GEOGRAFI TINGKATAN 3 2010
BAB 9: KESAN PENEROKAAN
SUMBER TERHADAP ALAM
SEKITAR
Kesan terhadap Alam
9.1
Sekitar
Perubahan pandang darat
1. Kegiatan perlombongan telah
mengubah pandang darat
sesuatu kawasan.
2. Di kawasan bekas lombong bijih
timah terdapat banyak kolam dan
tasik besar serta ditumbuhi
semak samun.
3. Kegiatan pembalakkan menye-
babkan hutan yang luas menjadi
gondol dan terdedah kepada
hakisan.
4. Penerokaan sumber juga meng-
ubah sesuatu kawasan yang
tidak didiami kepada kawasan
petempatan.
5. Contohnya, Pekan Kerteh yang
dahulunya merupakan petem-
patan nelayan telah menjadi
sebuah bandar apabila penero-
kaan petroleum mula dijalankan
di luar pantainya.
Kepupusan
1. Penebangan hutan tanpa kawa-
lan untuk penerokaan sumber
menyebabkan pokok-pokok yang
berharga terancam.
2. Penerokaan hutan juga memus-
nahkan ekosistem, menjejaskan
tumbuhan semula jadi dan hidup-
an liar.
3. Antara tumbuhan dan hidupan
liar yang diancam kepupusan
ialah cengal, resak, pelbagai
orkid hutan dan periuk kera, serta
rusa, kijang dan seladang.
4. Perlombongan mineral secara Contohnya, penebangan hutan 5. Proses pemecahan batu kapur
besar-besaran menyebabkan paya bakau di Matang, Perak dan dan batu granit menyebabkan
kepupusan sumber mineral. Kuala Rompin, Pahang. pencemaran udara.
Contohnya, lombong bijih timah Banjir 6. Pembakaran gas di loji pempro-
di Sungai Besi telah ditutup
1. Pembalakkan yang berterusan sesan turut menyebabkan
kerana kehabisan sumber. pencemaran udara.
menyebabkan kawasan hutan
Peningkatan Suhu terdedah kepada air hujan secara 7. Pembakaran sisa kayu di kawa-
1. Penebangan hutan secara tidak terus dan air yang cepat ke san hutan menyebabkan udara
terkawal menyebabkan permuka- sungai. berjerebu.
an bumi terdedah. 2. Tanih yang menghakis dibawa
2. Suhu di kawasan tersebut akan oleh air larian dimendapkan di
meningkat kerana tidak ada litup- sungai berhampiran dan BAB 10: PENGURUSAN
an tumbuh-tumbuhan. menyebabkan sungai menjadi SUMBER
cetek. Kepentingan
3. Ketiadaan tumbuhan hijau untuk 10.1
menjalankan proses transpirasi 3. Sekiranya sungai tidak mampu Pengurusan Sumber
menyebabkan udara persekitaran untuk menampung air yang Mengelakkan kepupusan
menjadi kering dan suhu banyak ketika hujan lebat, air
1. Sumber yang boleh diperbaharui
meningkat antara 2OC hingga yang berlebihan akan melipah
seperti air, hutan, dan tanih akan
4OC. dan menyebabkan banjir di
pupus jika digunakan secara
4. Penebangan hutan di Tanah kawasan rendah.
berterusan tanpa perancangan.
Tinggi Cameron menyebabkan Pencemaran
2. Contohnya, sumber hutan akan
suhu di Ringlet, Brinchang, dan 1. Bahan kelodak yang berpunca pupus jika ditebang tanpa
Tanah Rata meningkat sebanyak daripada hakisan tanih akibat mengambil langkah-langkah pe-
4OC dari tahun 1974 hingga penebangan hutan mengalir ke meliharaan dan pemuliharaan.
tahun 2004. sungai dan mencemarkan air
3. Sumber air tidak boleh digunakan
Hakisan sungai.
lagi jika pencemaran air terus
1. Penerokaan hutan menyebabkan 2. Kegiatan perlombongan bijih berlaku dan air kumbahan
permukaan tanah terdedah timah, emas, dan bauksit yang dibuang tanpa dirawat.
kepada hakisan air larian menggunakan banyak air untuk
4. Tenaga alternatif perlu dicari
permukaan. memisahkan mineral daripada
untuk menggantikan penggunaan
2. Ketiadaan akar tumbuhan untuk bahan lain menyebabkan air
sumber petroleum dan gas asli.
mencengkam tanah menyebab- buangan yang mengandungi sisa
lombong dialirkan ke sungai dan Mengekalkan keseimbangan eko-
kan air larian menghakis tanih
mencemarkan air sungai. sistem
tersebut dan mengakibatkan
tanah runtuh. 3. Perlombongan petroleum dan 1. Komponen-komponen dalam
gas asli di luar pