DIRAYAH
Universiti Malaysia Sabah
88999 Kota Kinabalu ABSTRAK
Sabah
Kertas ini bertujuan memberikan reaksi kritis terhadap pemikiran Dr.
Muhammad Baltaji, dalam bukunya, Ijtihad Umar Bin Khattab Dalam
Penetapan Syariat Islam, Bab 3, dengan rujukan khas kepada persoalan
mengenai jumlah sebatan terhadap peminum arak. Kupasan MB
mengenai persoalan ini meliputi 18 halaman (hlm. 316-334). Apakah
kepentingannya? Aspek ini mempunyai perkaitan rapat dengan pelbagai
persoalan lain, melibatkan pertentangan antara sunnah Umar al-Khattab
(ra) dengan sunnah Nabi-Nya, seperti dikupas Dr. Muhammad Baltaji.
Justeru, dengan memahami persoalan mengenai hukuman (jumlah
 sebatan) terhadap peminum arak, kita akan dapat merungkai persoalan-
persoalan selainnya, menerusi wacana berasingan, insya-Allah. Menerusi
bukunya ini, Dr. Muhammad Baltaji berhujah untuk membela sunnah
Umar, bukannya sunnah Rasulullah. Persoalannya, setakat manakah
hujahnya benar dan tepat, khasnya apabila dinilai semula dari sudut
takhrij kehadisan? Apakah cara penghujahannya berkesan, atau
sebaliknya? Di manakah terletaknya hakikat kebenaran? Perlu
ditegaskan, kritikan terhadap sunnah Umar bukanlah bermakna
pencelaan, pencacian dan penghinaan terhadapnya – bahkan para sahabat
pun bukanlah maksum – tetapi untuk menilai semula kewajaran tindakan
Umar mengenakan 80 kali sebatan terhadap peminum arak. Justeru,
apakah rasional dan justifikasi Umar harus diterima seadanya, atau harus
diberikan penilaian semula? Kesemua persoalan ini akan kita kupas
menerusi perbincangan selanjutnya.

3. Sakinah Saptu dan Dr Azwira KAJIAN HADITH KITAB MUNTAKHAB AL-KALAM FI TAFSIR
Abd Aziz AL-AHLAM YANG DINISBAHKAN KEPADA MUHAMMAD IBN
Jabatan Pengajian al-Quran SIRIN
dan al-Sunnah,
Fakulti Pengajian Islam, ABSTRAK
Universiti Kebangsaan
Malaysia Kitab Muntakhab al-Kalam Fi Tafsir al-Ahlam telah menjadi rujukan dan
43600, Bangi, Selangor bahan bacaan popular dalam bidang mentafsir mimpi oleh masyarakat
Islam sejak dahulu hingga ke hari ini. Perkara ini terbukti apabila kitab
tersebut telah disunting, diringkaskan dan diterjemahkan ke dalam
pelbagai bahasa seperti bahasa Melayu, Indonesia, dan Inggeris (mungkin
juga ada diterjemahkan ke dalam bahasa selain daripada tiga bahasa
tersebut). Jika di dalam bahasa Arab, kitab tersebut lebih cenderung
kepada berbentuk ringkasan dan suntingan untuk memudahkan
pembacaannya. Selain daripada itu, ia juga menjadi satu bahan rujukan
yang dipercayai oleh masyarakat Islam kerana ia dilabelkan sebagai
sebuah kitab tafsir mimpi yang berlandaskan kepada al-Quran dan al-
Hadith. Namun begitu, permasalahannya ialah sejauhmanakah kesahihan
hadith-hadith yang terkandung di dalam kitab tersebut lantaran pengarang
kitab sendiri tidak menyatakan statusnya sama ada ianya diterima atau
ditolak di sisi ulama hadith. Oleh itu, kajian ini dilakukan bertujuan untuk
mengenalpasti kesahihan hadith-hadith di dalam kitab ini, menyatakan
matan hadith yang lengkap, menggiatkan penyelidikan hadith yang
terdapat pada kitab-kitab lama dan juga untuk memupuk kesedaran
kepada ahli akademik agar mengkaji terlebih dahulu, sebelum
menggunakan sesuatu hadith dan menyebarkannya kepada umum. Kajian
ini hanya memfokuskan kepada 27 hadith yang terdapat di dalam
 muqaddimah dan khutbah kitab dan 5 hadith yang terdapat di antara bab
1-5. Untuk tujuan ini, kajian telah dijalankan dengan menggunakan
metod kajian perpustakaan yang berpandukan kepada metod analisis
dokumen. Dengan metodologi ini, pengkaji meneliti hadith, menilai
ketepatannya, membuat perbandingan dari sudut matan dan sanadnya,
memberikan kritikan yang positif dan membuat kesimpulan di akhir
penganalisaan. Penemuan daripada hasil kajian menunjukkan bahawa
tidak semua hadith-hadith di dalam mukaddimah kitab, khutbah kitab dan
hadith-hadith di antara bab 1-5 yang berjumlah 32 hadith adalah hadith
yang mempunyai martabat yang sahih. Ada antaranya yang daif dan ada
juga yang tidak ditemui oleh pengkaji di mana-mana kitab sumber hadith.
Kajian ini akhirnya mencadangkan, antaranya ialah satu kajian khusus
yang hanya menumpukan kepada aspek pentakhrijan hadith perlu
dijalankan untuk keseluruhan kitab ini.

4. Ahmad Nabil bin Amir
Prof Madya Dr Ishak Suliaman
Jabatan al-Quran dan al-Hadith
Akademi Pengajian Islam
Universiti Malaya.
DARUL HADITH: KE ARAH MEMBINA PANGKALAN HADITH
YANG SISTEMIK DI MALAYSIA
ABSTRAK
Kertas ini mengupas pandangan dan gagasan yang dikemukakan bagi
 membangunkan pangkalan hadith yang sistemik di Malaysia. Ia
membincangkan langkah dan strategi yang digariskan bagi mencapai
objektif penubuhan Darul Hadith dan perencanaan jangka panjang yang
diketengahkan bagi melahirkan ilmuwan hadith yang terkemuka di
Malaysia. Kertas ini meneroka perancangan yang disempurnakan bagi
menggerakkan kefahaman tentang idealisme dan pemikiran hadith dan
kesungguhan dan komitmen yang dizahirkan bagi memperluas
penyebaran kitab-kitab turath dan memperkasa warisan dan tradisi hadith
di Malaysia.

5. Nik Yusri Musa ASAS PEMIKIRAN ILMU TAKHRIJ DALAM BIDANG

Pusat Pengajian Umum KEWARTAWANAN: REALITI DAN CABARAN.
Universiti Kebangsaan
Malaysia ABSTRAK
43600, Bangi, Selangor
Mengemukakan konsep dan etika kewartawanan Islam merupakan suatu
usaha yang perlu sebagai suatu pendedahan bahawa Islam menerusi
beberapa disiplin ilmu yang lahir dari tamadunnya sentiasa relevan
sepanjang zaman. Kejayaan tamadun Barat sekular dalam mencorakkan
bidang serta disiplin ilmu tertentu adalah kerana berjayanya tokoh-tokoh
cendikiawan mereka mengklasifikasikan serta mengabungjalinkan
 dapatan baru dan lama serta membentuknya sebagai suatu disiplin atau
bidang ilmu baru ciptaan mereka. Melihat dari perspektif Islam, konsep
asas kewartawanan dapat dilihat menerusi satu disiplin ilmu yang amat
penting dalam Islam iaitu ilmu periwayatan hadis. Disiplin ilmu hadis
yang terdiri dari dua aspek kajian iaitu riwayah dan dirayah. Ilmu
riwayah ialah bidang yang membicarakan matan hadis manakala dirayah
pula membicarakan aspek-aspek perawi sama ada periwayatannya ditolak
atau diterima. Disiplin ilmu ini juga mengkategorikan berita-berita yang
diterima dalam beberapa kategori dari aspek penerimaan atau penolakan
sesuatu berita. Selain itu ilmu al-jarh dan al-ta’dil iaitu salah satu bidang
penting dalam disiplin ilmu hadis juga jika dikaji mempunyai perkaitan
yang rapat terhadap konsep kewartawanan.

6. U. Margono Muhadi KEISTIMEWAAN MAKTABAH SYAMILAH DALAM

Jabatan Al-Quran dan al- MENTAKHRIJ HADIS
Hadith
Akademi Pengajian Islam, ABSTRAK
Universiti Malaya,
Kuala Lumpur. Seiring dengan kemajuan dan kecanggihan teknologi maklumat, beberapa
kalangan pakar muslim dalam bidang itu menyedari untuk dapat
memanfaatkannya dengan menghadirkan perisian Maktabah Syamilah.
 Kandungan perisian ini memuat hampir semua bahan pustaka dari
pelbagai disiplin ilmu Islam iaitu, al-Quran, Hadis, Akidah, Fiqh,
Tasawuf, Sejarah, dan lain-lain. Artikel ini difokuskan kepada bagaimana
Maktabah Syamilah memudahkan pengguna di dalam mentakhrij hadis
dengan tepat dan pantas berikut disertakan beberapa contoh sebagai
pendekatan pemahaman.

7. Dr Ahmad K. Kasar ‫ﺔ‬‫ﯾ‬

‫ﻮ‬‫ﺒ‬‫ﻨ‬
‫ﻟ‬‫ﯾﺚا‬
‫د‬‫ﺎ‬
‫ﻧﻲﻟﻸﺣ‬‫ﺪ‬
‫ﻤ‬‫ﻟ‬‫ا‬
‫ﻜﻲو‬
‫ﻤ‬‫ﻟ‬‫ا‬
‫ﯿﻒ‬‫ﻨ‬
‫وعﺗﺼ‬
‫ﺮ‬‫ﻣﺸ‬
Jabatan Al-Quran dan al-
Hadith
Akademi Pengajian Islam,
Universiti Malaya,
Kuala Lumpur.
8. Agus Setiawan dan Dr Azwira METODOLOGI TAKHRIJ
Abdul Aziz KITAB-KITAB HADITH AHKAM MAZHAB IMAM AL-SHAFII
Jabatan al-Quran dan al- :
Sunnah TUMPUAN KEPADA KITAB AL-BADR AL-MUNIR
Fakulti Pengajian Islam, KARYA IMAM IBN MULAQQIN
Universiti Kebangsaan
Malaysia
43600, Bangi, Selangor ABSTRAK
Mazhab Shafii menjadi mazhab rasmi dan kebanyakan masyarakat di
Nusantara. Perbahasan hadith-hadith ahkam yang digunapakai dalam
mazhab ini menjadi penting untuk mengikut ramainya pengikut mazhab
Shafii yang inginkan mengetahui dasar dan landasan hukum ahkam.
Kajian ini bermatlamat untuk mengetahui imam Ibn Mulaqqin dalam
penulisan kitab al-Badr al-Munir. Juga untuk memastikan metode beliau
dalam takhrij serta al-jarh dan tadil, dan perbahasan hukum ahkam,
samada dari sisi pendirian imam Ibn Mulaqqin terhadap mazhab fiqh
tertentu atau pandangan beliau terhadap hadith yang bercanggah. Namun
kertas kerja ini hanya akan memberi tumpuan dalam metode takhrij
sahaja. Hasil dari penyelidikan mendapati bahawa : Imam Ibn Mulaqqin
mengambil rujukan penulisan kitab daripada sumber asal yang muktabar
samada dalam bidang hadith, perawi atau rijal hadith, dan fiqh. Beliau
telah berusaha untuk mendatangkan hadith-hadith dalam setiap
permasalahan. Imam Ibn Mulaqqin juga membahas permasalahan fiqh
secara menyeluruh sehingga menjadikan kitab beliau bukan ensiklopedi
hadith sahaja, tetapi ensiklopedi ilmu rijal hadith dan fiqh, samada
mazhab Shafii dan Hanafi dan mazhab lain. Hasil lainnya adalah :
Imam Ibn Mulaqqin mengguna istilah Gharib yang khas. Manakala
beliau tidak memberi ulasan terhadap hadith yang dipandang sahih oleh
 imam Ibn Khuzaimah dan Ibn Hibban. Imam Ibn Mulaqqin tidak
menerangkan siapa pemilik pendapat yang beliau maksudkan dengan
istilah al-mukhalif . Namun perkara ini tidak mengurangi keistimewaan
yang dimiliki kitab al-Badr al-Munir. Oleh itu kajian mencadangkan
supaya kitab al-Badr al-Munir dijadikan rujukan utama dalam bidang
studi ilmu takhrij, ilmu al-jarh wa al-tadil dan ilmu hadith ahkam. Serta
menjadikan kajian imam Ibn Mulaqqin lebih sederhana sehingga dapat
diguna pakai di masjid atau surau, utamanya kitab kerana kebanyakan
masyarakat di Nusantara menganut mazhab Shafii.

9. Mohd Ali bin Mohd Yusuf HADIS-HADIS KELEBIHAN ILMU FARAIDH :

Dr. Basri bin Ibrahim ANALISIS TERHADAP SANAD DAN MATAN
Fakulti Pengajian
Kontemporari Islam ABSTRAK
Universiti Darul Iman
Malaysia Ilmu Faraidh merupakan satu khazanah hukum syarak yang tidak
21300 Gong Badak terhingga nilainya kepada umat Islam. Rasulullah (s.a.w) telah
Terengganu menegaskan bahawa ilmu faraidh adalah menyamai separuh daripada
& ilmu dan merupakan ilmu pertama yang akan diangkat dari dada manusia.
Mohd Affandi bin Mohd Yusuf Seruan baginda (s.a.w) ini sebagaimana hadis-hadis yang lain telah
Institut Al-Quran Negeri diriwayatkan melalui beberapa jaluran perawi yang berbeza matannya
 Terengganu sehingga terdapat matan yang tidak diketemukan riwayatnya di dalam
kitab-kitab perawi hadis yang muktabar. Justeru sesuatu harus dilakukan
bagi menerangkan jaluran-jaluran ini dan matannya agar masyarakat
Islam tidak terkeliru ketika meriwayatkan hadis-hadis tersebut dari
baginda Rasulullah (s.a.w) . Kertas kerja ini bertujuan untuk menyorot
hadis-hadis yang menyebut tentang kelebihan mempelajari ilmu faraidh
dan mengajarnya. Perbincangan akan ditumpukan kepada sanad hadis
kerana sepanjang penelitian penulis didapati ada riwayat yang tidak
disebutkan oleh perawi hadis yang muktabar tetapi dinukilkan oleh
ulamak faraidh. Penulis juga akan mengumpul kupasan makna matan-
matan hadis ini sebagaimana yang telah ditafsirkan oleh ulamak. Di akhir
perbincangan kedudukan hadis-hadis ini dapat dijelaskan kesahihannya
melalui analisis yang dilakukan terhadap sanad dan matannya. Melalui
kertas ini akan dapat mendedahkan kepada masyarakat mengenai
kedudukan hadis-hadis yang menceritakan tentang kelebihan ilmu faraidh
dan diharap ia akan dapat mendorong masyarakat untuk mempelajari
ilmu Faraid agar doktrin hukum faraidh sentiasa dapat dipertahankan dari
sebarang kekeliruan.

10.Aisyah bt Dollah @ Abdullah, SUMBANGAN AHMAD ALI ABU BAKAR DALAM

Prof. Madya Dr. Fauzi bin MENGUMPULKAN HADITH DA’IF DAN PALSU: KAJIAN
 Deraman TERHADAP KITAB KEPALSUAN YANG MASYHUR.
En Anwar Ridwan Zakaria.
Jabatan al-Quran dan al- ABSTRAK
Hadith, APIUM
Usaha mentakhrij hadith di dalam kitab-kitab jawi di Nusantara
merupakan suatu perkembangan yang positif dari sudut penyelidikan
akademik dalam menentukan keautoritian sesebuah karya. Namun, tidak
banyak karya dari sudut disiplin ilmu hadith itu sendiri yang dijadikan
subjek untuk ditakhrij. Justeru, kertas kerja ini cuba mengetengahkan satu
usaha takhrij hadith yang telah dilakukan terhadap sebuah karya hadith
yang bertajuk Kepalsuan Yang Masyhur (Yang Telah Dipercayai Oleh
Khas, Am Dan Jumhur) karangan Ahmad Ali Abu Bakar. Karya ini
memuatkan sebanyak 352 buah hadith palsu yang masyhur di alam
melayu. Ungkapan palsu tetapi masyhur di kalangan masyarakat di alam
Melayu sebagaimana judul yang dinyatakan oleh pengarang mendorong
untuk kajian ini dijalankan. Namun, kertas kerja ini tidak akan
memaparkan keseluruhan hadith-hadith di dalam karya tersebut kecuali
yang difikirkan masyhur di kalangan masyarakat umum menurut
pengkaji.

11. ‫ﻮزيﺑﻦ‬
‫ﻓ‬.‫د‬
.‫أ‬‫ﻜﻲو‬
‫ﯾ‬‫ﺘﺮ‬
‫ﻟ‬
‫ا‬‫ﻔﻰ‬
‫ﺔﻣﺼﻄ‬
‫ﻣ‬‫ﺎ‬‫أﺳ‬ ‫ﺮ‬
‫ﺎﺿ‬‫ﻟﺤ‬
‫ا‬‫ﺮ‬‫ﻌﺼ‬
‫ﻟ‬‫مﻓﻲا‬
‫اﻹﺳﻼ‬
‫ﺎعﻋﻦ‬
‫ﻓ‬‫ﺪ‬
‫ﻟ‬‫ﯾﺞﻓﻲا‬
‫ﺮ‬‫ﺘﺨ‬
‫ﻟ‬‫ﻢا‬
‫ﻠ‬‫ﺔﻋ‬
‫ﯿ‬‫ﻤ‬‫ھ‬
‫أ‬
 ‫ﻣﻦ‬‫در‬ ‫ﺎ‬
‫ﻨ‬‫ﺒ‬‫ﻟ‬
‫ا‬‫ﺎل‬‫ﻤ‬‫ﻟﺠ‬
‫ﺪ(‬ ‫ﯾ‬
‫ﺮ‬‫ﺘﺠ‬‫ﻟ‬‫ا‬‫ﺎب )‬ ‫ﺘ‬
‫ﻠﻰﻛ‬ ‫ﺔﻋ‬‫ﯿ‬‫ﻘ‬‫ﯿ‬‫ﺒ‬
‫ﺔﺗﻄ‬ ‫اﺳ‬‫ر‬ ‫د‬
‫ﺎت‬
‫اﺳ‬
‫ﺪر‬‫ﻟ‬
‫ا‬‫ﺔ‬‫ﯿ‬
‫ﻤ‬‫ﯾ‬
‫د‬‫ﺎ‬‫ﻛ‬
‫أ‬‫ﯾﺚ‬‫ﺪ‬
‫ﻟﺤ‬‫ا‬
‫آنو‬
‫ﻘﺮ‬‫ﻟ‬
‫ﻢا‬‫ﻗﺴ‬ ‫ﺒﺤﺚ‪:‬‬ ‫ﻟ‬‫ﻠﺨﺺا‬ ‫ﻣ‬
‫ﻮر‬‫ﺒ‬
‫ﻤ‬‫ﻟ‬
‫اﻻ‬‫ﻮ‬‫ﺎﻛ‬‫ﯾ‬
‫ﺔﻣﻼ‬‫ﻌ‬
‫ﻣ‬‫ﺎ‬‫ﺔﺟ‬
‫ﯿ‬‫ﻣ‬‫ماﻹﺳﻼ‬‫ﻮ‬‫ﻠ‬
‫ﻌ‬‫ﻠ‬
‫ارسﻟ‬ ‫ﻜﻞد‬ ‫ﻟ‬‫‪،‬ﺑﻞو‬ ‫ﺔ‬‫ﯾ‬
‫ﻮ‬‫ﺒ‬‫ﻨ‬‫ﻟ‬
‫ﺔا‬‫ﻨ‬‫ﻟﺴ‬‫ﺘﺨﺼﺺﻓﻲا‬ ‫ﻤ‬‫ﻠ‬
‫ﺔﻟ‬ ‫ﻤ‬‫ﮭ‬‫ﻤ‬‫ﻟ‬
‫ما‬ ‫ﻮ‬‫ﻠ‬
‫ﻌ‬ ‫ﻟ‬
‫ﺪا‬ ‫ﯾﺞأﺣ‬ ‫ﺘﺨﺮ‬ ‫ﻟ‬
‫ﻢا‬‫ﻠ‬‫ﺪﻋ‬ ‫ﻌ‬‫ﯾ‬
‫ﺎ‬‫ﯾ‬‫ﯿﺰ‬
‫ﻟ‬
‫ﺎ‬‫ﯾﺚﻣ‬‫د‬‫ﺎ‬
‫ﺔاﻷﺣ‬ ‫ﺔ ﺻﺤ‬ ‫ﻓ‬‫ﻌﺮ‬‫ﮫﻣ‬‫ﯿ‬‫ﻠ‬
‫ﻨﻲﻋ‬ ‫ﺒ‬
‫ﻨ‬‫ﮫﯾ‬‫ﻧ‬‫‪،‬ﻷ‬ ‫ﺎ‬
‫ھ‬‫ﯿﺮ‬ ‫وﻏ‬ ‫ابأ‬ ‫د‬
‫واﻵ‬ ‫أ‬‫ة‬‫ﺪ‬‫ﯿ‬‫ﻘ‬‫ﻌ‬
‫ﻟ‬‫وا‬‫ﮫأ‬‫ﻘ‬‫ﻔ‬‫ﻟ‬‫ءﻓﻲا‬ ‫ا‬‫ﻮ‬‫ﺔﺳ‬ ‫ﯿ‬
‫ﻣ‬‫اﻹﺳﻼ‬
‫ﺔ‬‫ﯿ‬‫ﻤ‬
‫ھ‬‫ﮫأ‬‫ﯾﺞﻟ‬‫ﺘﺨﺮ‬ ‫ﻟ‬
‫ﻠﻰأنا‬ ‫ھﻦﻋ‬ ‫ﺒﺮ‬
‫ﺒﺤﺚﯾ‬ ‫ﻟ‬‫اا‬
‫ﺬ‬‫ﻜﻦھ‬ ‫ﻟ‬
‫‪،‬و‬ ‫وع‬‫ﻔﺮ‬‫ﻟ‬‫ها‬‫ﺬ‬‫ﺘﺨﺼ ﺺﻓﻲھ‬ ‫ﻤ‬‫ﻟ‬‫ﮫا‬‫ﺪلﺑ‬‫ﺘ‬‫ﺘﻲﯾﺴ‬ ‫ﻟ‬
‫ا‬
‫‪،‬‬‫ﺮ‬‫ﺎﺿ‬‫ﻟﺤ‬‫ﻌﺼﺮا‬ ‫ﻟ‬
‫ﺔﻓﻲا‬ ‫ﺎﺻ‬‫‪،‬وﺧ‬ ‫ة‬
‫ﮭﺮ‬‫ﻤﻄ‬ ‫ﻟ‬‫ﺔا‬‫ﯾ‬‫ﻮ‬‫ﺒ‬‫ﻨ‬‫ﻟ‬
‫ﺔا‬ ‫ﻨ‬
‫ﻟﺴ‬‫ﺜﻞﻓﻲا‬ ‫ﻤ‬
‫ﺘ‬‫ﻤ‬‫ﻟ‬‫ا‬
‫‪،‬و‬ ‫م‬‫ﺎعﻋﻦاﻹﺳﻼ‬ ‫ﻓ‬
‫ﺪ‬‫ﻟ‬
‫ﺔﻓﻲا‬ ‫ﻐ‬‫ﻟ‬
‫ﺎ‬‫ﺑ‬
‫ﺪى‬‫ﺘﺼ‬‫ﮫﻛﻞﻣﻦﯾ‬ ‫ﺎﺟ‬‫ﺘ‬
‫ًﯾﺤ‬‫ﺎ‬
‫ﺜﻞﺳﻼﺣ‬ ‫ﻤ‬‫ﯾﺞﯾ‬ ‫ﺘﺨﺮ‬‫ﻟ‬‫ﻢا‬‫ﻠ‬‫ﯿﻦﻟﻲأنﻋ‬ ‫ﺒ‬‫هﺗ‬‫ا‬‫ﻮر‬‫ﺘ‬‫ﻛ‬‫ﺪ‬‫ﻟ‬
‫ﺔا‬‫ﻠ‬‫ﻤﺮﺣ‬ ‫ﺜﻲﻟ‬ ‫ﻤﻦﺧﻼلﺑﺤ‬ ‫ﻓ‬
‫ﺔ‬‫ﯿ‬‫ﻤ‬
‫ﻠ‬‫ﻌ‬‫ﻟ‬
‫ﺎتا‬ ‫ﻧ‬
‫ﺎ‬‫ﯿ‬
‫ﻟﺨ‬‫ﯿﺮﻣﻦا‬ ‫ﺜ‬‫ﻜ‬
‫ﻟ‬‫ﻜﺸﻒﻋﻦا‬ ‫ﻟ‬
‫ﻢﻓﻲا‬ ‫ﻠ‬‫ﻌ‬‫ﻟ‬‫اا‬
‫ﺬ‬ ‫ُھ‬
‫ﻣﺖ‬ ‫ﺪ‬‫ﺘﺨ‬‫ﺪاﺳ‬ ‫ﻗ‬
‫‪،‬و‬ ‫ﺔ‬‫ﯾ‬‫ﻮ‬
‫ﺒ‬‫ﻨ‬‫ﻟ‬‫ﺔا‬‫ﻨ‬‫ﻟﺴ‬‫ﯿﻦﻓﻲا‬ ‫ﻨ‬
‫ﺎﻋ‬‫ﻠﻄ‬‫ﻟ‬
‫ﺘﻲ‬‫ﻟ‬
‫ﯾﺚا‬‫د‬‫ﺎ‬‫اﻷﺣ‬ ‫ﻢﻣﻦ‬ ‫ﻠ‬
‫ﻣﺴ‬‫ريو‬ ‫ﺎ‬
‫ﺒﺨ‬‫ﻟ‬‫ا‬‫ﺪ‬‫ﯾ‬‫ﺗﺠﺮ‬‫ﮫ)‬ ‫ﺑ‬‫ﺎ‬
‫ﺘ‬‫ﺎ(ﻓﻲﻛ‬ ‫ﻨ‬‫ﺒ‬
‫ﻟ‬‫ﺎلا‬‫ﻤ‬‫ﺗﺐ )ﺟ‬ ‫ﺎ‬
‫ﻜ‬‫ﻟ‬‫ﺎا‬
‫ﮭ‬‫ﻓ‬‫ﺮ‬ ‫ﺘ‬
‫ﻗ‬‫ا‬‫ﺘﻲ‬‫ﻟ‬‫ا‬‫ﺎت‬‫ﻔ‬‫ﯾ‬
‫ﺘﺤﺮ‬ ‫ﻟ‬
‫ا‬
‫و‬
‫ه‬‫ﯿﺮ‬
‫ﮫﻋﻦﻏ‬ ‫ﻠ‬
‫ﻘ‬‫ﺎﻧ‬‫ﮭ‬‫ﻤ‬‫ﻌﻈ‬‫ﻣ‬‫‪،‬و‬ ‫م‬
‫ﻮلاﻹﺳﻼ‬ ‫ﻌﻦﻓﻲأﺻ‬ ‫ةﺗﻄ‬‫ﯿﺮ‬‫ﺎﺧﻄ‬ ‫ﻣ‬‫ﺎ‬
‫ﻜ‬‫ﺎأﺣ‬ ‫ﮭ‬‫ﯿ‬
‫ﻠ‬‫ﻨﻰﻋ‬ ‫ﺘﻲﺑ‬ ‫ﻟ‬
‫ا‬‫م(و‬‫ْﺰ‬
‫ﻠ‬‫ﻻﺗ‬
‫ُ‬
‫ﺒﺤﺚأن‬ ‫ﻟ‬
‫ﺪتﻣﻦﺧﻼلا‬ ‫ﻨﻲوﺟ‬ ‫ﻧ‬
‫ﺎأ‬‫ﻤ‬ ‫‪،‬ﻛ‬ ‫ﺔ‬‫ﻓ‬
‫وﻣﺤﺮ‬ ‫ﺔأ‬‫ﯿﺤ‬‫ﯿﺮ ﺻﺤ‬ ‫ﻮنﻏ‬ ‫ﺘ‬‫وﻣ‬ ‫ﺪأ‬ ‫ﯿ‬
‫ﻧ‬‫ﺎ‬
‫ﻠﻰأﺳ‬ ‫اﻋ‬ ‫د‬‫ﺎ‬
‫ﻤ‬‫ﺘ‬‫اﻋ‬
‫و‬
‫ﺪ‬‫ﺒ‬‫ﺔﻋ‬‫ﻣ‬‫ﻌﻼ‬‫ﻟ‬‫ﻮا‬‫ﺔھ‬ ‫ﯾ‬
‫ﻮ‬‫ﺒ‬‫ﻨ‬
‫ﻟ‬‫ﺔا‬‫ﻨ‬
‫ﻟﺴ‬‫ﺎعﻋﻦا‬ ‫ﻓ‬‫ﺪ‬‫ﻟ‬
‫ﯾﻦﻓﻲا‬ ‫ﺮ‬‫ﺎﺻ‬ ‫ﻌ‬‫ﻤ‬‫ﻟ‬
‫ﯾﺞﻣﻦا‬ ‫ﺘﺨﺮ‬‫ﻟ‬‫ﻢا‬‫ﻠ‬‫ﻤﻞﻋ‬ ‫ﻌ‬‫ﺘ‬
‫ﻓﻀﻞﻣﻦاﺳ‬ ‫أ‬
‫ةﻣﻦ‬‫د‬‫ﺎ‬
‫ﻔ‬‫ﺘ‬‫ﺔاﻻﺳ‬ ‫ﯿ‬
‫ﻔ‬‫ﯿ‬
‫ﺔﻓﻲﻛ‬ ‫ﻣ‬
‫ﺎ‬‫ﺋﺞھ‬ ‫ﺎ‬
‫ﺘ‬
‫ﺒﺤﺚﻋﻦﻧ‬ ‫ﻟ‬‫اا‬‫ﺬ‬‫ﺪﻛﺸﻒھ‬ ‫ﻗ‬‫‪،‬و‬ ‫ﻟﻚ‬‫ﺪعﻓﻲذ‬ ‫ﺑ‬‫ﺪأ‬ ‫ﻗ‬
‫ﻤﻲو‬ ‫ﻠ‬‫ﻌ‬
‫ﻤ‬‫ﻟ‬‫ﻤﻦا‬‫ﻟﺮﺣ‬‫ا‬
‫ﯾﺚ‬‫د‬‫ﺎ‬
‫ﻌﻦﻓﻲاﻷﺣ‬ ‫ﻠﻄ‬‫ﯾﻦﻟ‬‫ﺎﺻﺮ‬ ‫ﻌ‬‫ﻤ‬‫ﻟ‬
‫ﺔا‬‫ﻨ‬‫ﻟﺴ‬‫ءا‬ ‫ا‬
‫ﺪ‬‫اﺧﻞأﻋ‬ ‫ﺪ‬‫ﺔﻣ‬‫ﻓ‬‫ﺮ‬‫ﻌ‬‫ﻣ‬‫ﺔو‬ ‫ﻨ‬‫ﻟﺴ‬‫ﺎعﻋﻦا‬ ‫ﻓ‬‫ﺪ‬
‫ﻟ‬‫ﯾﺞﻓﻲا‬ ‫ﺘﺨﺮ‬‫ﻟ‬‫ﻢا‬‫ﻠ‬
‫ﻋ‬
‫ﺎ‪.‬‬‫ﮭ‬
‫ﻔ‬‫ﺔوﻃﺮقﻛﺸ‬ ‫ﯾ‬‫ﻮ‬‫ﺒ‬
‫ﻨ‬‫ﻟ‬
‫ا‬

‫‪12.Rorsuedee Salaeh@Rushdi‬‬ ‫‪TAKHRIJ KARYA-KARYA HADITH ULAMA PATANI‬‬

‫‪Jabatan al-Qur’an dan al-‬‬ ‫‪DI IPT MALAYSIA: SATU TINJAUAN‬‬
‫‪Hadith Akademi Pengajian‬‬
‫‪Islam,‬‬ ‫‪ABSTRAK‬‬
‫‪Universiti‬‬ ‫‪Malaya,‬‬ ‫‪Kuala‬‬
 Lumpur, Malaysia Selatan Thailand terutama di tiga wilayah majoriti penduduk Islam
e-mail: dimadinah@yahoo.com Pattani, Yala, Narathiwat. Ia merupakan pusat pengajian Islam serantau,
terutama di tiga institusi pengajian tinggi. Iaitu Universiti Islam Yala,
Kolej Pengajian Islam, Universiti Narathiwat Rajnakrin. Sementara
penulisan karya hadith yang paling awal muncul pada tahun 1770M,
ialah karya yang berjudul TanbÊh al-GhÉfilÊn yang telah dihasilkan
oleh Sheikh Abdullah bin Abdul Mubin Patani. Sehubungan dengan itu,
dalam tempoh lebih 230 tahun hanya terdapat sebanyak 23 buah karya
hadith sahaja. Ada pun karya hadith yang paling terkini ialah karya yang
berjudul Hadith Mengenai Siasah(1) yang dihasilkan oleh ustaz Hasan
bin Muhammad pada tahun 2009M. Walau bagaimanapun, setakat ini
terdapat hanya lima kajian ilmiah sahaja yang berbentuk kajian takhrij di
IPT Malaysia, ia hanya dihasilkan oleh sarjanawan di peringkat
Sarjana(MA) sahaja, dua daripadanya di Universiti Malaya(UM),
manakala tiga lagi ialah di Universiti Kebangsaan Malaysia(UKM).

13.Abdillah Hisham Bin Abdul PEMAKAIAN HADIS SYEIKH NIK MAT KECHIK FATANI DI
Wahab, DALAM KITABNYA WISYAH AL-AFRAH WA ISBAH AL-FALAH
Mohd Faiz Hakimi Bin Mat
Idris, ABSTRAK
Mohd A'Tarahim Bin Mohd
 Razali. Sebuah kitab yang dikarang oleh Wan Muhammad bin Wan Ismail yang
Fakulti Pengajian terkenal dengan kitab Matla’ al-Badrayn wa Majma’ al-Bahrayn. Beliau
Kontemporari Islam merupakan cucu saudara kepada Syeikh Daud Fatani. Kitab ini
Universiti Darul Iman membicarakan tentang rukun-rukun Iman, Islam dan hadis-hadis (targhib
Malaysia wa tarhib) mengenai ancaman kepada orang-orang yang meninggalkan
Kampus KUSZA, 21300 Kuala sembahyang serta hadis-hadis zikir selepas sembahyang. Penulis hanya
Terengganu. memfokuskan hadis-hadis yang terdapat di dalam kitab ini. Dalam kitab
Email: abdillahh@udm.edu.my ini terdapat dua bab hadis: hadis-hadis yang memberi ancaman kepada
h/p: 0139351241 orang-orang yang meninggalkan sembahyang dan hadis-hadis mengenai
zikir-zikir serta doa selepas sembahyang. Sebelum menulis hadis beliau
memberi syarahan ringkas mengenai orang yang meninggalkan
sembahyang atau hukum-hukum mengenai berzikir selepas sembahyang
samada jahar atau sir dengan membawa pendapat para ulama. Beliau juga
mengatakan bahawa doa atau zikir yang datang daripada Nabi S.A.W
lebih afdal daripada yang lain kerana sangat diharapkan qabul.

14.Fadlan bin Mohd. Othman, APLIKASI TAKHRIJ AL-HADITH DALAM PENULISAN

Mohd. Fadhil bin Mohd. ILMIAH: PENYELARASAN DI INSTITUSI PENGAJIAN
Faudzi, Dr Azwira Abdul Aziz TINGGI, INSTITUSI AGAMA DAN MEDIA CETAK DI
dan Dr. Wan Nasyrudin Wan MALAYSIA
Abdullah
 Jabatan Pengajian al-Quran ABSTRAK
dan al-Sunnah
Fakulti Pengajian Islam Artikel ini memperlihatkan aplikasi Takhrij al-Hadith di zaman silam dan
Universiti Kebangsaan perbandingannya di masa kini. Perbincangan disusuli dengan
Malaysia memfokuskan tahap-tahap metod Takhrij al-Hadith dalam penulisan
ilmiah khususnya di institusi pengajian tinggi Malaysia dengan
mengutarakan beberapa kriteria penting dalam menyatakan rujukan
hadith. Tujuan utama artikel ini adalah untuk menjamin tahap autentisiti
dan kredibiliti al-Hadith sebagai sumber primer dalam pengajian ilmu
Islam. Artikel ini menggesa para siswazah dan pensyarah di institusi
pengajian tinggi Malaysia agar dapat merealisasikan Takhrij al-Hadith
dalam pembikinan artikel ilmiah, sekurang-kurangnya pada tahap yang
paling minima berdasarkan kemudahan-kemudahan yang ada. Usaha
murni ini perlu juga dipikul oleh institusi agama, para pendakwah, para
penulis dan sesiapa sahaja yang menyebarkan hadith dalam bentuk
bertulis di Malaysia khususnya dan Nusantara umumnya.

15.Fadhilah Adibah binti Ismail TAKHRIJ HADITH DALAM MANUSKRIP JAWI:

Prof Madya Dr Mustaffa TUMPUAN KEPADA KARYA-KARYA NIK MUHAMMAD
Abdullah SALLEH WAN MUSA
Jabatan al-Quran dan al-
 Hadith, ABSTRAK
Akademi Pengajian Islam,
Universiti Malaya, Nik Muhammad Salleh Wan Musa ialah ulama kelahiran Kelantan yang
50603 Kuala Lumpur. aktif menghasilkan beberapa karya sewaktu hidupnya. Antara karya yang
dihasilkan ialah Kuliah Pengajian al-Qur’an, Masalah Zakat Fitrah Dan
Fitrah Kanak-Kanak Yang Belum Baligh, Falsafah Berumahtangga atau
Tafsir Surah al-Mujadalah, Sinaran I`tiqad, Rahsia Kelahiran Nabi
Muhammad, dan Theological Debates: Haji Wan Musa bin Haji Abdul
Samad and His Family. Terdapat karyanya yang kritikan oleh golongan
ulama lain seperti Masalah Zakat Fitrah Dan Fitrah Kanak-Kanak Yang
Belum Baligh. Manakala terdapat juga karyanya yang dipandang sepi
oleh masyarakat. Justeru itu artikel ini cuba mentakhrijkan hadith-hadith
yang terdapat dalam karya-karyanya serta melihat bagaimanakan
pendekatan yang diguna pakai oleh beliau dalam memilih sesuatu hadith
sebagai dalil untuk dimuatkan dalam karyanya.

16.Roshimah Bt. Shamsudin TAKHRIJ AL-HADITH DI NUSANTARA :

Pusat Pengajian Ilmu PENGAJARAN DARIPADA USAHA AL-ALBANI.
Kemanusiaan ABSTRAK
Universiti Sains Malaysia
10800 USM
 Pulau Pinang Salah sebuah karya yang mendapat perhatian dan menjadi rujukan
penting dalam bidang hadis pada masa kini ialah Silsilah al-Ahadith al-
Da‘ifah wa al-Mawdu‘ah. Karya ini dihasilkan oleh Muhammad Nasir
al-Din al-Albani, tokoh hadis tersohor abad ke 20. Al-Albani telah
berjaya melakar nama pada peringkat antarabangsa menerusi penghasilan
karya-karya ilmiah beliau yang telah memberi impak kepada
perkembangan pengajian ilmu hadith pada era ini. Silsilah al-Ahadith al-
Da‘ifah adalah antara karya beliau yang paling masyhur. Karya ini
mengandungi hadis-hadis yang telah dinilai statusnya sebagai da‘if,
mawdu‘ dan seumpamanya menerusi penyelidikan ilmiah yang dilakukan
oleh al-Albani. Dalam menentukan status hadis-hadis yang terdapat
dalam kitab ini, antara langkah yang diambil oleh al-Albani ialah
menjejaki hadis-hadis daripada sumbernya. Langkah ini merupakan
sebahagian daripada proses takhrij al-hadith. Sehubungan itu, kertas
kerja ini akan membuat sorotan terhadap usaha al-Albani mengesan
sumber hadis-hadis yang terdapat dalam Silsilah al-Ahadith al-Da‘ifah
yang dapat memberi sedikit gambaran mengenai kegigihan beliau
menjalankan kajian dalam bidang hadis dari aspek takhrij al-hadith.

17.Sabri Mohamad, UKM SENI TAKHRIJ HADITH: TUMPUAN TERHADAP KITAB ‘AL-
Mohd. Khafidz Soroni, KUIS NASYR FI AL-QIRA’AT AL-‘ASYR’
 ABSTRAK

Kertas kerja ini akan cuba menonjolkan seni ilmu takhrij hadith dalam
karya Ilmu Qira’at. Karya yang menjadi pilihan untuk membicarakan
tajuk tersebut ialah kitab ‘Al-Nasyr Fi Al-Qira’at Al-‘Asyr’, oleh Imam
Ibn al-Jazari. Pada waktu yang sama juga kertas ini mengupas
kewibawaan Ibn al-Jazari di dalam bidang hadith di samping ketokohan
dan kemasyhuran beliau dalam bidang Qira’at Quraniyyah.
Penguasaannya terhadap sanad-sanad Qira’at yang mutawatir memberi
gambaran kepada kita bahawa beliau turut mempunyai kemahiran yang
amat tinggi terhadap disiplin sanad-sanad hadith. Kertas kerja ini
memperkenalkan biodata pengarang kitab, ‘Al-Nasyr Fi Al-Qira’at Al-
‘Asyr’ persembahan dan metodologinya dan seni takhrij hadith di
dalamnya.

18.Mohd Al’ikhsan b. Ghazali ILMU TAKHRIJ DI MALAYSIA: SATU TINJAUAN APLIKASI

Pensyarah Kolej Sains dan
Teknologi, UTM ABSTRAK
&
Dr. Faisal bin Ahmad Shah Tulisan yang bertajuk : Ilmu Takhrij Di Malaysia Satu Tinjauan Aplikasi
 Pensyarah Kanan Jabatan al- ini bermatlamat menjaga hadith Nabi s.a.w. dari sebarang
Quran dan al-Sunah, Akademi penyelewengan dan pemalsuan. Objektif tulisan ialah komentar terhadap
Islam, UM penggunaan Ilmu Takhrij oleh para ilmuan Islam di Malaysia ketika
mengutarakan hadith-hadith Nabi s.a.w. samada dalam pengucapan atau
pun dalam penulisan mereka. Mengenal pasti punca-punca kelemahan
kebanyakan para ilmuan Islam ketika menggunakan hadis di samping
penumpuan terhadap sebab-sebab kelemahan dan kelembapan
penggunaan Ilmu Takhrij di Malaysia. Tulisan diakhiri dengan
mengutarakan beberapa langkah dan pendekatan untuk menangani
masalah dan faktor-faktor yang telah menyebabkan kebuntuan
pengamalan Ilmu Takhrij.

19. Nik Mohd Zaim Bin Ab Rahim PEMAHAMAN DAN APLIKASI TAKHRIJ HADITH DALAM
& KALANGAN PENCERAMAH AGAMA: SATU TINJAUAN AWAL
Mohd Al-Ikhsan Bin Ghazali
Kolej Sains dan Teknologi ABSTRAK
UTM International Campus, Kertas ini bertujuan meninjau tahap pemahaman dan penguasaan imu
Kuala Lumpur
takhrij hadith dalam kalangan penceramah agama di sekitar Lembah
Klang. Ia juga melihat sejauh mana takhrij hadith diaplikasikan dalam
penyediaan bahan kuliah dan semasa kuliah berlangsung. Kewujudan
 ‫‪program-program hadith berkomputer didapati amat membantu‬‬
‫‪seseorang penceramah mengenalpasti hadith dengan mudah dan cepat.‬‬
‫‪Justeru, kepentingan dan kesedaran penguasaan ilmu takhrij hadith ini‬‬
‫‪oleh para penceramah agama dilihat mampu membendung penyebaran‬‬
‫‪hadith palsu dan hadith-hadith yang tidak boleh dijadikan hujah dan‬‬
‫‪sandaran hukum dalam masyarakat awam.‬‬

‫‪20.‬‬ ‫ﻨﺠﻲ‬
‫ﻧ‬‫ﺮ‬‫ﺘ‬
‫ﻟ‬‫ا‬
‫ﯾﺲ‬ ‫ر‬
‫د‬‫ﯾﻦإ‬‫ﺪ‬
‫ﻟ‬‫ا‬‫ﺪ ﺻﻼح‬
‫ﻤ‬‫ﻣﺤ‬ ‫ﯿﺢ‬
‫ﻤﺴ‬‫ﻟ‬
‫ا‬‫ﯿﺴﻰ‬
‫لﻋ‬‫و‬
‫ﺰ‬‫ﯾﺚﻧ‬
‫د‬‫ﺎ‬
‫ﺄﺣ‬‫ﺎجﺑ‬
‫ﺘﺠ‬‫اﻻﺣ‬
‫ﺔ‬‫ﯿ‬‫ﻤ‬
‫ھ‬‫أ‬‫ﺎن ‪‬‬
‫ﻣ‬‫ﺰ‬‫ﻟ‬
‫ﺮا‬‫ﻓﻲآﺧ‬
‫ري‬‫ا‬‫ﺪ‬
‫ﻨ‬‫ﺒ‬
‫ﻟ‬‫ا‬‫ﺎ‬
‫ﻨ‬‫ﯾ‬
‫ر‬‫ﺎ‬‫اﷲﻛ‬‫ﺪ‬
‫ﺒ‬‫ﻋ‬
‫ﻘﻲ‬‫ﯾ‬
‫ﺪ‬‫ﻟﺼ‬‫ا‬‫ﺎسﺣﺴﻦ‬‫ﯿ‬‫ﻟ‬
‫إ‬ ‫ﺒﺤﺚ‬‫ﻟ‬‫ا‬‫ﻠﺨﺺ‬ ‫ﻣ‬
‫ﯿﺢ‬‫ﻤﺴ‬‫ﻟ‬‫ا‬‫ﯿﺴﻰ‬‫ولﻋ‬ ‫ﺰ‬‫ﯾﺚﻧ‬‫د‬‫ﺎ‬
‫ﺄﺣ‬‫ﺎجﺑ‬‫ﺘﺠ‬‫اﻻﺣ‬‫ﺔ‬‫ﯿ‬‫ﻤ‬‫ھ‬‫أ‬
‫ان "‬‫ﻮ‬‫ﻨ‬‫ﻌ‬
‫ﺎﺑ‬‫ﻨ‬‫ﯾ‬‫ﺪ‬
‫ﯾ‬‫أ‬‫ﯿﻦ‬‫ﺘﻲﺑ‬‫ﻟ‬
‫ا‬‫ﺔ‬‫ﻟ‬
‫ﺎ‬
‫ﻘ‬‫ﻤ‬‫ﻟ‬
‫ا‬‫ه‬‫ﺬ‬
‫ھ‬‫‪‬‬
‫ﯿﺴﻰ‬‫ولﻋ‬ ‫ﺰ‬
‫ةﻓﻲﻧ‬ ‫د‬‫ار‬
‫ﻮ‬‫ﻟ‬‫ا‬‫ﯾﺚ‬‫د‬
‫ﺎ‬‫أناﻷﺣ‬ ‫ﺎن"‪،‬‬‫ﻣ‬‫ﺰ‬‫ﻟ‬
‫ا‬‫آﺧﺮ‬ ‫ﻓﻲ‬‫ﺪ ‪‬‬ ‫ﯿ‬‫ﻧ‬‫ﺎ‬
‫ﻤﺴ‬‫ﻟ‬‫ا‬
‫ﻨﻦو‬‫ﻟﺴ‬‫ا‬
‫ﺎحو‬‫ﻟﺼﺤ‬‫ا‬‫ﻓﻲ‬
‫ﯿﺴﻰ‬ ‫ولﻋ‬ ‫ﺰ‬‫ﻮتﻧ‬ ‫ﺒ‬‫ﻠﻰﺛ‬‫ﺔﻋ‬‫ﯾﺤ‬‫ﺔ ﺻﺮ‬‫ﻟ‬
‫ﻠﻰدﻻ‬ ‫ﺪلﻋ‬ ‫ھﻲﺗ‬‫ﺔ‪،‬و‬ ‫ﻨ‬‫ﻟﺴ‬‫ا‬
‫ﯾﻦ‬ ‫و‬‫ا‬
‫و‬‫هﻣﻦد‬ ‫ﯿﺮ‬
‫وﻏ‬‫ﺮ ‪‬‬ ‫آﺧ‬‫ﻓﻲ‬
‫ﯾﺚ‬‫ﺪ‬
‫ﻟﺤ‬‫ا‬ ‫ھﻞ‬‫أ‬‫ﮫ‬‫ﺬيﯾﺼﺤﺤ‬ ‫ﻟ‬
‫ا‬‫ﻮع‬‫ﻮﺿ‬ ‫ﻤ‬‫ﻟ‬‫ا‬‫ا‬
‫ﺬ‬‫دﻓﻲھ‬ ‫ﺎ‬
‫اﻵﺣ‬ ‫ﺒﺮ‬‫ﺎﺧ‬‫ﻣ‬‫أ‬‫ﺎ‪.‬‬‫ھ‬‫د‬
‫ﻤﻦر‬ ‫ﻟ‬‫ﺔ‬‫ﺎن‪،‬وﻻﺣﺠ‬ ‫ﻣ‬‫ﻟﺰ‬
‫ا‬
‫ذ‬
‫إ‬ ‫ﻢ‪،‬‬‫ﮭ‬‫ﯿ‬
‫ﻌ‬‫ﺑ‬‫ﺎ‬
‫ﺗ‬‫ﯿﻦو‬ ‫ﻌ‬‫ﺑ‬
‫ﺎ‬‫ﺘ‬
‫ﻟ‬‫ا‬
‫ﻢو‬‫ﮭ‬‫ﻨ‬‫اﷲﻋ‬ ‫ﺔرﺿﻲ‬ ‫ﺑ‬
‫ﺎ‬‫ﻟﺼﺤ‬ ‫ا‬
‫ﺎع‬‫ﻤ‬‫ﺈﺟ‬‫مﺑ‬‫ﺎ‬‫ﻜ‬
‫اﻷﺣ‬‫ﺪو‬ ‫ﺋ‬‫ﺎ‬
‫ﻘ‬‫ﻌ‬‫ﻟ‬
‫ﺔﻓﻲا‬‫ﻮﺣﺠ‬ ‫ﮭ‬
‫ﮫﻓ‬‫ﻧ‬‫ﻮ‬‫ﻠ‬
‫ﺒ‬‫ﻘ‬
‫ﯾ‬‫و‬
‫ﺪ‬
‫ﺋ‬‫ﺎ‬
‫ﻘ‬‫ﻌ‬‫ﻟ‬
‫ﮫﻣﻦا‬ ‫ﺘ‬
‫ﻨ‬‫ﻤ‬‫ﺎﺗﻀ‬‫ﻤ‬‫ونﺑ‬‫ﺪ‬‫ﻘ‬
‫ﺘ‬‫ﻌ‬‫ﯾ‬
‫ﺪ‪،‬و‬ ‫ﺋ‬‫ﺎ‬
‫ﻘ‬‫ﻌ‬‫ﻟ‬
‫ا‬‫دﻓﻲ‬‫ﺎ‬‫اﻵﺣ‬ ‫ﯾﺚ‬‫د‬‫ﺎ‬
‫أﺣ‬ ‫ون‬‫و‬‫ﻢﯾﺮ‬‫ﮭ‬‫ﻨ‬
‫اﷲﻋ‬ ‫ارﺿﻲ‬ ‫ﻮ‬‫ﻧ‬‫ﺎ‬
‫ﻛ‬
‫د‪،‬ﺑﻞ‬‫ﻟﺮ‬‫ﺎبا‬ ‫ﺒ‬
‫أﺳ‬‫ﻮلو‬ ‫ﺒ‬
‫ﻘ‬‫ﻟ‬
‫وطا‬‫مﻓﻲﺷﺮ‬ ‫ﺎ‬‫ﻜ‬‫اﻷﺣ‬ ‫ﯾﺚ‬‫د‬‫ﺎ‬
‫ﯿﻦأﺣ‬‫ﺑ‬‫ﺎو‬‫ﮭ‬‫ﻨ‬
‫ﯿ‬‫ﻮنﺑ‬‫ﻗ‬‫ﻔﺮ‬‫ﺔ‪،‬وﻻﯾ‬‫ﯿ‬‫ﺒ‬
‫ﯿ‬‫ﻐ‬‫ﻟ‬
‫ا‬‫ﺎر‬
‫ﺒ‬‫اﻷﺧ‬‫و‬
‫ﺒﺮ‬
‫ﺎرﺧ‬ ‫ﻜ‬‫ﻧ‬
‫إ‬‫ﺎ‬‫ﻣ‬‫أ‬‫ﺮي ‪.‬و‬‫ﺘﺤ‬‫ﻟ‬‫ا‬
‫ﺒﺖو‬ ‫ﺜ‬
‫ﺘ‬‫ﻟ‬
‫ا‬‫مﻣﻦ‬‫ﺎ‬‫ﻜ‬‫اﻷﺣ‬ ‫ﯾﺚ‬‫د‬
‫ﺎ‬‫أﺣ‬‫ﮫﻓﻲ‬ ‫ﻧ‬
‫ﻮ‬‫ﺒ‬‫ﻮﺟ‬‫ﺎﯾ‬‫ﺪﻣ‬‫ﺋ‬‫ﺎ‬
‫ﻘ‬‫ﻌ‬‫ﻟ‬
‫ﯾﺚا‬‫د‬‫ﺎ‬
‫ﻮنﻓﻲأﺣ‬ ‫ﺒ‬
‫ﻮﺟ‬‫ﯾ‬
 ‫ﺎب‬‫ﺘ‬
‫ﻜ‬‫ﻟ‬
‫ا‬‫ﻮص‬‫ﻨﺼ‬‫ﮭﻞﺑ‬‫ﻮنإﻻﻋﻦﺟ‬ ‫ﻜ‬‫ﯿﺮ‪،‬ﻻﯾ‬‫ﺒ‬
‫ﺄﻛ‬‫ﮫﺧﻄ‬‫ﻧ‬‫ﻮع‪،‬ﻓﻼﺷﻚأ‬ ‫ﻮﺿ‬ ‫ﻤ‬‫ﻟ‬
‫ا‬‫ا‬
‫ﺬ‬‫دﻓﻲھ‬ ‫ﺎ‬‫اﻵﺣ‬
‫اﷲ‬‫ﻮل‬‫ﺎرﻋﻦرﺳ‬
‫ﺒ‬
‫اﻷﺧ‬ ‫ه‬
‫ﺬ‬‫ﺮتھ‬ ‫ﺗ‬
‫ا‬‫ﻮ‬
‫ﺗ‬‫ﺪ ﺻﺤﺖو‬ ‫ﻗ‬
‫ﻟﻚ ‪.‬و‬
‫ةﻓﻲذ‬‫د‬‫ار‬
‫ﻮ‬ ‫ﻟ‬
‫ﺔا‬‫ﻨ‬
‫ﻟﺴ‬‫ا‬
‫و‬‫ﯿﺢ‪‬‬‫ﻤﺴ‬‫ﻟ‬
‫ولا‬ ‫ﻓﻲﻧﺰ‬
‫ﻢ‬
‫ﯾ‬‫ﺑﻦﻣﺮ‬‫ول ‪‬‬
‫ا‬ ‫ﻧﺰ‬
‫ً‪،‬و‬‫ا‬
‫ﻮر‬‫ﺌﺖﺟ‬‫ﻠ‬‫أنﻣ‬‫ﺪ‬‫ﻌ‬
‫ًﺑ‬‫ﺎ‬
‫اﻷر ضﻗﺴﻄ‬‫ﻤﻸ‬‫ﺔﯾ‬‫ﺘ‬‫ﺑ‬
‫ﺎ‬‫ﺎن‪،‬ﺛ‬‫ﻣ‬
‫ﻟﺰ‬‫ا‬‫آﺧﺮ‬
‫ءﻓﻲ‬‫ﺎ‬‫ﻤ‬‫ﻟﺴ‬‫ا‬‫ﻣﻦ‬
‫ﻮلاﷲ‬‫ةﻋﻦرﺳ‬
‫ﺗﺮ‬‫ا‬
‫ﻮ‬‫ﺘ‬
‫ﻤ‬‫ﻟ‬‫ا‬‫ﺔ‬
‫ﯿﺤ‬‫ﻟﺼﺤ‬‫ا‬‫ﯾﺚ‬‫د‬‫ﺎ‬
‫ﺎﻷﺣ‬
‫ﺑﺖﺑ‬ ‫ﺎ‬
‫اﺛ‬
‫ﺬ‬‫ﻢ‪،‬ھ‬‫ﯾ‬‫ﺮ‬‫ﺑﻦﻣ‬‫ا‬‫ﯿﺢ‬
‫ﻤﺴ‬‫ﻟ‬‫ﺮ‪‬‬
‫ا‬ ‫ﻔ‬
‫ﺎﻛ‬‫ھ‬‫ﺎر‬‫ﻜ‬‫ﻧ‬‫ﺈ‬
‫‪،‬ﻓ‬
‫وﺿﻼل ‪.‬‬

‫‪21.‬‬ ‫ﻘﻲ‬‫ﯾ‬
‫ﺪ‬‫ﻟﺼ‬‫ﺎسﺣﺴﻦا‬‫ﯿ‬‫ﻟ‬
‫إ‬ ‫ﻠﺐ‬
‫ﻘ‬‫ﻟ‬
‫ﻢا‬‫ﯾ‬
‫ﻮ‬‫ﻘ‬‫ﯾﺚﺗ‬
‫د‬‫ﺎ‬
‫أﺣ‬‫ﯾﺞ‬
‫ﺮ‬‫ﺔﺗﺨ‬
‫ﯿ‬‫ﻤ‬‫ھ‬
‫أ‬
‫ري‬‫ا‬‫ﺪ‬
‫ﻨ‬‫ﺒ‬
‫ﻟ‬‫ا‬‫ﺎ‬
‫ﻨ‬‫ﯾ‬
‫ر‬‫ﺎ‬‫اﷲﻛ‬
‫ﺪ‬‫ﺒ‬‫ﻋ‬
‫ﻨﺠﻲ‬
‫ﻧ‬‫ﺮ‬
‫ﺘ‬‫ﻟ‬
‫ﯾﺲا‬‫ر‬‫د‬
‫إ‬‫ﯾﻦ‬‫ﺪ‬
‫ﻟ‬‫ﺪﺻﻼحا‬‫ﻤ‬‫ﻣﺤ‬ ‫اك‬‫ﺮ‬‫ﺘ‬‫ﺑﺴ‬‫ا‬
‫ﻟﻚ‬‫ﺬ‬‫ﻛ‬‫و‬
‫ﺎ‬‫ﮭ‬‫ءﺑ‬‫ﺎ‬
‫ﻤ‬‫ﻠ‬‫ﻌ‬
‫ﻟ‬‫ا‬‫ﺎل‬
‫ﻐ‬‫ﺘ‬
‫اﺷ‬‫ﮫو‬‫ﻓ‬
‫ﮫوﺷﺮ‬‫ﺘ‬
‫ﯿ‬‫ﻤ‬‫ھ‬‫أ‬‫ﺪى‬‫ﻣ‬‫ﯾﺞو‬‫ﺘﺨﺮ‬‫ﻟ‬
‫ا‬‫ﻢ‬‫ﻠ‬
‫ﺎنﻋ‬‫ﯿ‬‫ﻟﻰﺑ‬‫إ‬‫ﺔ‬‫ﻟ‬‫ﺎ‬
‫ﻘ‬‫ﻤ‬
‫ﻟ‬‫ا‬‫ه‬‫ﺬ‬‫ﺪفھ‬ ‫ﮭ‬‫ﺗ‬
‫ﻠﻚ‬‫ﺘﻲھﻲﻣ‬ ‫ﻟ‬
‫ا‬‫ﮫ‬‫ﺘ‬
‫ﻣ‬‫ﻠﺐوﺳﻼ‬‫ﻘ‬‫ﻟ‬
‫ا‬‫ﻢ‬‫ﯾ‬
‫ﻮ‬‫ﻘ‬
‫ﮫﻓﻲﺗ‬‫ﮭﺠ‬ ‫ﻨ‬
‫ﻣ‬‫ﮫو‬‫ﯾﺠ‬‫ﺗﺨﺮ‬
‫ﻠﺐو‬ ‫ﻘ‬
‫ﻟ‬‫ا‬‫ةﻓﻲ‬‫د‬‫ار‬
‫ﻮ‬‫ﻟ‬‫ﯾﺚا‬ ‫د‬
‫ﺎ‬‫اﻷﺣ‬ ‫ﻛﺮ‬‫ذ‬
‫ﺘﻲ‬
‫ﻟ‬
‫ا‬‫ﺔ‬‫ﯾ‬‫ﻮ‬
‫ﺒ‬‫ﻨ‬‫ﻟ‬
‫ﯾﺚا‬‫د‬‫ﺎ‬
‫ﺎاﻷﺣ‬‫ﮭ‬‫ﯿ‬
‫ﻌﺖﻓ‬‫ﻤ‬
‫ِ‬‫‪،‬ﺟ‬
‫ُ‬ ‫ﻨﻈﺮي‬‫ﻟ‬
‫ا‬‫و‬‫أ‬‫ﺒﻲ‬‫ﺘ‬‫ﻜ‬
‫ﻤ‬‫ﻟ‬‫ا‬
‫ﮭﺞ‬ ‫ﻨ‬
‫ﻤ‬‫ﻟ‬
‫ا‬‫ﮫ‬‫ﺘ‬
‫ﻟ‬‫ﺎ‬
‫ﻘ‬‫ﺗﺐﻓﻲﻣ‬ ‫ﺎ‬‫ﻜ‬
‫ﻟ‬‫ﻠﻚا‬‫ء ‪.‬ﺳ‬‫ﺎ‬‫اﻷﻋﻀ‬
‫أ‬‫ﺪ‬‫ﺒ‬
‫‪،‬ﻓ‬‫ﺎل‬
‫ﺮﺟ‬‫ﻟ‬‫ا‬‫ﯾﻒ‬‫ﻌﺮ‬‫ﻟﻚﺗ‬‫ﺬ‬
‫ﻛ‬‫ﯾﺚو‬‫د‬‫ﺎ‬
‫ﻟﻸﺣ‬‫ﻢ‬‫ﮭ‬
‫ﻤ‬‫ﻜ‬ ‫ﻢوﺣ‬‫ﻠ‬
‫ﻌ‬‫ﻟ‬‫ا‬‫ھﻞ‬
‫أ‬‫م‬‫ﻜﻼ‬‫ﺪلﺑ‬‫ﺘ‬‫ﻟﻚاﺳ‬‫ﺬ‬‫ﻛ‬‫ﻠﺐو‬‫ﻘ‬‫ﻟ‬
‫ﺪثا‬ ‫ﺘﺤ‬‫ﺗ‬
‫ﺔ‬‫ﻘ‬
‫ﻠ‬‫ﻌ‬‫ﺘ‬
‫ﻤ‬‫ﻟ‬‫ا‬
‫ﯾﺚ‬‫د‬‫ﺎ‬
‫اﻷﺣ‬ ‫ﻛﺮ‬‫ﻟﻰذ‬
‫إ‬‫ّق‬
‫ﺘﻄﺮ‬‫ﻢﺗ‬
‫ﻠﺐﺛ‬‫ﻘ‬
‫ﻟ‬‫ا‬
‫ﯾﺞو‬ ‫ﺘﺨﺮ‬
‫ﻠ‬‫اﺻﻄﻼﺣﻲﻟ‬ ‫ﻮيو‬ ‫ﻐ‬‫ﻟ‬‫ﯾﻒ‬‫ﻌﺮ‬‫ﺘ‬‫ﮫﺑ‬‫ﯿ‬‫ﺗﺐﻓ‬‫ﺎ‬‫ﻜ‬‫ﻟ‬
‫ا‬
‫ﻠﺐ‪.‬‬‫ﻘ‬
‫ﻟ‬‫ﺎ‬
‫ﺑ‬

‫اﷲ‬‫ﺎ‬‫ﮭ‬‫ﻓ‬
‫ﺘﻲﺷﺮ‬ ‫ﻟ‬
‫ا‬‫م‬‫ﻮ‬‫ﻠ‬‫ﻌ‬‫ﻟ‬
‫ﻓﻀﻞا‬ ‫أ‬
‫ﯾﺞﻣﻦ‬ ‫ﺘﺨﺮ‬‫ﻟ‬
‫ﻢا‬‫ﻠ‬
‫أنﻋ‬ ‫ﻌﺮ ض‬ ‫ﻟ‬
‫ﺋﺞﻣﻦﺧﻼلا‬ ‫ﺎ‬‫ﺘ‬
‫ﻨ‬‫ﻟ‬‫ﺎا‬
‫ﻨ‬‫ﻟ‬
‫ﮭﺮت‬ ‫أﻇ‬
‫و‬
‫ﻣﻞ‬‫ﺎ‬
‫ﻌ‬‫ﺘ‬‫ﻟ‬‫ا‬‫ﯿﺮ‬
‫ﯿﺴ‬‫ﺗ‬‫ﺔو‬‫ﻨ‬
‫ﻟﺴ‬‫ﻢا‬‫ﮭ‬‫ﻟﻰﻓ‬‫ﺔإ‬
‫ﯾ‬‫ﺎ‬
‫ﻐ‬‫ﻟ‬‫ا‬
‫وھﻲ‬ ‫أ‬‫ﺪف‬‫ﮭ‬‫ﻟ‬
‫ا‬ ‫ﻮل‬
‫ﻮﺻ‬ ‫ﻟ‬
‫ا‬‫ﺋﻞ‬
‫ﺎ‬‫ﺔﻣﻦوﺳ‬ ‫ﻠ‬
‫ﯿ‬‫ﮫوﺳ‬ ‫ﻧ‬
‫ﻮ‬‫ﻜ‬‫ﻟ‬‫ﻟﻰ؛‬‫ﺎ‬
‫ﻌ‬‫ﺗ‬
‫ﺎل‬
‫ﺎرﺟ‬‫ﮭ‬‫ﻟ‬‫أن‬‫ﺎو‬‫ﮭ‬‫ﯿ‬‫اﷲﻓ‬‫ﻌﻞ‬‫ﻔ‬‫ﯿﻦﺑ‬‫ﻠ‬
‫ﻠﺐﺗ‬‫ﻘ‬‫ﻟ‬
‫أنا‬‫ﺎ‬
‫ﻨ‬‫ﻟ‬‫ﯿﻦ‬‫ﺒ‬‫ﻟﻚﺗ‬‫ﺬ‬
‫ﻛ‬‫؛و‬‫ﺔ‬ ‫ﻣ‬
‫ﻟﻸ‬ ‫ﺔ‬
‫ﻤ‬‫ﮭ‬‫ﻤ‬‫ﻟ‬
‫ا‬‫ﺎرف‬‫ﻌ‬‫ﻤ‬‫ﻟ‬‫ا‬‫ﺪﻣﻦ‬‫ﻌ‬‫ﯾ‬‫‪،‬و‬‫ﺎ‬
‫ﮭ‬‫ﻌ‬‫ﻣ‬
‫ﺔ‬
‫ٌ‬‫ﻌ‬
‫َ‬‫ﺑ‬
‫َ‬
‫َر‬
‫ْ‬‫أ‬ ‫اع‬
‫ﻮ‬ ‫ﻧ‬
‫أ‬‫ﻮب‬ ‫ﻠ‬
‫ﻘ‬
‫ﻠ‬‫ﻟ‬‫أن‬‫ﻟﻚ‬‫ﺬ‬‫ﻛ‬‫ءو‬‫ﺎ‬
‫ﯿﻒﺷ‬ ‫ﺎﻛ‬ ‫ﻤ‬
‫ﮭ‬‫ﺒ‬‫ﻠ‬‫ﻘ‬
‫ﻤﻦﯾ‬‫ﻟﺮﺣ‬‫ﻊا‬‫ﺑ‬
‫ﺎ‬‫أﺻ‬ ‫ﯿﻦﻣﻦ‬‫ﻌ‬‫ﺒ‬
‫إﺻ‬ ‫ﯿﻦ‬‫ﺑ‬‫ﻠﺐ‬‫ﻘ‬‫ﻟ‬
‫أنا‬
‫‪،‬و‬
‫ٌ‪،‬‬
‫َﺢ‬‫ﻔ‬
‫ُﺼ‬
‫ْ‬ ‫ٌﻣ‬‫ْﺐ‬‫ﻠ‬
‫ﻗ‬
‫َ‬
‫ٌو‬
‫َ‬ ‫ﻮس‬ ‫ﻜ‬
‫ُ‬
‫ﻨ‬
‫ْ‬‫ٌﻣ‬
‫َ‬‫ْﺐ‬‫ﻠ‬‫ﻗ‬
‫َ‬
‫ِو‬
‫َ‬ ‫ﮫ‬‫ﻓ‬
‫ِ‬
‫ﺎ‬‫ﻠ‬
‫َ‬
‫َﻰﻏ‬
‫ِ‬ ‫ﻠ‬
‫ٌﻋ‬
‫َ‬ ‫ﻮط‬‫ﺑ‬
‫ُ‬‫َﺮ‬
‫ْ‬‫ُﻣ‬‫َﻒ‬
‫ﻠ‬‫َﻏ‬
‫ْ‬‫أ‬‫ْﺐ‬
‫ٌ‬ ‫ﻠ‬
‫ﻗ‬
‫َ‬‫ُو‬
‫َ‬‫ﺮ‬‫ْھ‬
‫ِ‬‫ﺰ‬‫ِﯾ‬
‫ُ‬‫اج‬‫ﱢﺮ‬
‫َ‬‫ﻟﺴ‬
‫ا‬‫ْﻞ‬
‫ُ‬ ‫ﺜ‬
‫ِﻣ‬
‫ِ‬ ‫ﮫ‬‫ﯿ‬
‫ُﻓ‬
‫ِ‬‫د‬‫ْﺮ‬
‫َ‬‫َﺟ‬
‫ٌأ‬
‫ْﺐ‬
‫ﻠ‬‫ﻗ‬
‫َ‬
 .‫ﻟﺤﺴﻦ‬
‫ا‬
‫ﺔو‬‫ﻟﺼﺤ‬
‫ا‬‫ﺔ‬‫ﺒ‬
‫ﺗ‬‫ﯾﺚﻓﻲﻣﺮ‬
‫د‬‫ﺎ‬
‫اﻷﺣ‬
‫ﻟﺐ‬‫ﺎ‬
‫ﺎأنﻏ‬
‫ﻨ‬
‫ﻟ‬‫ﺗﻀﺢ‬
‫ا‬
‫و‬

22. Abdul Fatah bin Wan Sidek PENILAIAN HADITH ANTARA AHLI SUFI DAN AHLI
Fakulti Kontemporari Islam HADITH: METODOLOGI DAN KRITIKAN
Universiti Darul Iman ABSTRAK
Malaysia
abdulfatah@udm.edu.my Periwayatan hadith harus melalui kriteria dan metodologi yang telah
ditetapkan oleh ahli hadith. Ulama hadith menggunakan lima kriteria
untuk menilai kedudukan hadith iaitu; sanadnya bersambung, perawi
bersifat ‘adil, perawi bersifat dabit, tidak terdapat syudhudh
(kejanggalan) dan tidak terdapat ‘Illat (kecacatan). Bagi golongan ulama
tasawuf pula, terdapat dua metodologi dalam menilai kesahihan hadith
iaitu liqa’ al-Nabi dan tariq al-kasyf.
23. ‫دي‬‫ا‬
‫و‬‫ﺎ‬‫ﺪﺑ‬‫ﻤ‬‫اﷲأﺣ‬‫ﺪ‬
‫ﺒ‬‫ﻋ‬
‫ﻮل‬‫أﺻ‬) ‫هﻓﻲﺗﺨﺼ ﺺ‬ ‫ا‬‫ﻮر‬‫ﺘ‬‫ﻛ‬‫ﻟﺐد‬‫ﺎ‬‫ﻃ‬ "‫ه‬‫ﻮ‬ ‫ﻠ‬
ُ‫ﺘ‬
ُ‫ﻗ‬
ْ
‫ﺎ‬‫ُﻓ‬
َ‫ﮫ‬‫ﻨ‬
َ‫ﯾ‬
‫َد‬
ِ ‫ل‬
‫ﺪ‬
‫ﱠ‬‫ْﺑ‬
َ‫َﻦ‬
‫ﻣ‬" ‫ﯾﺚ‬
‫ﺪ‬‫ﺣ‬
(‫ﺎن‬‫ﯾ‬
‫د‬‫ﺔاﻷ‬‫ﻧ‬
‫ﺎر‬ ‫ﻘ‬
‫ﻣ‬‫ﯾﻦو‬
‫ﺪ‬‫ﻟ‬‫ا‬ ‫ﺔ‬‫ﯾ‬‫ا‬
‫ر‬‫د‬‫ﺔو‬ ‫ﯾ‬‫ا‬
‫و‬‫ر‬
‫ﺔ‬‫ﯿ‬‫ﻧ‬‫ﺎ‬
‫ﻧﺴ‬ ‫اﻹ‬
‫م‬‫ﻮ‬‫ﻠ‬‫ﻌ‬
‫ﻟ‬‫ا‬‫ﻮﺣﻲو‬‫ﻟ‬‫ما‬‫ﻮ‬‫ﻠ‬
‫ﺔﻋ‬‫ﯿ‬‫ﻠ‬
‫ﻛ‬
‫ﺎ‬
‫ﯾ‬‫ﺰ‬‫ﯿ‬‫ﻟ‬
‫ﺎ‬ ‫ﺔﻣ‬‫ﯿ‬
‫ﻤ‬‫ﻟ‬
‫ﺎ‬‫ﻌ‬‫ﻟ‬
‫ﺔا‬‫ﯿ‬‫ﻣ‬
‫اﻹﺳﻼ‬ ‫ﺔ‬
‫ﻌ‬‫ﻣ‬‫ﺎ‬
‫ﻟﺠ‬‫ا‬
‫ر‬‫ﻮ‬‫ﺒ‬
‫ﻣ‬‫اﻻ‬
‫ﻮ‬‫ﻛ‬ ‫ﺒﺤﺚ‬‫ﻟ‬‫ﻠﺨﺺا‬ ‫ﻣ‬
 ‫ﺪ‪:‬‬
‫ﻌ‬‫ﺎﺑ‬‫ﻣ‬‫‪،‬أ‬‫ﯿﻦ‬‫ﻌ‬ ‫ﻤ‬‫أﺟ‬‫ﮫ‬‫ﺒ‬
‫ﮫوﺻﺤ‬ ‫ﻟ‬‫آ‬‫ﻠﻰ‬‫ﻮلاﷲوﻋ‬ ‫ﻠﻰرﺳ‬ ‫مﻋ‬ ‫ﻟﺴﻼ‬‫ا‬‫ةو‬‫ﻟﺼﻼ‬ ‫ا‬
‫ﺪﷲو‬ ‫ﻤ‬‫ﻟﺤ‬‫ا‬
‫ھﺐﻓﻲ‬ ‫ا‬
‫ﺬ‬‫ﻤ‬‫ﻟ‬
‫ا‬‫ءو‬ ‫ا‬
‫ﺘﻼفاﻵر‬ ‫ﺎاﺧ‬‫ﮭ‬
‫ﯿ‬‫ﺮﻓ‬‫ﮭ‬‫ﺘﻲﻇ‬ ‫ﻟ‬‫ﺎا‬‫ﯾ‬
‫ﺎ‬‫ﻘﻀ‬ ‫ﻟ‬
‫ﺪﻣﻦا‬ ‫ﺗ‬‫ﻤﺮ‬‫ﻟ‬‫ﱢا‬
‫ﺪ‬‫ةوﺣ‬ ‫د‬
‫ﻟﺮ‬‫ﺔا‬‫ﯿ‬
‫ﺒﺮﻗﻀ‬ ‫ﺘ‬
‫ﻌ‬ ‫ﺘ‬
‫ﻓ‬
‫ﯿﻦ‬
‫ﯿ‬‫ﻣ‬‫ﯾﻦاﻹﺳﻼ‬ ‫ﻜﺮ‬‫ﻔ‬‫ﻤ‬‫ﻟ‬
‫ﻌﺾا‬ ‫ﺒﻞﺑ‬‫ﺔﻣﻦﻗ‬ ‫ﻗﺸ‬‫ﺎ‬
‫ﻨ‬‫ﻤ‬‫ﻟ‬
‫ا‬‫ﺪو‬ ‫ﻘ‬‫ﻨ‬
‫ﻟ‬‫ﺪﻣﻦا‬ ‫ﯾ‬
‫ﺪ‬‫ﻌ‬‫ﻠ‬‫ﻌﺮﺿﺖﻟ‬ ‫ﺗ‬
‫‪،‬و‬ ‫ﺎﺿﺮ‬ ‫ﻟﺤ‬‫ﺮا‬ ‫ﻌﺼ‬ ‫ﻟ‬
‫ا‬
‫ﻟﻲ‬
‫ﺎ‬‫ﺘ‬‫ﻟ‬
‫ﺎ‬
‫ﺑ‬‫ﺔو‬ ‫ﯿ‬
‫ﻣ‬‫ﺔاﻹﺳﻼ‬ ‫ﻌ‬ ‫ﯾ‬
‫ﻟﺸﺮ‬‫ﺘﻞﻓﻲا‬ ‫ﻘ‬
‫ﻟ‬‫ﻮا‬ ‫ھ‬‫ﺪو‬‫ﺗ‬‫ﻤﺮ‬‫ﻟ‬‫ﺪا‬ ‫ﻮتﺣ‬ ‫ﺒ‬
‫مﺛ‬ ‫ﺪ‬‫ﻌ‬‫ﻮنﺑ‬‫ﻟ‬‫ﻮ‬‫ﻘ‬
‫ﻤﻦﯾ‬ ‫‪،‬ﻣ‬ ‫ﯾﻦ‬‫ﺎﺻﺮ‬ ‫ﻌ‬‫ﻤ‬‫ﻟ‬
‫ا‬
‫ﯿﻞ‬
‫ﻟ‬‫ﻮتأيد‬ ‫ﺒ‬‫مﺛ‬‫ﺪ‬‫ﻠﻰﻋ‬ ‫ءﻋ‬ ‫ﺎ‬‫ﻨ‬
‫‪،‬ﺑ‬‫ﮫ‬‫ﻘ‬
‫ﯿ‬‫ﺒ‬
‫ﺗﻄ‬‫ﮫو‬‫مﺑ‬ ‫ا‬
‫ﺘﺰ‬‫ﻟ‬
‫اﻻ‬ ‫م‬‫ﺪ‬‫ﮫوﻋ‬‫ﺋ‬‫ﺎ‬‫ﻐ‬
‫ﻟ‬‫ﺈ‬‫ﻮنﺑ‬ ‫ﺒ‬
‫ﻟ‬
‫ﺎ‬‫ﯾﻄ‬‫ﮫو‬‫ﺘ‬‫ﯿ‬
‫وﻋ‬‫ﺮ‬ ‫ﻮنﻓﻲﻣﺸ‬ ‫ﻜ‬‫ﻜ‬‫ﯾﺸ‬
‫ﮫ‬‫ﯿ‬
‫دﻓ‬‫ﺎور‬‫ﻣ‬‫ﺔ‪.‬و‬‫ﯿﺤ‬‫ﻟﺼﺤ‬ ‫ﺔا‬‫ﻨ‬
‫ﻟﺴ‬‫ا‬‫آنوﻻﻓﻲ‬ ‫ﻘﺮ‬
‫ﻟ‬‫ا‬‫ﺪﻻﻓﻲ‬ ‫ﺗ‬‫ﻤﺮ‬‫ﻟ‬
‫ا‬‫ﺪ‬‫ﺔﺣ‬ ‫ﯿ‬‫وﻋ‬‫ﻠﻰﻣﺸﺮ‬ ‫ﺪلﻋ‬‫ﯾﺢﯾ‬‫ﺮ‬ ‫ﯿﺢ ﺻ‬‫ﺻﺤ‬
‫م‬‫ﺎ‬
‫ﻜ‬‫اﻷﺣ‬‫ﺎﻓﻲ‬‫ﮭ‬‫ﺘﺞﺑ‬‫دﻻﯾﺤ‬ ‫ﺎ‬
‫آﺣ‬‫ﺎر‬‫ﺒ‬
‫أﺧ‬‫ﺔو‬‫ﻔ‬‫ﯿ‬
‫ﻌ‬‫ﺎﺿ‬ ‫ﮭ‬
‫ﻧ‬‫أ‬‫ﺔ‬‫ﺎﺑﺤﺠ‬
‫ﱠ‬ ‫ھ‬‫و‬‫د‬
‫ﱡ‬
‫ﻮير‬ ‫ﺒ‬‫ﻨ‬
‫ﻟ‬‫ﯾﺚا‬‫ﺪ‬‫ﻟﺤ‬‫ا‬
‫ﺔو‬‫ﻨ‬‫ﻟﺴ‬‫ا‬‫ﺔﻣﻦ‬ ‫ﻟ‬‫د‬
‫أ‬‫ﻣﻦ‬
‫ﮫﻋﻦ‬ ‫ﺗ‬
‫د‬
‫ﱠ‬‫ﺔر‬‫ﮫﺑﺤﺠ‬ ‫ﻠ‬‫ﺘ‬‫ﺘﺤﻼلﻗ‬ ‫اﺳ‬‫ﻢو‬‫ﻠ‬‫ﻤﺴ‬
‫ﻟ‬‫ما‬‫ﺔد‬ ‫ﺎﺣ‬‫ﺒ‬
‫ﺘ‬‫ﺎﺳ‬‫ﻠﻖﺑ‬‫ﻌ‬‫ﺘ‬‫ﺔﺗ‬‫ﻤ‬‫ﮭ‬‫ﺔﻣ‬ ‫ﯿ‬
‫ًﻓﻲﻗﻀ‬ ‫ﺎ‬
‫ﻮﺻ‬ ‫ﺔوﺧﺼ‬ ‫ﯿ‬
‫ﻟﺸﺮﻋ‬‫ا‬
‫ﺪ‬‫ﻘ‬
‫ﻨ‬‫ﻠ‬
‫ﺮ ضﻟ‬ ‫ﻌ‬‫ﯿﺚﺗ‬‫‪،‬ﺣ‬ ‫ه"‬‫ﻮ‬‫ﻠ‬‫ﺘ‬
‫ﻗ‬‫ﺎ‬
‫ﮫﻓ‬‫ﻨ‬‫ﯾ‬
‫ّلد‬‫ﺪ‬‫ﻣﻦﺑ‬‫ﯾﺚ "‬‫ﺪ‬‫ﺎﺣ‬ ‫ھ‬‫و‬
‫ﺪ‬‫ﻘ‬‫ﺘ‬‫ﻧ‬
‫ﺘﻲا‬ ‫ﻟ‬
‫ﯾﺚا‬ ‫د‬
‫ﺎ‬‫ﻢاﻷﺣ‬‫ﻣﻦاﻷھ‬ ‫م‪.‬و‬‫اﻹﺳﻼ‬
‫م‬‫ﺎ‬
‫ﻣ‬‫ﯿﺢاﻹ‬‫ويﻓﻲ ﺻﺤ‬ ‫ﮫﻣﺮ‬‫ﻧ‬‫أ‬‫ﮫﻣﻊ‬‫ﺗ‬‫ﻮ‬‫ﺒ‬
‫ﯿﻚﻓﻲﺛ‬ ‫ﻜ‬‫ﺘﺸ‬‫ﻟ‬‫ا‬
‫ﮫو‬ ‫ﻟ‬‫ﻮ‬
‫ﺒ‬‫مﻗ‬‫ﺪ‬‫هوﻋ‬ ‫د‬
‫ّ‬‫ﻟﻰر‬‫إ‬‫ﻓﻀﺖ‬ ‫ﯿﺚأ‬ ‫ﺔﺑﺤ‬ ‫ﻗﺸ‬‫ﺎ‬
‫ﻨ‬‫ﻤ‬‫ﻟ‬
‫ا‬‫و‬
‫ﺎري‪.‬‬‫ﺒﺨ‬‫ﻟ‬
‫ا‬

‫ﺎ‬
‫ﮫإﻻﻣ‬ ‫ﻮلﺑ‬‫ﻘ‬‫ﺪﻣﻦﯾ‬ ‫ﻮﺟ‬‫ﺔوﻻﯾ‬ ‫ﻘ‬‫ﺑ‬
‫ﺎ‬‫ﻟﺴ‬
‫ﻮرا‬ ‫ﻌﺼ‬‫ﻟ‬‫ٌﻓﻲا‬
‫ﺒﻖ‬‫ﮫﺳ‬
‫َ‬ ‫ﺪﻟ‬
‫ﻮﺟ‬ ‫ھﺐﻻﯾ‬ ‫ﺬ‬
‫ﻤ‬ ‫ﻟ‬
‫اا‬‫ﺬ‬‫وﻻﺷﻚأنھ‬
‫ة‬
‫ھﺮ‬‫ﺎ‬‫ﻟﻈ‬
‫ﺎا‬ ‫ﯾ‬‫ﺎ‬
‫ﻘﻀ‬ ‫ﻟ‬
‫ﻧﺖﻣﻦا‬ ‫ﺎ‬‫ﺪﻛ‬ ‫ﺗ‬
‫ﺮ‬‫ﻤ‬‫ﻟ‬‫ﺪا‬‫ﻮتﺣ‬ ‫ﺒ‬
‫ﺎﺿﺮ‪.‬ﻷنﺛ‬ ‫ﻟﺤ‬‫ﻌﺼﺮا‬ ‫ﻟ‬
‫ﮫﻓﻲا‬ ‫ﻟ‬‫ﻮ‬
‫ﻟﺨﻼفﺣ‬ ‫ﻘﻞا‬‫ﻧ‬
‫ﺪﺧﻼف‬ ‫ﻮﺟ‬‫ﻢﯾ‬‫ﻟ‬‫ﻢو‬‫ﮭ‬‫ﺗ‬‫ﺎ‬
‫ھ‬‫ﺎ‬‫ﺗﺠ‬‫ا‬
‫ﻢو‬ ‫ﮭ‬‫ﺒ‬‫ھ‬
‫ا‬‫ﺬ‬‫ﺘﻼفﻣ‬ ‫ﺎﺧ‬‫ﺔﺑ‬‫ﺒ‬
‫ﺎﻃ‬‫ﻮنﻗ‬‫ﻤ‬‫ﻠ‬‫ﻤﺴ‬‫ﻟ‬
‫ﺎا‬‫ﮭ‬‫ﯿ‬
‫ﻠ‬‫ﻤﻊﻋ‬ ‫ﺘﻲأﺟ‬ ‫ﻟ‬
‫ا‬‫ﺔو‬‫اﺿﺤ‬‫ﻮ‬‫ﻟ‬
‫ا‬‫و‬
‫ﺪ‬
‫ﻟﺤ‬‫ﻟﻚا‬‫ﻮتذ‬ ‫ﺒ‬‫ﻠﻰﺛ‬‫ﺔﻋ‬‫ﻨ‬‫ﻟﺴ‬‫ا‬‫آنو‬‫ﻘﺮ‬‫ﻟ‬
‫ﺔﻣﻦا‬ ‫ﻟ‬
‫د‬‫ﻓﺮاﻷ‬‫ا‬
‫ﻮ‬‫ﺘ‬‫اكإﻻﻟ‬‫ﺎذ‬‫ﻣ‬‫ﺎﺿﺮ‪.‬و‬‫ﻟﺤ‬‫ﺮا‬‫ﻌﺼ‬ ‫ﻟ‬‫ﺎإﻻﻓﻲا‬‫ﮭ‬
‫ﻟ‬‫ﻮ‬‫ﺣ‬
‫ﯾﺚ‬
‫ﺪ‬‫ﺘﻞﺣ‬ ‫ﻘ‬
‫ﻟ‬‫ﺎ‬
‫ﮫﺑ‬‫ﺘ‬‫ﺑ‬
‫ﻮ‬‫ﻘ‬‫ﺪوﻋ‬ ‫ﺗ‬
‫ﺮ‬ ‫ﻤ‬‫ﻟ‬
‫ﺪا‬‫ﻮتﺣ‬ ‫ﺒ‬
‫ﻠﻰﺛ‬‫ﺔﻋ‬ ‫ﻟ‬‫د‬
‫ﮭﺮاﻷ‬‫ﻣﻦأﻇ‬ ‫ﻟﻚ‪.‬و‬‫ﻠﻰذ‬‫ﺔﻋ‬ ‫ﻣ‬‫ءاﻷ‬ ‫ﺎ‬
‫ﻤ‬‫ﻠ‬
‫ﺎعﻋ‬ ‫ﻤ‬
‫إﺟ‬‫و‬
‫ﯾﺚ‬
‫ﺪ‬‫ﻟﺤ‬‫اا‬‫ﺬ‬‫ﺔھ‬‫اﺳ‬‫ﻠﺐدر‬‫ﺘﻄ‬ ‫ﺎﯾ‬‫ﻤ‬‫‪،‬ﻣ‬‫ﺔ‬‫ﯾ‬
‫ا‬‫ر‬‫د‬‫ﺔو‬‫ﯾ‬
‫ا‬‫و‬‫ﮫر‬ ‫ﻟ‬
‫ﻮ‬‫ﺬيﺣﺼﻞﺧﻼفﺣ‬ ‫ﻟ‬
‫ا‬‫ه"و‬‫ﻮ‬ ‫ﻠ‬
‫ﺘ‬‫ﻗ‬
‫ﺎ‬‫ﮫﻓ‬‫ﻨ‬‫ﯾ‬
‫ﺪلد‬‫ﻣﻦﺑ‬‫"‬
 ‫ﻟﺤﻖ‬
‫ﯿﻦا‬
‫ﺒ‬‫ﺘ‬
‫ﺘﻰﯾﺴ‬‫‪،‬ﺣ‬‫ﺎص‬‫ﺘﺼ‬‫ھﻞاﻻﺧ‬‫ﯾﺚأ‬‫ﺪ‬
‫ﻟﺤ‬‫ﺔا‬‫ﻤ‬‫ﺋ‬
‫ﻮلأ‬‫ﻠﻰأﺻ‬‫ﮫﻋ‬‫ﺮﺿ‬ ‫ﮫوﻋ‬‫ﯾﺠ‬
‫ﺗﺨﺮ‬
‫ﮫو‬‫ﻗ‬‫ﺮ‬‫ﻊﻃ‬ ‫ﻤ‬‫وﺟ‬
‫ﺎ‬
‫ً‬
‫ﻟﺼ‬‫ﺎ‬
‫ﮫﺧ‬‫ﻠ‬‫ﻌ‬
‫أنﯾﺠ‬‫ﺒﺤﺚو‬
‫ﻟ‬‫اا‬
‫ﺬ‬‫مھ‬‫ﺎ‬
‫ﻤ‬‫ﺗ‬
‫ﻨﻲﻹ‬‫ﻘ‬‫ﻓ‬
‫ﻮ‬‫أنﯾ‬‫ﻟﻰ‬‫ﺎ‬‫ﻌ‬
‫اﷲﺗ‬‫ﺄل‬‫أﺳ‬
‫د‪.‬‬‫و‬
‫د‬‫ﺮ‬‫ﻤ‬‫ﻟ‬
‫ﻮلﻣﻦا‬‫ﺒ‬
‫ﻘ‬‫ﻤ‬
‫ﻟ‬‫ا‬
‫‪،‬و‬‫ﺎﻃﻞ‬‫ﺒ‬
‫ﻟ‬‫ا‬‫ﻣﻦ‬
‫ﺪﷲرب‬‫ﻤ‬‫ﻟﺤ‬‫ا‬
‫ﮫو‬‫ﯿ‬
‫ﻠ‬‫درﻋ‬
‫ﺎ‬‫ﻘ‬‫ﻟ‬
‫ا‬
‫ﻟﻚو‬‫ﻟﻲذ‬
‫ﮫو‬ ‫ﻧ‬
‫أ‬‫ﺔ‬‫ﻣ‬
‫ﺎ‬‫ﯿ‬‫ﻘ‬
‫ﻟ‬‫ما‬
‫ﻮ‬‫ﺗﻲﯾ‬‫ﺎ‬
‫ﻨ‬
‫انﺣﺴ‬‫ﯿﺰ‬‫ﮫﻓﻲﻣ‬‫ﻠ‬
‫ﻌ‬‫أنﯾﺠ‬
‫‪،‬و‬‫ﻢ‬‫ﯾ‬
‫ﻜﺮ‬‫ﻟ‬‫ا‬
‫ﮫ‬‫ﻮﺟ‬‫ﻟ‬
‫ﯿﻦ‪.‬‬
‫ﻤ‬‫ﻟ‬
‫ﺎ‬‫ﻌ‬‫ﻟ‬
‫ا‬

‫‪24.‬‬ ‫م‬
‫ﻟﺴﻼ‬‫ا‬‫ﺪ‬‫ﺒ‬
‫ﺎنﺑﻦﻋ‬‫ﻤ‬‫ﻘ‬
‫ﻟ‬ ‫ﮫ‪:‬‬‫ﻣ‬‫ﺪ‬
‫ﻘ‬‫ﻣ‬ ‫ﯾﺚ‬‫ﺪ‬‫ﻟﺤ‬‫ﯾﺞا‬‫ﺮ‬‫ﻧﻲﻓﻲﻓﻦﺗﺨ‬ ‫ﺎ‬‫ﺒ‬‫ﻟ‬‫ﻷ‬‫ﯿﺦا‬‫ﻟﺸ‬‫ﻟﻚا‬‫ﺎ‬
‫ﻣﺴ‬
‫آن‬
‫ﺮ‬‫ﻘ‬
‫ﻟ‬‫ﺎتا‬‫اﺳ‬‫ﻢدر‬‫هﻓﻲﻗﺴ‬‫ا‬‫ﻮر‬
‫ﺘ‬‫ﻛ‬‫ﺪ‬
‫ﻟ‬‫ﻟﺐا‬ ‫ﺎ‬
‫ﻃ‬
‫ﺔ‬‫ﻨ‬‫ﻟﺴ‬
‫ا‬‫و‬ ‫ﺒﺤﺚ‬ ‫ﻟ‬
‫ﻠﺨﺺا‬ ‫ﻣ‬
‫ﺎ‬
‫ﯾ‬‫ﯿﺰ‬
‫ﻟ‬‫ﺎ‬‫ﺔﻣ‬‫ﯿ‬
‫ﻤ‬‫ﻟ‬‫ﺎ‬
‫ﻌ‬‫ﻟ‬
‫ﺔا‬‫ﯿ‬
‫ﻣ‬‫ﺔاﻹﺳﻼ‬‫ﻌ‬ ‫ﻣ‬‫ﺎ‬
‫ﻟﺠ‬‫ﺎ‬
‫ﻊﺑ‬ ‫ﺒ‬‫ﺘ‬
‫ﺘ‬‫ﻤ‬‫ﻟ‬
‫ا‬‫‪،‬و‬‫ة‬‫ﺎﺻﺮ‬‫ﻌ‬‫ﻤ‬‫ﻟ‬‫ا‬‫ﺔ‬‫ﯿ‬
‫ﻣ‬‫اﻹﺳﻼ‬ ‫ﺎت‬‫ﺒ‬
‫ﺘ‬‫ﻜ‬‫ﻤ‬‫ﻟ‬
‫ا‬‫اﻣﻦ‬ ‫ﯿﺮ‬
‫ﺒ‬‫اﻛ‬‫ّﺰ‬
‫ﯿ‬‫ﻠﺖﺣ‬ ‫ﻐ‬‫ﺪﺷ‬ ‫ﺔﻗ‬‫ﯿ‬
‫ﺜ‬‫ﯾ‬‫ﺪ‬‫ﻟﺤ‬‫ﻧﻲا‬‫ﺎ‬‫ﺒ‬
‫ﻟ‬
‫اﻷ‬ ‫ﯿﺦ‬‫ﻟﺸ‬‫را‬‫ﺎ‬
‫ﺛ‬‫آ‬‫إن‬
‫ﱠ‬
‫ﺎ ‪lukass95@hotmail.com‬‬‫ﮭ‬‫ﻤ‬‫ﻠ‬‫ﻌ‬‫ﻠﻰﺗ‬‫ﺎلﻋ‬ ‫ﺒ‬
‫ﻗ‬‫اﻹ‬‫ﺎو‬‫ﮭ‬ ‫ﻣ‬
‫ﻮ‬ ‫ﻠ‬
‫ﺔوﻋ‬ ‫ﯾ‬‫ﻮ‬‫ﺒ‬‫ﻨ‬
‫ﻟ‬
‫ﺔا‬ ‫ﻨ‬
‫ﻟﺴ‬‫ﺮا‬ ‫ﻤﺮتﻓﻲﻧﺸ‬ ‫ﺜ‬
‫ﺘ‬‫ﺎاﺳ‬‫ﮭ‬‫ﻧ‬‫ﺪأ‬ ‫ﺎرﯾﺠ‬‫ﺛ‬
‫هاﻵ‬ ‫ﺬ‬‫ﮭ‬‫ﻣﻞﻟ‬‫ﺄ‬‫ﺘ‬
‫ﻤ‬‫ﻟ‬‫ا‬
‫و‬
‫ﺋﻞ‬‫ﺎ‬
‫ﻟﺮﺳ‬‫ا‬‫ﻟﻲو‬‫ﺎ‬‫ﻟﺤ‬‫ﻗﺖا‬‫ﻮ‬‫ﻟ‬‫ﺔﻓﻲا‬ ‫ﻔ‬‫ﻟ‬‫ﺆ‬‫ﻤ‬
‫ﻟ‬‫ﺘﺐا‬‫ﻜ‬‫ﻟ‬‫ﻨﻈﺮﻓﻲﺟﻞا‬ ‫ﻟ‬
‫ﺪا‬ ‫ﻨ‬
‫ﻮحﻋ‬ ‫ﻮﺿ‬ ‫ﻟﻚﺑ‬‫ﻠﻰذ‬‫ﺘﺠ‬ ‫ﺗ‬
‫ﺎ‪,‬و‬‫ﮭ‬‫ﻤ‬‫ﯿ‬
‫ﻠ‬‫ﻌ‬‫ﺗ‬
‫و‬
‫ﮫ‬‫ﺎل‪" :‬ﺻﺤﺤ‬‫ﻘ‬‫ﯿ‬‫ﯾﺚ‪,‬ﻓ‬ ‫د‬
‫ﺎ‬‫ﻧﻲﻟﻸﺣ‬ ‫ﺎ‬‫ﺒ‬‫ﻟ‬
‫ﯿﺦاﻷ‬‫ﻟﺸ‬‫ﯾﺞا‬ ‫ﻠﻰﺗﺨﺮ‬ ‫دﻋ‬ ‫ﺎ‬‫ﻤ‬‫ﺘ‬
‫ﯿﺚاﻻﻋ‬ ‫ﻮثﻣﻦﺣ‬ ‫ﺒﺤ‬‫ﻟ‬
‫ا‬
‫ﺔو‬ ‫ﯿ‬‫ﻤ‬‫ﻠ‬
‫ﻌ‬‫ﻟ‬
‫ا‬
‫ﻗﺖ‬‫ﻮ‬‫ﻟ‬‫ﯾﺚﻓﻲا‬ ‫ﺪ‬‫ﻟﺤ‬‫ﯾﺞا‬‫انﺗﺨﺮ‬ ‫ﺪ‬‫ﯿ‬‫ﺒﻖﻓﻲﻣ‬ ‫ﻟﺴ‬‫ﮫﻗﺼﺐا‬ ‫ﻟﺸﻚأنﻟ‬ ‫ﻧﻲ"وﻻا‬ ‫ﺎ‬‫ﺒ‬
‫ﻟ‬‫ﮫاﻷ‬‫ﻔ‬‫ﻌ‬‫ﻧﻲوﺿ‬ ‫ﺎ‬
‫ﺒ‬‫ﻟ‬
‫اﻷ‬
‫ﺘﺼﺮ‬ ‫ﻢﻋﺮ ضﻣﺨ‬ ‫ﯾ‬‫ﺪ‬‫ﻘ‬
‫ﻮﺗ‬ ‫ﺔھ‬ ‫ﻌ‬
‫اﺿ‬ ‫ﻮ‬‫ﺘ‬‫ﻤ‬‫ﻟ‬
‫ﺔا‬‫ﻛ‬‫ﺎر‬‫ﻤﺸ‬‫ﻟ‬‫ها‬‫ﺬ‬‫ﺔﻓﻲھ‬ ‫اﺳ‬‫ﺪر‬ ‫ﻟ‬
‫ﻮرا‬ ‫ﻮنﻣﺤ‬ ‫ﻜ‬‫ﮫﯾ‬ ‫ﯿ‬
‫ﻠ‬‫ﺎﺿﺮ‪,‬وﻋ‬ ‫ﻟﺤ‬
‫ا‬
‫ﻟﻰ‬‫ﻨﻈﺮإ‬‫ﻟ‬
‫ﻮرا‬‫ﺒ‬‫ﻢﻋ‬ ‫ﯿﻦ‪,‬ﺗ‬‫ﺜ‬
‫ﯾ‬‫ﺪ‬‫ﻤﺤ‬‫ﻟ‬
‫ا‬ ‫ﮭﺞ‬‫ﻨ‬‫ﻠﻰﻣ‬‫ﮫﻋ‬ ‫ﻠ‬
‫ﯾ‬‫ﻨﺰ‬‫ﻊﺗ‬‫ﯾﺚﻣ‬ ‫ﺪ‬‫ﻟﺤ‬‫ا‬‫ﯾﺞ‬‫ﻧﻲﻓﻲﺗﺨﺮ‬ ‫ﺎ‬
‫ﺒ‬‫ﻟ‬
‫ﯿﺦاﻷ‬ ‫ﻟﺸ‬
‫ﮭﺞا‬ ‫ﻨ‬
‫ﻋﻦﻣ‬
‫اﷲ‬‫ﮫ‪,‬و‬‫ﻘ‬‫ﯿ‬
‫ﻘ‬‫ﺒﺤﺚﺗﺤ‬ ‫ﻟ‬
‫ا‬‫ﮫ‬‫ﯿ‬‫ﻟ‬
‫ﺪفإ‬ ‫ﮭ‬‫ﺎﯾ‬‫اﻣ‬‫ﺬ‬‫ھ‬‫ﺔ‪,‬و‬‫ﯿ‬
‫ﻘ‬‫ﯿ‬‫ﺒ‬
‫ﺘﻄ‬‫ﻟ‬‫ا‬‫ﺔ‬‫ﻠ‬
‫ﺜ‬‫ﻣ‬‫ﺎﻷ‬‫ﺎﺑ‬‫ﻧ‬
‫و‬‫ﺮ‬‫ﻘ‬‫انﻣ‬‫ﺪ‬‫ﯿ‬‫ﻤ‬‫ﻟ‬‫اا‬‫ﺬ‬
‫ﯿﺦﻓﻲھ‬ ‫ﻟﺸ‬‫ها‬‫ﺪ‬‫ﺘﺠ‬
‫ﺎاﺳ‬‫ﻣ‬
‫د‪.‬‬
‫ا‬‫ﻤﺮ‬ ‫ﻟ‬
‫ا‬‫ﯿﻖ‬‫ﻘ‬‫ﻠﻰﺗﺤ‬‫ﺎنﻋ‬ ‫ﻌ‬
‫ﺘ‬‫ﻤﺴ‬‫ﻟ‬
‫ا‬
25. M. Zohdi M.A., Zulhilmi
M.N., S. Najihuddin .S.H., A.
Sanusi A., Noornajihan J.1
Pensyarah Fakulti Pengajian
Quran dan Sunnah, Universiti
Sains Islam Malaysia, Bandar
Baru Nilai, Negeri Sembilan.
Emel: zohdi@usim.edu.my.
Tel: 012-2612396, 06-
7986729, Fax: 07-7986702
PENDEKATAN BERSEPADU DALAM PENGAJARAN TAKHRIJ
HADIS DI IPTA: PENGALAMAN USIM
ABSTRAK
USIM sebagai satu-satunya IPTA Malaysia yang mempunyai fakulti
khusus dalam bidang Pengajian Quran dan Sunnah, memberi ruang yang
luas untuk membangunkan dan memartabatkan Pengajian Hadis
khususnya dalam pengajian takhrij hadis. Berdasarkan penyelidikan
perbandingan pengajian hadis di empat buah IPTA (UM, UKM, IIUM
dan USIM) terkemuka yang mempunyai pengajian hadis, menjadi ilham
dalam menaiktarafkan pengajian takhrij bagi mendepani era ICT.
Pendekatan takhrij secara digital menjadi skop baru dalam pengajaran
takhrij di samping kaedah tradisional. Gabungan kedua-dua kaedah
tersebut meningkatkan keupayaan pelajar di dalam takhrij hadis dan
kajian sanad hadis. Beberapa fasiliti sokongan berteknologi tinggi,
menjadi sokongan kuat bagi menjayakan kaedah pengajian takhrij secara
bersepadu, iaitu keseimbangan pembelajaran secara teori dan amali
menggunakan pendekatan tradisional dan teknologi moden. Penggunaan
"Makmal Hadis" dalam pengajaran takhrij didapati banyak membantu
 ‫‪kejayaan perlaksanaan Pengajaran Takhrij secara bersepadu dan wajar‬‬
‫‪dipraktikkan di semua IPTA.‬‬

‫‪26.‬‬ ‫د‬
‫ﺎ‬‫ﻤ‬‫ﻢﺣ‬
‫ﯾ‬‫ﻜﺮ‬
‫ﻟ‬‫ا‬‫ﺪ‬
‫ﺒ‬‫ةﻋ‬
‫ﺰ‬‫ﻤ‬‫د‪.‬ﺣ‬ ‫ﯾﺞ"‬
‫ﺮ‬‫ﺘﺨ‬
‫ﻟ‬‫ا‬
‫ﯾﺚ"‬
‫ﺪ‬‫ﻟﺤ‬
‫ا‬‫ﮫو‬
‫ﻘ‬‫ﻔ‬‫ﻟ‬
‫ﯿﻦا‬
‫ﺔﺑ‬‫ﻗ‬
‫ﻌﻼ‬‫ﻟ‬
‫ﺔا‬‫ﯿ‬
‫ﻟ‬‫ﺪ‬
‫ﺟ‬

‫‪،‬‬‫م‬‫ﺎ‬
‫ﻜ‬‫ﯾﺚاﻷﺣ‬ ‫د‬‫ﺎ‬
‫ﺎأﺣ‬ ‫ﻤ‬‫ﯿ‬
‫ّ‬‫‪،‬ﻻﺳ‬ ‫ﺔ‬‫ﯾ‬‫ﻮ‬‫ﺒ‬‫ﻨ‬‫ﻟ‬
‫ﺔا‬ ‫ﻨ‬‫ﻟﺴ‬‫ﺎ‬
‫ﻢﺑ‬ ‫ﻠ‬
‫ﻌ‬‫ﻟ‬
‫ﺎا‬‫ﮭ‬‫ﻨ‬‫؛ﻣ‬ ‫ﺪ‬‫ﮭ‬
‫ﺘ‬‫ﻤﺠ‬ ‫ﻠ‬
‫ﻮلﻟ‬ ‫ھﻞاﻷﺻ‬ ‫ﺎأ‬‫ھ‬‫ﻛﺮ‬ ‫وطذ‬ ‫ﺮ‬‫ﺔﺷ‬ ‫ﻤ‬
‫ّ‬‫ﺛ‬
‫ﺔ‬‫ﺑ‬
‫ا‬‫ﺮ‬‫‪،‬وﻻﻏ‬ ‫ﯾﺞ‬ ‫ﺘﺨﺮ‬‫ﻟ‬‫ا‬
‫ﯾﺚو‬ ‫ﺪ‬‫ﻟﺤ‬‫ﺘﺐا‬ ‫ﺎتﻛ‬ ‫ﮭ‬
‫ﻣ‬ ‫ﻊأ‬‫ﻣﻞﻣ‬ ‫ﺎ‬‫ﻌ‬
‫ﺘ‬‫ﻟ‬
‫ا‬‫ﻮعو‬ ‫ﻟﺮﺟ‬‫ﮫﻣﻦا‬ ‫ﯿ‬‫ﻘ‬‫ﻔ‬
‫ﻟ‬‫ا‬‫ﻤﻦ‬‫ﻜ‬ ‫ﻟﻚﺗ‬‫ﺬ‬‫اﻛ‬‫ﻮ‬‫ﺮﻃ‬ ‫ﺘ‬‫اﺷ‬‫و‬
‫؛‬‫ﯾﺚ‬‫ﺪ‬‫ﻟﺤ‬‫ﺘﺐا‬ ‫ﺮﻓﻲﻛ‬ ‫ﻨﻈ‬‫ﻟ‬‫ا‬
‫ﺎﻹﻃﻼعو‬ ‫ﻤﻞإﻻﺑ‬ ‫ﻛ‬‫ﮫاﻷ‬ ‫ﻮﺟ‬‫ﻟ‬‫ها‬‫ﺎر‬‫ﻤ‬‫ﺗﻲﺛ‬ ‫ﺆ‬‫ﮭﻲﻻﯾ‬ ‫ﻘ‬‫ﻔ‬
‫ﻟ‬
‫ءا‬ ‫ﺎ‬‫ﻨ‬‫ﺒ‬
‫ﻟ‬‫ﺈنا‬‫ﻟﻚﻓ‬ ‫ﻓﻲذ‬
‫ﺔ‪.‬‬‫ﯾ‬
‫ﻮ‬‫ﺒ‬‫ﻨ‬‫ﻟ‬
‫ا‬‫ﺔ‬‫ﻨ‬‫ﻟﺴ‬‫ﺔﻣﻦا‬ ‫ﺒﻄ‬‫ﻨ‬
‫ﺘ‬‫ﮫﻣﺴ‬ ‫ﻘ‬
‫ﻔ‬‫ﻟ‬‫ما‬
‫ﺎ‬‫ﻜ‬‫ﻓﺠﻞأﺣ‬
‫ﯾﺚ‬‫ﺪ‬‫ﻟﺤ‬‫ا‬
‫ﮫو‬ ‫ﻘ‬‫ﻔ‬‫ﻟ‬
‫ﻤﻲا‬ ‫ﻠ‬
‫ﯿﻦﻋ‬ ‫ﻊﺑ‬ ‫ﻘﻄ‬‫ﻟ‬‫ا‬
‫ﻔﺼﻞو‬ ‫ﻟ‬‫ما‬‫ﻮ‬‫ﯿ‬
‫ﻟ‬‫ﻣﻲا‬ ‫ﻢاﻹﺳﻼ‬ ‫ﯿ‬‫ﻠ‬
‫ﻌ‬‫ﺘ‬‫ﻟ‬‫ﺔا‬‫ﻤ‬‫ﻧﻈ‬‫ﻠﻰأ‬‫ﺬﻋ‬ ‫ﺂﺧ‬‫ﻤ‬‫ﻟ‬
‫ﻌﻞﻣﻦا‬ ‫ﻟ‬‫و‬
‫ﯾﺚ‬‫ﺪ‬‫ﻟﺤ‬‫ﻢا‬ ‫ﻠ‬‫ءﻣﻦﻋ‬ ‫ﺄيﺷﻲ‬ ‫ﯿﻂﺑ‬ ‫ﮫﻻﯾﺤ‬ ‫ﻘ‬
‫ﻔ‬‫ﻟ‬
‫ﻟﺐﻣﻦﺗﺨﺼﺺا‬ ‫ﺎ‬
‫ﻟﻄ‬‫ﺮىا‬ ‫ﺘ‬
‫‪،‬ﻓ‬‫ﻤﻲ"‬ ‫ﻠ‬
‫ﻌ‬‫ﻟ‬‫ﺘﺨﺼﺺا‬ ‫ﻟ‬‫ا‬
‫ﻢ"‬ ‫ﺎﺳ‬‫ﺑ‬
‫‪،‬‬‫ﺎس‬‫ﯾﺚأﺳ‬ ‫ﺪ‬‫ﻟﺤ‬‫؛ﻷنا‬ ‫ﺔ‬‫ﻤ‬‫ﯿ‬
‫ﺎتوﺧ‬ ‫ﺒ‬
‫ﻘ‬‫ﺮﻣﻦﻋ‬ ‫ﻣ‬‫ااﻷ‬‫ﺬ‬
‫ﮭ‬ ‫ﺎﻟ‬
‫ﺪﻣ‬ ‫ﻠﻰأﺣ‬ ‫ﻔﻰﻋ‬ ‫‪،‬وﻻﯾﺨ‬ ‫ﻟﻚ‬‫ﺬ‬‫ﯿﺢﻛ‬ ‫ﻜﺲ ﺻﺤ‬ ‫ﻌ‬‫ﻟ‬
‫ا‬‫و‬
‫م‬‫ﻮ‬‫ﻠ‬
‫ّﺮﻓﻲﻋ‬ ‫ﺒﺤ‬ ‫ﺘ‬
‫ﻟ‬‫ﮫا‬‫ﻘ‬‫ﻔ‬‫ﻟ‬‫ﻟﺐا‬‫ﺎ‬‫مﻃ‬ ‫ا‬‫ﻟﺰ‬‫ﻟﻚإ‬ ‫ﺬ‬‫ﻨﻲﺑ‬‫ﻌ‬‫ﻢ‪.‬وﻻﻧ‬ ‫ﯿ‬‫ﻠ‬
‫ﺎسﺳ‬ ‫ﻠﻰأﺳ‬ ‫ءإﻻﻋ‬ ‫ﺎ‬
‫ﻨ‬‫ﺒ‬‫ﻟ‬
‫ا‬‫م‬‫ﻮ‬‫ﻘ‬‫‪،‬وﻻﯾ‬ ‫ء‬‫ﺎ‬
‫ﻨ‬‫ﮫﺑ‬‫ﻘ‬‫ﻔ‬‫ﻟ‬
‫ا‬‫و‬
‫ﯿﺰ‬‫ﯿ‬
‫ﻤ‬‫ﺗ‬‫‪،‬و‬ ‫ﺎر‬‫ﺒ‬
‫ّياﻷﺧ‬ ‫ﮫﺗﺤﺮ‬ ‫ﯿ‬
‫ﻔ‬‫ﻜ‬‫ﺎﯾ‬ ‫ﻤ‬‫ﻧ‬‫‪،‬إ‬ ‫ﺔ‬‫ﯿ‬
‫ﺜ‬‫ﯾ‬
‫ﺪ‬‫ﻟﺤ‬‫ﺔا‬‫ﻌ‬‫ﻨ‬‫ﻟﺼ‬ ‫ھﻞا‬‫ةأ‬ ‫د‬‫ﺎ‬
‫ﻠﻰﻋ‬ ‫ﺎلﻋ‬ ‫ﺮﺟ‬‫ﻟ‬‫ﻢا‬ ‫اﺟ‬‫ﺗﺮ‬‫‪،‬و‬‫د‬‫ﺎ‬‫ﻨ‬
‫اﻹﺳ‬
‫ﮫ‬‫ﺘ‬
‫رﺟ‬ ‫ﺪ‬‫ﺔﺑ‬ ‫ﯾ‬
‫ا‬‫ﻠﻰدر‬ ‫ﺎنﻋ‬ ‫ﺮﻋﻲﻛ‬ ‫ﻢﺷ‬ ‫ﻜ‬ ‫ﯾﺮﺣ‬ ‫ﻘﺮ‬‫ﯾﺚﻓﻲﺗ‬ ‫ﺪ‬‫ﺪﺑﺤ‬ ‫ﮭ‬‫ﺘﺸ‬‫ااﺳ‬‫ذ‬‫ﺈ‬‫؛ﻓ‬‫ﺎ‬‫ﮭ‬‫ﻤ‬‫ﯿ‬‫ﻘ‬‫ﺎﻣﻦﺳ‬ ‫ﮭ‬‫ﯿﺤ‬‫ﺻﺤ‬
‫ه‪.‬‬‫د‬
‫ﺎ‬‫ﻘ‬‫ﻧ‬
‫‪،‬و‬ ‫ﯾﺚ‬ ‫ﺪ‬‫ﻟﺤ‬‫ا‬ ‫ﺔ‬‫ﻓ‬
‫ر‬‫ﺎ‬‫ﯿ‬‫ُﺻ‬‫ُﺐ‬‫ﺘ‬‫ﺄنﻛ‬
‫ُ‬ ‫ﻟﺸ‬‫اا‬‫ﺬ‬
‫ﻊﻓﻲھ‬ ‫ﺮﺟ‬‫ﻤ‬‫ﻟ‬
‫ا‬‫‪،‬و‬ ‫ه‬
‫د‬
‫ّ‬‫ور‬ ‫أ‬‫ﮫ‬‫ﻟ‬
‫ﻮ‬ ‫ﺒ‬
‫ﻘ‬‫ﻟ‬
‫ﺔ‬ ‫ﺒ‬
‫ﻮﺟ‬ ‫ﻤ‬‫ﻟ‬
‫ا‬
‫ﺎ‬
‫ﻤ‬‫ﮫﻣ‬ ‫ﻘ‬‫ﻔ‬
‫ﻟ‬‫ا‬ ‫ﺘﺐ‬ ‫ﺔﻛ‬ ‫ﯿ‬‫ﻘ‬
‫ﻨ‬‫؛ﺗ‬ ‫ﺎ‬
‫ھ‬‫ﺮز‬‫ﺑ‬‫أ‬ ‫ﻌﻞﻣﻦ‬ ‫ﻟ‬‫‪،‬‬‫ة‬‫ﺪ‬
‫ﯾ‬‫ﺪ‬‫ﯾﺚﻋ‬ ‫ﺪ‬‫ﻟﺤ‬‫ا‬‫ﮫو‬‫ﻘ‬‫ﻔ‬‫ﻟ‬
‫ﯿﻦا‬‫ةﺑ‬ ‫ﻮ‬‫ﻔﺠ‬
‫ﻟ‬‫ا‬‫م‬‫د‬
‫ةﻟﺮ‬ ‫ﻮ‬‫ﻤﺮﺟ‬ ‫ﻟ‬‫ا‬‫ﺎر‬‫ﻤ‬
‫ﺜ‬‫ﻟ‬‫إنا‬
‫ا‬
‫ﺬ‬‫‪،‬ھ‬ ‫ﺎر‬‫ﺒ‬‫ﻠﻚاﻷﺧ‬ ‫ﺜﻞﺗ‬ ‫ﻠﻰﻣ‬ ‫ﯿﺖﻋ‬ ‫ﻨ‬‫ﺘﻲﺑ‬
‫ُ‬ ‫ﻟ‬‫ما‬‫ﺎ‬‫ﻜ‬‫ﺎراﻷﺣ‬ ‫ﮭ‬‫ﻨ‬
‫ﮫﺗ‬ ‫ﯿ‬‫ﻠ‬
‫ءﻋ‬ ‫ﺎ‬‫ﻨ‬‫ﺑ‬
‫‪،‬و‬ ‫ﺔ‬‫ﯿ‬
‫ھ‬ ‫ا‬
‫ﺎرو‬ ‫ﺒ‬
‫‪،‬ﻣﻦأﺧ‬ ‫ﺎ‬
‫ﮭ‬‫ﺑ‬‫ﺎ‬
‫ﺷ‬
‫ﮫﻓﻲ‬ ‫ﺗ‬
‫ا‬‫ﺎلذ‬ ‫ﻟﺤ‬ ‫ﺪأنا‬ ‫؛ﻧﺠ‬ ‫ﺔ‬‫ﺜ‬‫ﯾ‬‫ﺪ‬‫ﻟﺤ‬‫ﮫا‬‫ﻘ‬‫ﻔ‬‫ﻟ‬‫ﺘﺐا‬ ‫ﻟﻰﻛ‬‫ﺔإ‬ ‫ﻠ‬
‫ﻓ‬‫ﺎ‬
‫ﻘ‬‫ﻟ‬‫ﺎا‬
‫ﻧ‬‫ّﺮ‬
‫ﯿ‬‫اﺳ‬ ‫ذ‬‫إ‬
‫‪،‬و‬ ‫ﺔ‬‫ﻤ‬‫ﯾ‬
‫ﺪ‬‫ﻘ‬‫ﻟ‬
‫ﮫا‬ ‫ﻘ‬
‫ﻔ‬‫ﻟ‬‫ﺘﺐا‬ ‫ﻮ صﻛ‬ ‫ﺑﺨﺼ‬
‫الوﻻ‬ ‫ﮭﺰ‬ ‫ﻟ‬‫ا‬
‫ﻢو‬ ‫ﻘ‬‫ﻟﺴ‬
‫ﺎا‬ ‫ﮭ‬
‫ﯾ‬‫ﺘﺮ‬‫ﻌ‬‫ﺔﯾ‬ ‫ﯿ‬‫ﺜ‬
‫ﯾ‬‫ﺪ‬‫ﻠﻰأﺳﺲﺣ‬ ‫ءﻋ‬ ‫ﺎ‬
‫ﻨ‬
‫ﮫﺑ‬ ‫ﻣ‬‫ﺎ‬‫ﻜ‬
‫ﻨﻲأﺣ‬ ‫ﺒ‬‫ﯾﻦﯾ‬‫ﺎﺻﺮ‬ ‫ﻌ‬‫ﻤ‬‫ﻟ‬
‫ﻌﺾا‬ ‫ﺒ‬
‫‪،‬ﻓ‬‫ﺎ‬‫ﮭ‬‫ﻌﻀ‬ ‫ﺑ‬
‫ﻮر‪.‬‬ ‫ﻨ‬
‫ﻟ‬‫ا‬ ‫ﺔ‬‫ﮭ‬
‫اﺟ‬ ‫ﻮ‬‫ﻠﻰﻣ‬ ‫ﻮىﻋ‬ ‫ﻘ‬‫ﺎﻻﯾ‬ ‫ﯾﻀ‬ ‫ﯾﻼﻣﺮ‬ ‫ﺰ‬‫ﻟﺸﺮﻋﻲھ‬ ‫ا‬‫ﻢ‬‫ﻜ‬‫ﻟﺤ‬‫ا‬‫اﯾﺨﺮج‬ ‫ﺬ‬
‫ﻟ‬‫؛‬‫ﺔ‬ ‫ﻟﺼﺤ‬ ‫ﻟﻰا‬‫إ‬‫ﻘﻲ‬‫ﺗ‬‫ﺗﺮ‬
 ‫ﺔ‬‫ﯿ‬
‫ﻤ‬‫ھ‬‫ﺎأ‬‫ﻣ‬:‫ﺎ‬
‫ﮭ‬‫ﻨ‬
‫؛ﻣ‬‫ﺔ‬‫ﻠ‬
‫ﺌ‬‫ﺔﻣﻦاﻷﺳ‬‫ﻠ‬
‫ﻤ‬ ‫ﻠﻰﺟ‬‫ﺔﻋ‬‫ﺑ‬
‫ﺎ‬‫ﺔاﻹﺟ‬‫ﯿ‬‫ﺜ‬‫ﺒﺤ‬
‫ﻟ‬‫ﺔا‬
‫ﻗ‬‫ﻮر‬‫ﻟ‬
‫ها‬‫ﺬ‬
‫ولھ‬ ‫ﺎ‬
‫ﺘﺤ‬‫ﺳ‬،‫ﺒﻖ‬‫ﺎﺳ‬‫ﻠﻰﻣ‬‫ءﻋ‬‫ﺎ‬‫ﻨ‬
‫ﺑ‬
‫ﺎ‬
‫ﻣ‬‫؟و‬ ‫ﯾﺚ‬‫ﺪ‬
‫ﻟﺤ‬‫ا‬
‫ﮫو‬‫ﻘ‬‫ﻔ‬
‫ﻟ‬‫ﯿﻦا‬
‫ةﺑ‬‫ﻮ‬‫ﻔﺠ‬
‫ﻟ‬‫ما‬‫د‬
‫ﯿﻦﻓﻲر‬ ‫ﻘ‬
‫ﺑ‬‫ﺎ‬
‫ﻟﺴ‬‫دا‬‫ﻮ‬‫ﮭ‬‫ﺑﺮزﺟ‬‫ﺎھﻲأ‬‫ﻣ‬‫؟و‬‫ﮫ‬‫ﻘ‬
‫ﻔ‬‫ﻟ‬
‫ﻟﺐا‬‫ﺎ‬
‫ﯾﺞﻟﻄ‬‫ﺘﺨﺮ‬
‫ﻟ‬‫ﻢا‬‫ﻠ‬
‫ﻋ‬
‫ﺘﻲ‬
‫ﻟ‬‫ﻜﻼتا‬ ‫ﻤﺸ‬‫ﻟ‬
‫ﺎا‬‫ﻣ‬‫؟و‬‫ﺔ‬‫ﻔ‬
‫ﻠ‬‫ﺘ‬
‫ﻤﺨ‬‫ﻟ‬
‫ﺔا‬ ‫ﯿ‬
‫ﮭ‬‫ﻘ‬
‫ﻔ‬‫ﻟ‬
‫ھﺐا‬ ‫ا‬
‫ﺬ‬‫ﻤ‬‫ﻟ‬
‫ﺘﺐا‬ ‫ﻜ‬‫ﯾﺞﻟ‬‫ﺘﺨﺮ‬
‫ﻟ‬‫ﺎ‬
‫ﯿﺖﺑ‬ ‫ﻨ‬
‫ﺘﻲﻋ‬
ُ ‫ﻟ‬
‫ﺎتا‬‫ﻔ‬
‫ﻟ‬‫ﺆ‬‫ﻤ‬‫ﻟ‬
‫ﻢا‬‫ھ‬
‫ھﻲأ‬
‫ﻌﻼج‬‫ﺎﺣﺚﻟ‬‫ﺒ‬‫ﻟ‬
‫ﺎا‬‫ھ‬
‫ا‬‫ﺮ‬‫ﺘﻲﯾ‬‫ﻟ‬
‫ﻮلا‬‫ﻠ‬
‫ﻟﺤ‬‫ﺎا‬‫ﻣ‬
‫؟و‬‫ﮭﻲ‬ ‫ﻘ‬
‫ﻔ‬‫ﻟ‬
‫ﮫا‬‫ﺜ‬‫ءﺑﺤ‬‫ﺎ‬‫ﻨ‬
‫ﺛ‬‫ﯾﺞأ‬
‫ﺘﺨﺮ‬‫ﻟ‬
‫ﺎ‬
‫ﺔﺑ‬ ‫ﻘ‬
‫ﻠ‬
‫ﻌ‬‫ﺘ‬‫ﻤ‬
‫ﻟ‬‫ﮫا‬‫ﻘ‬
‫ﻔ‬‫ﻟ‬
‫ﻟﺐا‬‫ﺎ‬
‫ﺘﺮضﻃ‬ ‫ﻌ‬‫ﺗ‬
‫؟‬
‫ﺔ‬‫ﯿ‬‫ﻘﻀ‬
‫ﻟ‬‫ها‬‫ﺬ‬
‫ھ‬

27.Prof Madya Dr. Adel M. Abdul KEPERLUAN TAKHRIJ TERHADAP BUKU TEKS SIRAH DI
Aziz NEGERI SEMBILAN
Ahmad Sanusi Azmi
Fakulti Pengajian Quran dan ABSTRAK
Sunnah
Universiti Sains Islam Sirah Nabawiyah adalah mata pelajaran yang sangat penting bagi
Malaysia mengenali dan mendalami syakhsiah Nabi Muhammad SAW. Melihatkan
Bandar Baru Nilai, Negeri kepada kepentingan memahami sirah ini, ianya telah pun dijadikan mata
Sembilan pelajaran utama di dalam silibus sekolah-sekolah rendah agama di
seluruh negara. Namun, tidak ramai dikalangan kita yang menyedari
bahawa kebanjiran fakta yang berada di dalam buku-buku sirah ini
memerlukan kepada pemurnian yang berteraskan konsep takhrij sebagai
elemen penting menilai dan membaik pulih fakta yang ada di dalamnya.
Justeru, di dalam kertas kerja ini penulis akan menjelaskan serta meneliti
 ‫‪fakta yang terdapat di dalamnya dengan menggunakan konsep takhrij‬‬
‫‪bagi memastikan segala fakta dan maklumat yang menyerap di dalam‬‬
‫‪pemikiran anak-anak kita berada di dalam landasan yang betul. Setelah‬‬
‫‪kajian dibuat, penulis mendapati terdapat beberapa perkara yang perlu‬‬
‫‪dinilai semula di dalam buku teks sirah sekolah rendah agama di negeri‬‬
‫‪sembilan.‬‬

‫‪28.‬‬ ‫دق‬‫ﺎ‬
‫ﻟﺼ‬‫ا‬‫وك‬‫ﺮ‬‫ﺒ‬‫ﻤ‬‫ﻟ‬
‫ا‬‫دق‬‫ﺎ‬
‫ﻟﺼ‬‫ا‬ ‫ﮫ‬
‫ﺑ‬‫ﺎ‬‫ﺘ‬
‫لﻛ‬ ‫ﯾﺚﻣﻦﺧﻼ‬ ‫د‬‫ﺎ‬
‫اﻷﺣ‬‫ﯾﺞ‬‫ﺮ‬ ‫ويﻓﻲﺗﺨ‬‫ﺪﻻ‬‫ﻨ‬
‫ﻔ‬‫ﻟ‬
‫ا‬‫م‬‫ﺎ‬
‫ﻣ‬‫ﮭﺞاﻹ‬ ‫ﻨ‬
‫ﻣ‬
‫ﺔ‬
‫ﯿ‬‫ﻣ‬‫اﻹﺳﻼ‬
‫ﺎت‬‫اﺳ‬
‫ﺪ‬‫ﻟ‬
‫ﺔا‬‫ﯿ‬
‫ﻤ‬‫ﯾ‬‫د‬
‫ﺎ‬‫ﻛ‬‫أ‬
‫ﺎ‬‫ﯾ‬
‫ﺔﻣﻼ‬ ‫ﻌ‬
‫ﻣ‬‫ﺎ‬‫ﺟ‬ ‫ﻟﻚ"‬‫ﺎ‬
‫ھﺐﻣ‬ ‫ﺬ‬‫ةﻣ‬‫ﺮ‬‫ﻟﻚﻓﻲﻧﺼ‬ ‫ﺎ‬
‫ﻤﺴ‬‫ﻟ‬
‫ا‬‫ﯾﺐ‬‫ﺬ‬‫ﮭ‬‫ﺗ‬
‫"‬
‫ﮫ‪.‬‬
‫ﻘ‬‫ﻔ‬
‫ﻟ‬‫ا‬‫ﻮل‬‫أﺻ‬‫ﮫو‬‫ﻘ‬‫ﻔ‬
‫ﻟ‬
‫ﻢا‬‫ﻗﺴ‬
‫ﺔﻓﻲ‬‫ﯿ‬
‫ﻜ‬‫ﻟ‬‫ﺎ‬
‫ﻤ‬‫ﻟ‬
‫ﯿﺦا‬
‫ﺎنﺷ‬‫ﺪﻛ‬‫ﻗ‬
‫‪،‬و‬ ‫ﮭﺠﺮي‬‫ﻟ‬‫دسا‬‫ﺎ‬‫ﻟﺴ‬‫ﻘﺮنا‬‫ﻟ‬‫ﺔﻓﻲا‬‫ﯿ‬
‫ﻜ‬‫ﻟ‬
‫ﺎ‬‫ﻤ‬‫ﻟ‬
‫ءا‬‫ﺎ‬
‫ﮭ‬‫ﻘ‬‫ﺪﻓ‬‫ﻮأﺣ‬‫ويھ‬‫ﺪﻻ‬‫ﻨ‬‫ﻔ‬
‫ﻟ‬‫ما‬
‫ﺎ‬‫ﻣ‬
‫اﻹ‬
‫‪،‬‬‫ﺔ‬
‫ﻨ‬‫ﻟﺴ‬
‫ا‬
‫ﺎبو‬ ‫ﺘ‬
‫ﻜ‬‫ﻟ‬
‫ﻮ صا‬‫ﻨﺼ‬‫ﺪﻻلﺑ‬ ‫ﺘ‬‫ةاﻻﺳ‬‫ﺮ‬‫ﺜ‬‫ﻛ‬‫ﺔو‬ ‫ﻟﺤﺠ‬‫ةا‬‫ﻮ‬
‫ﻘ‬‫ﺎلﺑ‬
‫ﻤﺴ‬‫ﻟ‬‫ﯾﺐا‬‫ﺬ‬‫ﮭ‬‫ﮫﺗ‬‫ﺑ‬
‫ﺎ‬‫ﺘ‬
‫ﯿﺰﻛ‬‫ﻤ‬‫ﺗ‬
‫ﻣﺸﻖ‪،‬و‬ ‫د‬
‫ﺎرن ‪.‬‬
‫ﻘ‬‫ﻤ‬‫ﻟ‬‫ا‬‫ﮫ‬‫ﻘ‬
‫ﻔ‬‫ﻟ‬
‫ا‬‫ﺔﻓﻲ‬ ‫ﺘﺨﺼﺼ‬ ‫ﻤ‬‫ﻟ‬
‫ا‬‫ﺘﺐ‬‫ﻜ‬‫ﻟ‬
‫ويﻣﻦا‬ ‫ﺪﻻ‬‫ﻨ‬
‫ﻔ‬‫ﻟ‬
‫ا‬‫م‬‫ﺎ‬
‫ﻣ‬‫اﻹ‬
‫ﺎب‬‫ﺘ‬‫ﺒﺮﻛ‬
‫ﺘ‬‫ﻌ‬‫ﯾ‬
‫و‬

‫‪،‬‬‫ﮫ‬‫ﻤ‬
‫ﺎﺧﺼ‬ ‫ﮭ‬
‫ﺪلﺑ‬ ‫ﺘ‬‫ﺘﻲﯾﺴ‬‫ﻟ‬‫ا‬
‫و‬‫ﺎأ‬‫ﮭ‬
‫ﺪلﺑ‬‫ﺘ‬‫ﺘﻲﯾﺴ‬‫ﻟ‬‫ءا‬
‫ا‬‫ﻮ‬‫ﯾﺚﺳ‬‫د‬‫ﺎ‬
‫ﻠﻰﻋﺮضاﻷﺣ‬ ‫ًﻋ‬‫ﺎ‬
‫ﯾﺼ‬‫ﻨﻒﺣﺮ‬ ‫ﻤﺼ‬‫ﻟ‬
‫ا‬‫ﺎن‬‫ﻛ‬
‫ة‬
‫ً‬‫ﺎر‬
‫ﺗ‬‫ًو‬
‫ﺎ‬
‫ﻧ‬‫ﺎ‬
‫ﯿ‬‫أﺣ‬ ‫ﯾﺚ‬‫ﺪ‬‫ﻟﺤ‬‫ﯾﺞا‬
‫ﺮ‬‫ﻌﺮ ضﻋﻦﺗﺨ‬ ‫ﯿﺚﯾ‬‫‪،‬ﺣ‬ ‫ﮫ‬
‫ﺑ‬‫ﺎ‬
‫ﺘ‬‫ﯾﺚﻛ‬‫د‬‫ﺎ‬
‫ﯾﺞأﺣ‬
‫ﺮ‬‫ًﻓﻲﺗﺨ‬
‫ﺎ‬‫ﺎﺻ‬‫ًﺧ‬‫ﺎ‬
‫ﮭﺠ‬‫ﻨ‬‫ﮫﻣ‬‫ﻟ‬
‫ﺎن‬‫ﺪﻛ‬‫ﻘ‬
‫ﻓ‬
‫ﺎج‬‫ﺘ‬
‫ﺔﺗﺤ‬‫ﻘ‬
‫ﯿ‬‫ﻗ‬
‫ﺔد‬ ‫ﯿ‬‫ﮭﺠ‬‫ﻨ‬‫ﮫﻓﻲﻣ‬‫ﯿ‬‫ﻠ‬
‫ﻢﻋ‬ ‫ﻜ‬
‫ﻟﺤ‬‫ا‬‫ﮫو‬‫ﻟ‬
‫ﺎ‬‫ﺎلرﺟ‬‫ﺎنﺣ‬ ‫ﯿ‬
‫ﺑ‬‫هو‬‫د‬
‫ﺎ‬‫ﻨ‬
‫ﻛﺮإﺳ‬‫ذ‬
‫ﯾﺚو‬ ‫ﺪ‬
‫ﻟﺤ‬‫ﯾﺞا‬‫ﻊﻓﻲﺗﺨﺮ‬‫ﻮﺳ‬‫ﺘ‬
‫ﯾ‬
‫ﺮ‪.‬‬‫ﻌﺼ‬ ‫ﻟ‬‫ﻟﻚا‬
‫ﻮرﻓﻲذ‬‫ﯾﺞﻣﻦﺗ‬ ‫ﺘﺨﺮ‬‫ﻟ‬
‫ا‬‫ﻢ‬‫ﻠ‬
‫ﮫﻋ‬‫ﻐ‬‫ﻠ‬
‫ﺎﺑ‬‫ﻮرﻣ‬‫ﻟﻰﺗﺼ‬‫إ‬‫ﻮل‬
‫ﻮﺻ‬ ‫ﻠ‬‫ﻟ‬‫ﺔ‬
‫ﯿ‬‫ﻧ‬‫ﺄ‬
‫ﺘ‬‫ﺔﻣ‬
‫اﺳ‬‫ر‬‫ﻟﻰد‬
‫إ‬

‫‪29. Abdul Karim Ali‬‬ ‫‪TAKHRIJ HADITH DALAM PENULISAN TESIS DAN‬‬
 Wan Mohd Khairul Firdaus DISERTASI DI JABATAN FIQH & USUL, AKADEMI
Wan Khairuldin PENGAJIAN ISLAM UNIVERSITI MALAYA
Jabatan Fiqh dan Usul,
Akademi Pengajian Islam, ABSTRAK
Universiti Malaya.
Dalam pengajian asas syariah dinyatakan bahawa hadith merupakan
salah satu sumber utama dalam perundangan Islam. Hadith-hadith yang
digunakan sebagai hujah dalam menetapkan sesuatu hukum hendaklah
berasaskan hadith yang diterima sama ada sahih atau hasan. Berkenaan
calon-calon ijazah tinggi di JFU, mereka terdiri dari graduan peringkat
ijazah pertama dari pelbagai universiti luar Negara dan dalam Negara.
Ada yang mengikut pengajian takhrij hadith secara formal dan ada yang
tidak mempelajarinya. Justeru kertas ini cuba menilai sejauh manakah
calon-calon ijazah tinggi sama peringkat sarjana atau PhD melakukan
takhrij hadith dalam penghujahan mereka sama ada menerima atau
menolak sesuatu hujah yang digunakan. Kertas ini akan memilih
sampling berasaskan perkara berikut: tesis PhD dan disertasi sarjana,
calon arab dan bukan arab, calon Melayu graduan universiti Timur
tengah vs graduan IPT tempatan dan calon Malaysia vs Indonesia.

30.Syed Najihuddin Bin Syed PERSEPSI PENSYARAH FAKULTI PENGAJIAN QURAN DAN
Hassan, SUNNAH USIM TERHADAP PENGGUNAAN LAMAN WEB AL-
Noor Najihan Binti Jaafar. DURAR AL-SANIYYAH DALAM MENTAKHRIJKAN HADIS
Mohd Zohdi Mohd Amin,
Ahmad Sanusi Bin Azmi, ABSTRAK
Zulhilmi Bin Mohamed Nor,
Fakulti Pengajian Quran dan Dewasa ini didapati wujudnya pelbagai kemudahan untuk mengenalpasti
Sunnah, kedudukan sesuatu hadis. Kemudahan-kemudahan ini sama ada melalui
Universiti Sains Islam kitab, CD, internet dan sebagainya. Kertas kerja ini akan berkisar
Malaysia, berkenaan salah satu laman web iaitu al-Durar al-Saniyyah iaitu melihat
Bandar Baru Nilai kepada persepsi para pensyarah Fakulti Pengajian Quran dan Sunnah
71800, Nilai, USIM terhadap penggunaannya dalam mentakhrijkan hadis. Antara
Negeri Sembilan. objektif kertas kerja ini aialah mengkaji secara ringkas latar belakang
laman web, menilai keberkesanan penggunaannya dalam proses
pengajaran dan pembelajaran, mengkaji sejauh mana laman web ini
mudah digunakan dan mengenal pasti beberapa kelebihan serta
kekurangannya. Kajian ini menggunakan kaedah kajian lapangan yang
membabitkan penyediaan laporan secara deskriftif kuantitatif. Maka,
medium yang dirancang adalah melalui temu bual berstruktur yang
membantu perincian kajian. Hasil kajian mendapati bahawa laman web
ini mudah untuk digunakan dan berkesan untuk proses pentakhrijan
hadis. Ia juga membantu memudahkan pengajaran dan pembelajaran.

31.Zulhilmi Bin Mohamed Nor,
Zamrie Bin Ibrahim @ Musa
Fakulti Pengajian Quran dan
Sunnah,
Universiti Sains Islam
Malaysia,
Bandar Baru Nilai
71800, Nilai,
Negeri Sembilan.
Kesimpulannya, laman web al-Durar al-Saniyyah ini perlu diperkenalkan
sebagai salah satu alat bantu mengajar yang menggunakan hadis sebagai
sumber serta menbantu proses pentakhrijan hadis.
KEPERLUAN DAN KEPENTINGAN TAKHRIJ AL-HADITH
KEPADA SEMUA DISPLIN ILMU AGAMA
ABSTRAK
Kesasihan dan kepastian sesuatu maklumat adalah suatu tuntutan yang
mesti dilaksanakan bagi semua orang yang ingin menyampaikannya atau
mengembangkan maklumat tersebut. Perkara ini menjadi lebih utama
apabila ia berkaitan dengan agama Allah yang hendak disampaikan
kepada masyarakat. Bertitik tolak daripada itu, kertas kerja ini
dikemukakan untuk menyatakan kepentingan dan keperluan ilmu Takhrij
bagi semua displin ilmu Islam. Antara objektif kertas kerja ini adalah
untuk mengenalpasti kepentingan ilmu Takhrij secara umum, keperluan
merujuk kepada sumber asal bagi semua displin ilmu agama, fenomena
masyarakat dan penerimaan mereka terhadap maklumat yang
disampaikan serta huraian beberapa displin ilmu yang amat memerlukan
kepada ilmu Takhrij al-Hadith. Kertas kerja ini menggunakan kaedah
 pengumpulan maklumat melalui kitab-kitab serta analisa keperluan
bidang ilmu-ilmu pengajian Islam terhadapnya. Secara umumnya,
didapati ilmu Takhrij al-Hadith di Malaysia hanya diajar dan ditawarkan
bagi program Hadis dan Quran dan Hadis sahaja, dan sebagai elektif bagi
program yang lain. Adalah menjadi harapan daripada kertas kerja ini,
agar ilmu Takhrij al-Hadith menjadi suatu keperluan bagi semua displin
ilmu agama demi menjamin keaslian dan kesahihan maklumat agama
Islam yang sampai kepada masyarakat.

32.Anwar Ridwan bin Zakaria
Jabatan al-Quran dan al-Hadith
Akademi Pengajian Islam,
Universiti Malaya
RIWAYAT BERKAITAN AMALAN BACAAN PEMBUKA DAN
PENUTUP MAJLIS: KAJIAN DARI ASPEK RIWAYAH DAN
DIRAYAH
ABSTRAK

Kesedaran Islam semakin mendapat tempat di kalangan masyarakat Islam

khususnya di Malaysia. Kesederan ini mendorong masyarakat untuk
mengamalkan Islam dengan sebaik mungkin. Antara amalan yang sering
 mendapat tempat di dalam majlis dan pertemuan adalah pembacaan surah
al-Fatihah ketika membuka majlis dan bacaan surah al-Asr dan Tasbih
Kaffarah di penghujung majlis. Bahkan dalam sesetengah keadaan,
kesempurnaan majlis dikaitkan dengan amalan ini. Amalan yang berkait
dengan ibadah dan taqarrub ini sebaiknya perlu merujuk kepada asas dan
sumber yang sah. Kegagalan menyandarkan amalan ini kepada asas yang
kukuh akan menyebabkan ianya terdedah kepada isu bid’ah yang sering
menjadi polimik di dalam masyarakat. Kajian ini akan membuat semakan
terhadap riwayat-riwayat yang dijadikan asas untuk amalan ini serta
penilaiaan dari sudut keabsahan dan kefahamannya.

33. Mohd Khairul Nizam Zainan THE CONTRIBUTION OF SYEIKH DAWUD BIN ABDULLAH
Nazri AL-FATHANI / SYEIKH DAWUD BIN SYEIKH WAN
Prof Madya Dr Fauzi Deraman ABDULLAH AL-FATHANI TOWARDS HADITH WORKS AND
Jabatan al-Quran dan al-Hadith WRITINGS IN FIQH MUAMALAT AL-MALIYYAH ( FIQH IN
Akademi Pengajian Islam THE TRANSACTION OF POSESSION) IN THE MALAY
Universiti Malaya ARCHIPELAGO: AN INTRODUCTION TO MALAY JAWI
Kuala Lumpur. MANUSCRIPT ENTITLED: NAHJUR RAGHIBIN WA SABILUL
AL-MUTTAQIN, TAKHRÊJ AND ANALYSIS.
 ABSTRACT

The Malays and its ‘Malay Civilization’ has been long regarded as the
reflection of Islamic civilization and is seen as the pioneer of Islamic
financial system in the region.This is because the development of Fiqh
knowledge in the Malay Archipelago is so immensed that the spreading
of Fiqh al – Muamalat (Islamic Finance) through out the whole region is
inline with each other. The writing of Malay writings specialised in
making hadith as its main objective and the discussion of muamalat al-
Maliyyah according to the perspective of hadith is still considered as
nadir (small). This view is based on the writings of Ulama who tend to
focus more on the writing of tasawuf, fiqh and tawheed. This can be seen
from the books published in the market and still closely followed by the
public. In the recording of the knowledge of the Malay Archipelago, it is
said that Malay Ulama had empowered themselves with various
knowledges such as the knowledge of astronomy, mathematics, medical
and etc. This paper is a reflection of effort in trying to look back in
history and discover the works of these Malay ulama in producing
writings of Fiqh Muamalat al – Maliyyah that used hadith as its sources
and taking out (takhrij) 10 hadith as the sample analysis. This paper will
 introduce Syeikh Dawud bin Abdullah al-Fathani and his book “Nahjur
Raghibin wa Sabilul al-Muttaqin.”. Apart from that, this paper will look
and review the method used in narrating the hadith, the total number of
hadith extracted and its references. This is also an effort to follow one of
the objectives of the Department of Quran and Hadith of University of
Malaya in establishing itself as the protector of the Malay Ulama’s work
in Malay Archipelago and also as respected centre of takhrij.

34. Prof Madya Dr Fauzi Hamat APLIKASI PEMIKIRAN KRITIS DALAM TAKHRIJ AL-
Jabatan Akidah dan Pemikiran HADITH
Akademi Pengajian Islam
Universiti Malaya ABSTRAK
Kuala Lumpur
Ilmu tentang pentakhrijan hadis atau ‘ilm takhrij al-hadith adalah suatu
ilmu yang disusun oleh para ulama’ hadith bagi menentukan kedudukan
sesuatu hadis dari segi kuat dan lemahnya serta bagi membendung
penularan hadis-hadis maudu’ atau palsu yang telah direka oleh
golongan-golong tertentu secara kritis dan halus dalam tradisi masyarakat
Islam. Didapati dalam kandungan ilmu ini beberapa unsur pemikiran
kritis yang telah dijadikan instrumen penting untuk menilai sesuatu hadis.
Unsur-unsur pemikiran dinamik seperti kemahiran menganalisis,
 membuat sintesis dan menilai sesuatu maklumat telah dijadikan asas
utama yang membentuk rumusan ilmu ini dengan tujuan untuk
menyelesaikan masalah pemalsuan hadis yang berlaku dalam masyarakat
Islam atau membuat penilaian terhadap klasifikasi serta kedudukan
[status kehujahan] hadis-hadis tersebut. Dalam makalah ini akan
dibentangkan unsur-unsur tersebut sebagai asas dan mekanisme penting
di dalam aplikasi ilmu ini serta untuk membuktikan bahawa hadis-hadis
yang diamalkan oleh majoriti umat Islam kini telah melalui satu proses
tapisan yang cermat dan teliti sebelum melayakkannya menjadi sumber
rujukan kedua yang berautoriti bagi umat Islam di seluruh dunia.

35. Nor Hanani Ismail, Suriani HADITH-HADITH DALAM “HADITH ARBA’IN” KARYA
Sudi dan Rosni Wazir SYEIKH DAUD AL-FATANI: TAKHRIJ DAN ULASAN.
Pensyarah,
Jabatan al-Quran dan al- ABSTRAK
Sunnah,
Akademi Islam, Syeikh Daud al-Fatani merupakan salah seorang daripada tokoh
Kolej Universiti Islam Nusantara yang paling menonjol. Beliau telah banyak memberikan
Antarabangsa Selangor (KUIS) sumbangan terhadap perkembangan ilmu-ilmu Islam di rantau sebelah
sini dengan menghasilkan karya-karya yang mencakupi pelbagai bidang
 ilmu terutamanya fekah. Menumpukan perhatian kepada karya fekah
bukan bermakna beliau melupakan terus bidang lain seperti hadith kerana
terdapat satu kitab kecil yang berkaitan secara langsung dengan bidang
ini iaitu “Hadith Arba’in” . Ia merupakan himpunan 40 buah hadith yang
kumpulkan oleh beliau untuk dibaca dan dihayati oleh masyarakat pada
waktu itu. Bertitik-tolak dari sini, artikel ini akan memfokuskan kepada
karya kerdil ini dengan mentakhrij dan menganalisis hadith-hadith yang
terdapat di dalamnya. Objektifnya adalah untuk menyaring dan
menentukan darjat hadith-hadith tersebut sesuai dengan peranan takhrij
itu sendiri.

36.Prof Madya Dr Abdul Karim PEMAKAIAN HADITH-HADITH DALAM KITAB AL-SIRAT AL-
Bin Ali MUSTAQIM KARANGAN SHAYKH NUR AL-DIN AL-RANIRI
Jamalluddin Bin Hashim
Jabatan Fiqh dan Usul, ABSTRAK
Akademi Pengajian Islam,
Universiti Malaya. Al-Sirat al-Mustaqim merupakan kitab fiqh berbahasa Melayu yang
pertama sekali dikarang di Nusantara. Kitab ini merupakan perintis
kepada penulisan kitab-kitab fiqh berbahasa Melayu. Sambutan yang
diterima terhadap kitab ini oleh mereka amat hebat sekali sehinggakan ia
dianggap kitab yang paling berpengaruh sekali dan paling berautoriti
serta digunapakai dengan meluas terutamanya di Aceh dan juga di
seluruh Alam Melayu sehingga abad ke 19. Kajian menunjukkan bahawa
pemakaian hadith-hadith dalam kitab ini dilakukan dalam pelbagai
bentuk. Umumnya, Shaykh Nur al-Din al-Raniri mengemukakan lafaz-
lafaz hadith bersama dengan terjemahannya dalam penulisan kitab beliau
ini. Dalam kebanyakan hadith-hadith yang dikemukakan, didapati beliau
turut menyebut nama-nama ulama-ulama hadith yang mengeluarkan
(takhrij) hadith-hadith tersebut. Dalam keadaan tertentu, beliau turut
menyatakan hadith-hadith dengan tidak dinyatakan nama ulama yang
mengeluarkannya. Kajian juga mendapati bahwa beliau juga
mengemukakan hadith dengan maknanya sahaja tanpa mengemukakan
lafaznya yang asal dalam Bahasa Arab dengan dinyatakan bersama nama
ulama yang mengeluarkan hadith tersebut. Kadang-kadang beliau
menyebut sesuatu hadith dengan maknanya sahaja tanpa dinyatakan
bersama ulama yang mengeluarkan hadith tersebut. Dalam keadaan
tertentu, ketika membicarakan sesuatu permasalahan, beliau merujuk
kepada sesuatu hadith tetapi beliau tidak mengemukakan lafaz hadith
tersebut. Kadang-kala beliau turut membawakan huraian terhadap sesuatu
hadith. Selain daripada itu, beliau turut menyatakan hukum-hakam yang
dapat dikutip daripada sesuatu hadith. Kebanyakan hadith-hadith yang
dikemukakan oleh beliau dalam penulisannya ini amat jarang sekali
 diberi hukum. Tetapi dalam keadaan tertentu, beliau turut memberi
hukum terhadap darjat sesuatu hadith. Kajian turut mendapati bahawa
hadith-hadith yang digunapakai dalam al-Sirat al-Mustaqim terdapat
dalam pelbagai status seperti sahih, hasan dan da‘if. Hasil penelitian
terhadap lafaz-lafaz hadith yang terdapat dalam Kitab al-Taharah dan
Kitab al-Salah ini didapati bahawa hampir keseluruhannya dipetik secara
langsung oleh Shaykh Nur al-Din al-Raniri daripada rujukan-rujukan fiqh
yang disebut oleh beliau pada mukadimah kitabnya itu. Ini bermakna
beliau tidak merujuk kepada sumber asal hadith-hadith tersebut.

37.Prof. Madya Dr. Fauzi KEPENTINGAN TAKHRIJ AL-HADITH TERHADAP

Deraman
Ahmad Saifuddin Yusof
Jabatan al-Quran dan al-Hadith
Akademi Pengajian Islam
Universiti Malaya.
PENULISAN AL-SIRAH AL-NABAWIYYAH BAHASA MELAYU :
SOROTAN TERHADAP KISAH DAN KARYA TERPILIH
ABSTRAK

Selain daripada menjadi sumber rujukan dalam soal berkaitan sejarah

hidup Rasulullah s.a.w., al-Sirah al-Nabawiyyah juga merupakan sumber
rujukan dalam persoalan aqidah, ahkam, akhlak, politik, perubatan dan
sebagainya. Dari perkara sekecil-kecil seperti makan dan minum,
 ‫‪hinggalah kepada persoalan urusan perniagaan, pemerintahan negara,‬‬
‫‪hubungan antarabangsa dan lain-lain. Tulisan ini memberi tumpuan‬‬
‫‪kepada aspek kepentingan sumber riwayat yang dinukil dan ditulis dalam‬‬
‫‪pengkaryaan Sirah Nabawi dalam Bahasa Melayu. Sorotan ringkas‬‬
‫‪diutarakan terhadap kisah-kisah tertentu dan karya-karya terpilih bagi‬‬
‫‪mengenal pasti item-item penting yang perlu diberi perhatian dari aspek‬‬
‫‪takhrij al-hadith dalam penulisan Sirah Nabawi berbahasa Melayu,‬‬
‫‪termasuk cara berinteraksi dengan riwayat-riwayatnya.‬‬

‫‪38.Majed Muhammad Abdoh Al-‬‬ ‫ﯾﺚ‬

‫ﺪ‬‫ﻟﺤ‬
‫ا‬‫ﯾﺞ‬
‫ﺮ‬‫ﮫﻓﻲﺗﺨ‬
‫ﻣ‬‫ا‬‫ﺪ‬
‫ﺘﺨ‬‫ﺔاﺳ‬
‫ﯿ‬‫ﻔ‬‫ﯿ‬
‫ﻛ‬‫ﮫو‬
‫ﺗ‬‫ا‬
‫ﺰ‬‫ﯿ‬
‫ﻤ‬‫ﻮيﻣ‬
‫ﺒ‬‫ﻨ‬‫ﻟ‬
‫ا‬‫ﯾﺚ‬
‫ﺪ‬‫ﻟﺤ‬
‫ا‬‫ﻣﻊ‬
‫ﺎ‬‫ﻣﺞﺟ‬
‫ﺎ‬‫ﻧ‬
‫ﺮ‬‫ﺑ‬
‫‪Dalalah,‬‬
‫‪Fakulti‬‬ ‫‪Pengajian‬‬ ‫‪Islam‬‬ ‫و‬‫ﺔأ‬‫ﻟﺼﺤ‬‫ﺎ‬‫ﯾﺚﺑ‬‫د‬‫ﺎ‬
‫ﻠﻰاﻷﺣ‬‫ﻢﻋ‬‫ﻜ‬‫ﻠﺤ‬‫ﯾﻖﻟ‬‫ﻟﻄﺮ‬
‫ﺔا‬‫ﯾ‬‫ا‬
‫ﺪ‬‫ﻮﺑ‬‫ﺔھ‬
‫ﻔ‬‫ﯾ‬‫ﺮ‬
‫ﻟﺸ‬‫ﺔا‬‫ﻨ‬
‫ﻟﺴ‬‫ﯾﺚا‬‫د‬‫ﺎ‬
‫ﯾﺞأﺣ‬‫مأنﺗﺨﺮ‬ ‫ﻮ‬
‫ﻠ‬‫ﻌ‬‫ﻤ‬
‫ﻟ‬‫ﻣﻦا‬
‫‪Kontemporari,‬‬ ‫ٌﻣﻦأن‬‫ﻟﻚﺗﺤﺮز‬ ‫ﺬ‬
‫ﻛ‬‫ﺔو‬‫ﻔ‬‫ﯾ‬
‫ﻟﺸﺮ‬‫ﺔا‬‫ﻨ‬‫ﻟﺴ‬
‫ﺬبﻋﻦا‬ ‫ﻜ‬ ‫ﻟ‬
‫ا‬
‫ﻠﻞو‬‫ﻟﺨ‬
‫ﻔﻲا‬‫ﻨ‬‫ﻢﻟ‬
‫ﮭ‬ ‫ٌﻣ‬
‫ﺮ‬‫ﻣ‬‫ةأ‬‫ﻮ‬‫ﻟﺨﻄ‬‫ها‬‫ﺬ‬
‫ھ‬ ‫‪،‬و‬‫ﻌﻒ‬‫ﻟﻀ‬‫ا‬
‫‪Universiti‬‬ ‫‪Darul‬‬ ‫‪Iman‬‬ ‫ﺎﷲإﻻأن‬‫ذﺑ‬ ‫ﺎ‬
‫ﯿ‬‫ﻌ‬
‫ﻟ‬‫ا‬
‫ﺪو‬‫ﯿ‬‫ﻮﻋ‬
‫ﻟ‬‫ﮫا‬‫ﻟ‬
‫ﺎ‬‫ﻨ‬
‫ﯾ‬‫ﯿﻦو‬‫ﺑ‬‫ا‬
‫ﺬ‬‫ﻜ‬‫ﻟ‬
‫ﺔا‬‫ﻠ‬
‫ﻤ‬‫ﺪﺧﻞﻓﻲﺟ‬‫ﯿ‬‫ﮫﻓ‬‫ﻠ‬
‫ﻘ‬‫ﻢﯾ‬
‫ﻟ‬‫ﺎ‬‫ﺒﻲ‪‬ﻣ‬ ‫ﻨ‬
‫ﻟ‬‫ﻠﻰا‬‫ﺎنﻋ‬ ‫ﻧﺴ‬
‫ﻮلاﻹ‬‫ﻘ‬‫ﺘ‬
‫ﯾ‬
‫‪Malaysia.‬‬ ‫ﺪﻻل‬‫ﺘ‬‫ﮭﺞاﻻﺳ‬‫ﻨ‬‫ﺎتﻓﻲﻣ‬‫ﺒ‬‫ﮫﺛ‬‫ﯿ‬
‫ﻠ‬‫ﻨﻲﻋ‬ ‫ﺒ‬
‫ﻨ‬‫ﺪﯾ‬‫ﯿ‬
‫ﻧ‬‫ﺎ‬
‫ﺔاﻷﺳ‬‫ة ﺻﺤ‬‫ﺎ‬
‫اﻋ‬‫ﺮ‬‫ﻟﻰأنﻣ‬‫ﺔإ‬‫ﻓ‬‫ﺎ‬
‫ﮫ‪.‬إﺿ‬‫ﺘ‬‫ﻤ‬‫هاﷲﺑﺮﺣ‬‫ﺪ‬‫ﻤ‬‫ﻐ‬‫ﺘ‬
‫ﯾ‬
‫ﻠﻞ‪.‬‬
‫ابوﺧ‬ ‫هاﺿﻄﺮ‬‫ﺪ‬‫ﻨ‬
‫ﺪﻋ‬‫ﺘﺠ‬‫ﺮﻓ‬‫ﻣ‬‫ااﻷ‬‫ﺬ‬‫اﻋﻲھ‬‫ﺮ‬
‫ﻤﻦﻻﯾ‬‫ﺎﻟ‬‫ﻓ‬
‫ً‬‫ﺪيﺧﻼ‬‫ﻘ‬‫ﻌ‬‫ﻟ‬
‫ا‬‫ﮭﻲو‬‫ﻘ‬‫ﻔ‬
‫ﻟ‬
‫ﮫا‬‫ﻮﺟ‬ ‫ﺘ‬
‫ﻟ‬‫ا‬‫ﺎطﻓﻲ‬‫ﺒ‬
‫ﻧﻀ‬ ‫ا‬
‫و‬

‫ﯾﻖ‪:‬‬
‫ﺎﻋﻦﻃﺮ‬ ‫ﻣ‬‫إ‬ ‫ﺔ‬
‫ﻤ‬‫ﯾ‬‫ﺪ‬
‫ﻘ‬‫ﻟ‬
‫ا‬ ‫ﺔ‬
‫ﯾ‬‫ﺪ‬
‫ﯿ‬‫ﻠ‬
‫ﻘ‬‫ﺘ‬‫ﻟ‬
‫ا‬‫ﯾﺞ‬‫ﺘﺨﺮ‬
‫ﻟ‬‫ا‬‫أنﻃﺮق‬‫وف‬‫ﻌﺮ‬‫ﻤ‬‫ﻟ‬
‫ا‬‫ﻣﻦ‬ ‫و‬
‫ﯾﺚ‪.‬‬
‫ﺪ‬‫ﻟﺤ‬
‫ا‬‫اف‬‫ﺔأﻃﺮ‬‫ﻮﻋ‬‫ﻮﺳ‬‫وﻣ‬ ‫ﺮأ‬‫ﯿ‬‫ﻐ‬
‫ﻟﺼ‬ ‫ا‬‫ﻊ‬‫ﻣ‬
‫ﺎ‬‫ﻟﺠ‬‫ا‬‫ﺎ‬
‫ﮭ‬‫ﯿ‬‫مﻓ‬
‫ﺪ‬‫ﺘﺨ‬‫ﯾﺴ‬
‫ﯾﺚو‬‫ﺪ‬‫ﻟﺤ‬
‫ا‬‫‪-‬ﻃﺮف‬
‫ﮭﺮس‪.‬‬‫ﻔ‬
‫ﻤ‬‫ﻟ‬‫ا‬
‫ﻢ‬‫ﻌﺠ‬ ‫ﻤ‬
‫ﻟ‬‫ﺎا‬‫ﮭ‬
‫ﯿ‬‫مﻓ‬‫ﺪ‬
‫ﺘﺨ‬‫ﯾﺴ‬‫ولو‬‫ا‬‫ﺪ‬‫ﺘ‬
‫ﻟ‬‫ا‬‫ﺔ‬
‫ﻠ‬‫ﯿ‬
‫ﻠ‬‫ﺔﻗ‬‫ﻤ‬
‫ﻠ‬‫ﯾﻖﻛ‬
‫ﺮ‬‫وﻋﻦﻃ‬ ‫أ‬‫‪-‬‬
‫اف‪.‬‬‫ﺔاﻷﺷﺮ‬‫ﻔ‬‫ﺎﺗﺤ‬‫ﮭ‬
‫ﯿ‬‫مﻓ‬‫ﺪ‬‫ﺘﺨ‬
‫ﯾﺴ‬‫دو‬‫ﺎ‬‫ﻨ‬
‫اﻹﺳ‬‫ﯾﻖ‬
‫ﺮ‬‫وﻋﻦﻃ‬ ‫أ‬‫‪-‬‬
 ‫ﺔ‪.‬‬
‫ﻨ‬‫ﻟﺴ‬
‫ا‬‫ﻮز‬
‫ﻨ‬‫ﺎحﻛ‬
‫ﺘ‬
‫ﻔ‬‫ﺎﻣ‬
‫ﮭ‬‫ﯿ‬
‫مﻓ‬‫ﺪ‬
‫ﺘﺨ‬‫ﯾﺴ‬
‫‪،‬و‬‫ﻮع‬
‫ﻮﺿ‬‫ﻤ‬
‫ﻟ‬‫ا‬‫ﯾﻖ‬
‫ﺮ‬‫وﻋﻦﻃ‬
‫أ‬‫‪-‬‬

‫ﺎت‬
‫ﻮﻋ‬‫ﻮﺳ‬‫ﻤ‬‫ﻟ‬
‫ﻌ ﺾا‬‫ﺎﺑ‬ ‫ﻨ‬
‫ﻛﺮھ‬‫ذ‬‫ﻨﻲأ‬
‫ﻜ‬‫ﻟ‬
‫‪،‬و‬ ‫ﺔ‬
‫ﯾ‬‫ﺪ‬‫ﯿ‬
‫ﻠ‬
‫ﻘ‬‫ﺘ‬‫ﻟ‬
‫ﯾﺞا‬‫ﺮ‬‫ﺘﺨ‬
‫ﻟ‬‫ﯿﻞ ﻃﺮقا‬
‫ﻔﺼ‬‫ﺎﺗ‬‫ﻨ‬‫دھ‬‫ا‬
‫ﻤﺮ‬‫ﻟ‬
‫ﯿﺲا‬ ‫ﻟ‬
‫و‬
‫ﻐﻲ‬
‫ﺒ‬‫ﻨ‬
‫ﺘﻲﯾ‬‫ﻟ‬
‫ﺑﻂا‬‫ا‬‫ﻮ‬‫ﻟﻀ‬‫ﻌ ﺾا‬‫ﻠﻰﺑ‬
‫ﮫﻋ‬‫ﺒ‬‫ﻧ‬
‫أ‬‫‪،‬و‬‫ﯾﺞ‬‫ﺘﺨﺮ‬
‫ﻟ‬‫ﺎﻓﻲا‬‫ﮭ‬‫ﻨ‬
‫دﻣ‬‫ﺎ‬
‫ﻔ‬‫ﺘ‬
‫ﻜﻦأنﯾﺴ‬‫ﻤ‬‫ﺘﻲﯾ‬‫ﻟ‬
‫ﺔا‬‫ﯿ‬
‫ﻧ‬‫و‬‫ﺘﺮ‬‫ﻜ‬
‫ﻟ‬‫اﻷ‬
‫ﻠﻰ‬
‫ﺎﻋ‬‫ﮭ‬‫ﻨ‬
‫ةﻣ‬‫د‬
‫ﺎ‬‫ﻔ‬
‫ﺘ‬‫اﻻﺳ‬‫ﻮن‬‫ﻜ‬‫ﺘﻰﺗ‬
‫ﻠﻞوﺣ‬
‫ﻊﺧ‬‫ﻘ‬‫ﺘﻰﻻﯾ‬ ‫ﺔﺣ‬‫ﯿ‬
‫ﻧ‬‫و‬‫ﺮ‬‫ﺘ‬
‫ﻜ‬‫ﻟ‬
‫ﺎتاﻷ‬
‫ﻮﻋ‬‫ﻮﺳ‬‫ﻤ‬‫ﻟ‬
‫ها‬‫ﺬ‬
‫مھ‬‫ﺪ‬
‫ﺘﺨ‬‫ﻤﺴ‬‫ﻟ‬‫ﺎ‬
‫ﮭ‬‫ﺗ‬‫ﺎ‬
‫اﻋ‬
‫ﻣﺮ‬
‫ﻮب‪.‬‬‫ﻠ‬
‫ﻤﻄ‬‫ﻟ‬‫ﮫا‬
‫ﻮﺟ‬ ‫ﻟ‬
‫ا‬

‫ﺔ‪:‬‬‫ﯿ‬‫ﻧ‬‫و‬‫ﺮ‬‫ﺘ‬
‫ﻜ‬ ‫ﻟ‬‫اﻷ‬‫ﺎت‬‫ﻮﻋ‬ ‫ﻮﺳ‬‫ﻤ‬‫ﻟ‬‫ا‬‫ﻢ‬‫ھ‬‫ﻣﻦأ‬ ‫و‬
‫ﻮر(‪.‬‬‫ﻨ‬‫ﻟ‬
‫ا‬ ‫ﻛﺰ‬‫ﺮ‬ ‫ﻣ‬‫ة)‬‫ﻐﺮ‬‫ﻤﺼ‬ ‫ﻟ‬‫ا‬
‫ﺔ‬‫ﯿ‬‫ﺜ‬‫ﯾ‬‫ﺪ‬‫ﻟﺤ‬‫ﺔا‬‫ﻮﻋ‬ ‫ﻮﺳ‬ ‫ﻤ‬‫ﻟ‬
‫ا‬‫‪-‬‬
‫ﻮر(‪.‬‬‫ﻨ‬‫ﻟ‬‫ا‬‫ﻛﺰ‬ ‫ﻣﺮ‬‫ﯾﺚ )‬‫ﺪ‬‫ﻟﺤ‬‫ا‬‫ة‬‫ا‬‫و‬‫ﺔر‬ ‫ﻮﻋ‬ ‫ﻮﺳ‬ ‫‪-‬ﻣ‬
‫ﺔ‪.-‬‬‫ﻌ‬‫ﺘﺴ‬‫ﻟ‬
‫ﺘﺐا‬ ‫ﻜ‬
‫ﻟ‬‫ا‬
‫ﺔ ﺻﺨﺮ ‪-‬‬ ‫ﻮﻋ‬ ‫ﻮﺳ‬ ‫‪-‬ﻣ‬
‫اث(‪.‬‬ ‫ﺮ‬‫ﺘ‬‫ﻟ‬‫ا‬
‫ﻛﺰ‬ ‫ﺮ‬‫ﻣ‬
‫ﺔ)‬ ‫ﯿ‬‫ﻔ‬‫ﻟ‬
‫ﺔاﻷ‬ ‫ﻮﻋ‬ ‫ﻮﺳ‬ ‫ﻤ‬‫ﻟ‬
‫ا‬‫‪-‬‬
‫ﻊ(‬‫ﻓ‬‫ﺎ‬
‫ﻤﻞد‪.‬ﻧ‬ ‫ﺔ )ﻋ‬ ‫ﻠ‬‫ﻣ‬
‫ﺎ‬‫ﻟﺸ‬‫ﺔا‬ ‫ﺒ‬
‫ﺘ‬‫ﻜ‬‫ﻤ‬‫ﻟ‬‫ا‬
‫ـ‬
‫ﻣﺞ"‬
‫ا‬‫ﺮ‬‫ﺒ‬
‫ﻠ‬
‫مﻟ‬‫ﻮ‬‫ﻜ‬‫ﯿ‬
‫ﯾﺠ‬‫إ‬‫ـ‬‫ﺔ‬
‫ﯾ‬‫ا‬
‫و‬‫ﺔ "ر‬‫ﻛ‬‫ﮫﺷﺮ‬ ‫ﺘ‬‫ﺘﺠ‬‫ﻧ‬
‫أ‬‫ﻧﻲ‬‫ﺎ‬
‫ﻣﺞﻣﺠ‬ ‫ﺎ‬‫ﻧ‬‫ﻮﺑﺮ‬ ‫ھ‬‫ﻮيو‬ ‫ﺒ‬ ‫ﻨ‬
‫ﻟ‬‫ا‬‫ﯾﺚ‬‫ﺪ‬‫ﻟﺤ‬ ‫ا‬‫ﻊ‬‫ﻣ‬‫ﺎ‬‫ﻣﺞﺟ‬ ‫ﺎ‬
‫ﻧ‬‫ﺮ‬‫ـﺑ‬
‫ا‬
‫ﺬ‬‫ّھ‬‫ﻮي"ﻷن‬‫ﺒ‬‫ﻨ‬
‫ﻟ‬‫ﯾﺚا‬‫ﺪ‬
‫ﻟﺤ‬‫ﻊا‬‫ﻣ‬‫ﺎ‬
‫ﻣﺞﺟ‬ ‫ﺎ‬
‫ﻧ‬‫ﺑﺮ‬‫ﻠﻰ "‬‫مﻋ‬‫ﻜﻼ‬‫ﻟ‬‫ﺘﺼﺮا‬ ‫ﻗ‬‫ﺄ‬
‫ﺎسﻓﺴ‬ ‫ﺮﻃ‬ ‫ﻘ‬‫ﻟ‬‫ا‬
‫ﻗﺖو‬ ‫ﻮ‬ ‫ﻟ‬
‫ﯿﻖا‬ ‫اﻟﻀ‬ ‫ﺮ‬ ‫ﻧﻈ‬‫و‬
‫ﺎ‬
‫ﮭ‬‫ﺒﻄ‬‫ﮫوﺿ‬ ‫ﻮﺻ‬ ‫ﺔﻧﺼ‬‫ﻗ‬‫ﻢﻣﻦد‬ ‫ﺮﻏ‬‫ﻟ‬‫ﻠﻰا‬‫ﻢ‪,‬ﻋ‬ ‫ﻠ‬‫ﻌ‬
‫ﻟ‬‫ﺔا‬‫ﺒ‬
‫ﻠ‬‫ﺪﻣﻦﻃ‬ ‫ﻨ‬
‫وفﻋ‬ ‫ﻌﺮ‬‫ﻣ‬‫ﻮرو‬ ‫ﮭ‬‫ﯿﺮﻣﺸ‬ ‫ﻣﺞﻏ‬ ‫ﺎ‬‫ﻧ‬
‫ﺒﺮ‬‫ﻟ‬
‫ا‬
‫ﮫ‬‫ﻠ‬
‫ﻌ‬‫ﺘﻲﺗﺠ‬‫ﻟ‬
‫ﺎا‬‫ﯾ‬
‫ا‬‫ﺰ‬‫ﻤ‬‫ﻟ‬
‫ﺎﻣﻦا‬‫ﺮھ‬‫ﯿ‬‫وﻏ‬ ‫ﻟﻄﺮقأ‬ ‫وا‬‫ويأ‬ ‫ا‬
‫ﻟﺮ‬‫ﻟﻰا‬‫ﻮلإ‬ ‫ﻮﺻ‬ ‫ﻟ‬‫ﺔا‬‫ﻟ‬
‫ﻮ‬ ‫ﮭ‬‫ﺎوﺳ‬ ‫ﮭ‬‫ﺘ‬‫ﮭﺮﺳ‬ ‫ﻓ‬‫ﺎو‬ ‫ﮭ‬‫ﻠ‬
‫ﯿ‬‫ﻜ‬‫ﺗﺸ‬‫و‬
‫ﻧﻲ‬‫ﺎ‬‫ﮫﻣﺠ‬ ‫ﻧ‬
‫أ‬‫ﺎ‬‫ﻮﺻ‬‫ﺎتﺧﺼ‬ ‫ﻮﻋ‬ ‫ﻮﺳ‬ ‫ﻤ‬‫ﻟ‬‫ا‬‫ﻣﺞو‬ ‫ا‬‫ﺒﺮ‬
‫ﻟ‬‫ا‬‫ﺎل‬‫اﺑﺤﻖﻓﻲﻣﺠ‬ ‫ﺪ‬‫ﯾ‬
‫ﻓﺮ‬
‫ﺬي‬‫ﻟ‬
‫ﺮي‪,‬ا‬‫ﯿ‬‫ﻘ‬
‫ﻟﺸ‬‫ا‬‫ﻔﻰ‬
‫ﺎﺿﻞﻣﺼﻄ‬ ‫ﻔ‬
‫ﻟ‬‫اﻷخا‬ ‫هﻣﻦ‬ ‫ﺘﺼﺮ‬‫ﻤﺨ‬‫ﻟ‬‫ﺔا‬‫ﻟ‬
‫ﺎ‬‫ﻘ‬
‫ﻤ‬ ‫ﻟ‬
‫ا‬‫ه‬‫ﺬ‬‫ءھ‬ ‫ﺎ‬
‫ﻧﺸ‬‫إ‬ ‫اﻓﻲ‬‫ﯿﺮ‬‫ﺜ‬‫ﺪتﻛ‬ ‫ﻔ‬
‫ﺘ‬‫ﺪاﺳ‬ ‫ﻗ‬
‫او‬ ‫ﺬ‬‫ھ‬
‫ﻤﺮ‬‫ﺗ‬
‫ﺆ‬‫ﻮعﻣ‬ ‫ﻮﺿ‬ ‫ﺎﺳﺐﻣ‬‫ﻨ‬‫ﺘﻰﯾ‬‫ﮫﺣ‬ ‫ﺗ‬
‫ﺮ‬‫ﺘﺼ‬ ‫اﺧ‬‫ﮫو‬ ‫ﯿ‬‫ﻠ‬
‫ﻔﺖ ﻋ‬ ‫ﻢأﺿ‬ ‫ـ‪,‬ﺛ‬ ‫ھ‬‫ﻔﺮ‪1430/‬‬ ‫ﯾﺦ ‪/3‬ﺻ‬ ‫ﺎر‬ ‫ﺘ‬
‫هﺑ‬ ‫ﻧﺸﺮ‬
‫ﯾﺞ‪.‬‬‫ﺘﺨﺮ‬‫ﻟ‬
‫ا‬
 ‫ﺎ‪:‬‬
‫ﮭ‬‫ﯿ‬
‫ﻟ‬‫إ‬
‫ﺗﻄﺮق‬
‫ﺄ‬‫ﺘﻲﺳ‬
‫ﻟ‬
‫ا‬‫ﺎت‬
‫ﻮﻋ‬‫ﻮﺿ‬
‫ﻤ‬‫ﻟ‬‫ا‬
‫ﻢ‬‫أھ‬
‫و‬

‫ﺎ‪.‬‬
‫ھ‬‫د‬‫ا‬
‫ﺪ‬‫أﻋ‬‫ﺎو‬
‫ﮭ‬‫اﻋ‬
‫ﻮ‬‫ﻧ‬
‫أ‬‫؛‬‫ﻢ‬‫ﯿ‬
‫ّ‬
‫ﻘ‬‫ﻟ‬
‫ا‬‫ﻣﺞ‬‫ﺎ‬
‫ﻧ‬
‫ﺒﺮ‬‫ﻟ‬
‫ا‬‫ا‬‫ﺬ‬‫ﺎھ‬‫ﮭ‬
‫ﯿ‬‫ﻠ‬
‫ﻮيﻋ‬ ‫ﺘ‬
‫ﺘﻲﯾﺤ‬‫ﻟ‬‫ا‬‫ﺘﺐ‬
‫ﻜ‬‫ﻟ‬‫ا‬
‫ﻢ‬‫أھ‬ ‫ول‪:‬‬‫ﺒﺤﺚاﻷ‬‫ﻤ‬‫ﻟ‬
‫ا‬
‫در‪.‬‬
‫ﺎ‬‫ﻨ‬
‫ﻟ‬‫ا‬‫ﻣﺞ‬‫ﺎ‬
‫ﻧ‬
‫ﺒﺮ‬‫ﻟ‬
‫اا‬
‫ﺬ‬‫ﺎتھ‬‫ﻤ‬‫ﻣﺞ‪,‬وﺳ‬‫ﺎ‬
‫ﻧ‬‫ﺮ‬‫ﺒ‬‫ﻟ‬
‫اا‬
‫ﺬ‬‫ﮭ‬‫ﻟ‬‫ﮫ‬
‫ﺘﺠ‬‫ﻨ‬
‫ﻤ‬‫ﻟ‬‫ا‬‫ﺔ‬‫ﻛ‬
‫ﻟﺸﺮ‬‫ا‬
‫وط‬‫ﻧﻲ‪:‬ﺷﺮ‬ ‫ﺎ‬‫ﺜ‬‫ﻟ‬
‫ﺒﺤﺚا‬‫ﻤ‬‫ﻟ‬
‫ا‬
‫ﺮض‬
‫ﺔﻋ‬‫ﺎﺷ‬
‫ﻠﻰﺷ‬‫ﮭﺮﻋ‬ ‫ﺘﻲﺗﻈ‬‫ﻟ‬
‫اتا‬‫و‬‫د‬
‫ﯾﻂاﻷ‬‫ارﺷﺮ‬ ‫ر‬
‫أز‬‫ءو‬‫ا‬‫ﺰ‬
‫ﻢأﺟ‬ ‫ھ‬‫ﺄ‬
‫ﯾﻒﺑ‬‫ﺮ‬‫ﻌ‬‫ﺘ‬
‫ﻟ‬‫ﻟﺚ‪:‬ا‬‫ﺎ‬‫ﺜ‬
‫ﻟ‬‫ﺒﺤﺚا‬‫ﻤ‬‫ﻟ‬
‫ا‬
‫ﻣﺞ‪.‬‬
‫ﺎ‬‫ﻧ‬
‫ﺒﺮ‬‫ﻟ‬
‫ا‬
‫ﻣﺞ‪:‬‬‫ﺎ‬
‫ﻧ‬‫ﺒﺮ‬‫ﻟ‬
‫ا‬‫ا‬
‫ﺬ‬‫ﺔھ‬‫اﺳﻄ‬‫ﻮ‬‫ﯾﺞﺑ‬
‫ﺘﺨﺮ‬‫ﻟ‬
‫ا‬‫ﻊ‪:‬ﻃﺮق‬ ‫ﺑ‬
‫ا‬
‫ﻟﺮ‬‫ﺒﺤﺚا‬‫ﻤ‬‫ﻟ‬
‫ا‬

‫ﻢ‬
‫ھ‬‫أ‬‫ﻟﻲ‪,‬و‬
‫ﯾﺞاﻵ‬
‫ﺘﺨﺮ‬‫ﻟ‬
‫ﺔا‬‫ﻤ‬
‫ﺋ‬‫ﺎ‬
‫ﯾﺚﻣﻦﺧﻼلﻗ‬ ‫ﺪ‬
‫ﻟﺤ‬‫ﺘﻦا‬
‫ﯾﻖﻣ‬ ‫ﺮ‬‫ﻟﻰ‪:‬ﻋﻦ ﻃ‬
‫و‬‫ﮫاﻷ‬‫ﻘ‬‫ﯾ‬
‫ﻟﻄﺮ‬
‫أ‪.‬ا‬
‫ﻮر‪.‬‬
‫ﻟﺼ‬ ‫ا‬
‫ﺔو‬‫ﻠ‬
‫ﺜ‬
‫ﻣ‬‫اﻷ‬‫ﻊ‬‫ﺎﻣ‬‫ﮭ‬
‫ﺗ‬‫ا‬
‫ﻮ‬‫ﺧﻄ‬
‫ﻓﻲ‪.‬‬
‫ﻟﺼﺮ‬‫ا‬‫ﺒﺤﺚ‬
‫ﻟ‬
‫ا‬‫ﯾﺚﻣﻦﺧﻼل‬‫ﺪ‬‫ﻟﺤ‬
‫ا‬‫ﺘﻦ‬‫ﯾﻖﻣ‬‫ﺔ‪:‬ﻋﻦﻃﺮ‬
‫ﯿ‬‫ﻧ‬
‫ﺎ‬‫ﺜ‬
‫ﻟ‬‫ﺔا‬
‫ﻘ‬‫ﯾ‬
‫ﻟﻄﺮ‬
‫ا‬‫ب‪.‬‬

‫ﮫ‪.‬‬‫ﯾﺠ‬
‫دﺗﺨﺮ‬‫ا‬‫ﻤﺮ‬‫ﻟ‬
‫ا‬‫ﯾﺚ‬‫ﺪ‬
‫ﻠﺤ‬‫ﻟ‬‫د‬‫ﺎ‬
‫ﻨ‬
‫اﻹﺳ‬ ‫ة‬
‫ﻢﺷﺠﺮ‬‫ﺔرﺳ‬‫ﯿ‬
‫ﻔ‬‫ﯿ‬
‫ﻣﺲ‪:‬ﻛ‬‫ﺎ‬‫ﻟﺨ‬
‫ﺒﺤﺚا‬
‫ﻤ‬‫ﻟ‬
‫ا‬
‫ﮫ‪.‬‬
‫ﻣ‬‫ا‬‫ﺪ‬
‫ﺘﺨ‬‫اﺳ‬‫ﻢو‬‫ﯿ‬
‫ّ‬
‫ﻘ‬‫ﻟ‬
‫ﻣﺞا‬‫ﺎ‬
‫ﻧ‬‫ﺒﺮ‬
‫ﻟ‬‫ا‬‫ا‬
‫ﺬ‬‫ﻮلھ‬‫ﺎتﺣ‬‫ﻤﻼﺣﻈ‬‫ﻟ‬
‫ا‬‫ﻢ‬‫ھ‬
‫أ‬‫ﺔو‬‫ﻟﺨﻼﺻ‬
‫ا‬
‫‪39. Ardiansyah‬‬ ‫‪KE‘ADALAHAN SAHABAT: STUDI KRITIS TERHADAP‬‬
‫‪Pensyarah Fakulti Syari’ah -‬‬ ‫‪KEDUDUKAN ABU HURAIRAH DALAM PERIWAYATAN‬‬
‫‪IAIN Sumatera Utara‬‬ ‫‪HADIS‬‬

‫‪40.Ros Asmaniza binti Haji Abdul‬‬ ‫‪HADITH ELEMEN PENTING SEBAGAI DILALAH DALAM‬‬
‫‪Latif‬‬ ‫‪MENGIMPLEMENTASIKAN HUKUM FIQH KONTEMPORARI‬‬
 Jabatan Syariah dan Undang-
Undang
Akademi Pengajian Islam,
Universiti Malaya

41. Muhammad Abdul Ra’uf ‫ﯿﻦ‬‫ﻗ‬

‫ﺮ‬‫ﺘﺸ‬
‫ﻤﺴ‬‫ﻟ‬
‫ﺎتا‬‫ﮭ‬‫ﺒ‬
‫ﺔﺑﺸ‬‫ﻘ‬‫ﻠ‬
‫ﻌ‬‫ﺘ‬
‫ﻤ‬‫ﻟ‬
‫ﯾﺚا‬
‫د‬‫ﺎ‬
‫ﯾﺞأﺣ‬
‫ﺮ‬‫ﺗﺨ‬
Muhammad
Jabatan al-Quran dan al-Hadith
Akademi Pengajian Islam
Universiti Malaya.
42. Dr Ammar Nasih ‘Ulwan ‫ﮫ‬‫ﺗ‬
‫ﺎ‬‫ﯿ‬
‫ﻨ‬‫ﻘ‬
‫ﺘ‬‫ﺬﺑ‬
‫ﺄﺧ‬‫ﺗ‬
‫ﺮو‬‫ﻌﺼ‬‫ﻟ‬
‫اتا‬‫ر‬
‫ﻮ‬‫ﺘﻄ‬‫ﻮﻋﺐﺑ‬‫ﺘ‬
‫ﺔﺗﺴ‬
‫ﯿ‬‫ﺎﻋ‬
‫ﻤ‬‫ﺔﺟ‬‫ﻮﺳﻮﻋ‬‫ﻮﻣ‬‫ﻧﺤ‬
43. Dr Faisal Ahmad Shah METODE SHEIKH AL-MARBAWI DALAM TAKHRIJ HADITH:
Prof Madya Dr Fauzi Deraman TUMPUAN TERHADAP KITAB BAHR AL-MADHI.
Jabatan al-Quran dan al-Hadith
Akademi Pengajian Islam
Universiti Malaya.
44. Prof Madya Dr Muhiden Abd TAKHRIJ HADITH DALAM KITAB-KITAB JAWI: TUMPUAN
Rahman. KEPADA KITAB AL-FAWA`ID AL-BAHIYYAH FI AL-AHADITH
Akademi Pengajian Islam, AL-NABAWIYYAH
Universiti Malaya, Nilam Puri,
Kota Bharu, Kelantan Darul ABSTRAK
 Naim.
45. KHADHER BIN AHMAD
Jabatan al-Quran & al-Hadith
Akademi Pengajian Islam
Universiti Malaya
Sudah menjadi satu trend bagi penulis zaman mutaakhir yang tidak
menyatakan sumber ambilan mereka sama ada sumber pengambilan
hadith atau kenyataan-kenyataan berbentuk fakta. Ini adalah bercanggah
dengan metodologi penulisan ilmiah, apatah lago metodologi penulisan
hadith. Pengabaian aspek ini sedikit sebanyak mencacatkan kualiti
penulisan dan juga kredibiliti penulis. Apatah lagi karya tersebut
bersangkutan dengan persoalan agama yang memerlukan kesahihan dan
ketepatan hujah dan fakta. Lebih malang lagi apabila teks atau matan
hadith diterjemah terus tanpa menyebut nasnya yang asal. Ini sudah pasti
menyukarkan para pembaca untuk mendapat kepastian tentang status
hadith tersebut. Justeru itu satu usaha perlu dilakukan bagi mentahqiq
semula kitab-kitab tersebut termasuk mentakhrij hadith-hadith yang
terdapat di dalamnya seterusnya menerbitkan semula dalam bahasa yang
lebih mudah difahami dan sesuai dengan peredaran masa.
ANALISIS BENTUK-BENTUK MATAN HADITH DALAM KITAB
JAWI NUSANTARA: PENENTU ARAH DALAM TAKHRIJ
HADITH
ABSTRAK
khadher82@um.edu.my
Mengenalpasti matan (teks) kepada sesuatu hadith adalah penting untuk
memudahkan carian dan usaha mentakhrijnya. Daripada lima metode
takhrij hadith yang digariskan oleh para ulama, tiga daripadanya adalah
berhubung kait dengan matan hadith iaitu metode takhrij melalui
perkataan awal matan hadith (Atraf), kalimah ganjil (Kalimah al-Gharib)
dalam matan hadith dan takhrij dengan mengenalpasti sifat matan dan
sanadnya. Kegiatan mentakhrij hadith dalam kitab-kitab Jawi giat
dijalankan kini. Namun, daripada usaha tersebut timbul kesukaran untuk
mentakhrij hadith-hadith yang tidak dapat dikenalpasti matannya
terutama ungkapan dalam bentuk terjemahan atau kefahaman pengarang
yang disandarkan kepada Nabi SAW. Melalui kajian yang dijalankan,
terdapat empat bentuk utama matan hadith dalam kitab-kitab Jawi iaitu
[1] Matan dalam bentuk teks berbahasa Arab yang bertepatan dengan teks
Arab dalam kitab-kitab hadith; [2] Matan hadith berbahasa Arab yang
dicatatkan berdasarkan ingatan dan kefahaman pengarang terhadap hadith
melalui ungkapanya sendiri; [3] Matan dalam bentuk terjemahan dalam
bahasa Melayu; dan [4] Matan hadith dalam bentuk kefahaman penulis
asal kitab terhadap sesuatu hadith yang ditulis mengikut lafaznya sendiri
dalam bahasa Melayu. Artikel ini akan meneliti beberapa buah kitab Jawi
dalam pelbagai bidang ilmu untuk diketengahkan metodologi yang
terbaik dalam mentakhrij hadith di dalam kitab-kitab tersebut khususnya
melalui pendekatan mengenalpasti bentuk matan (teks) hadith.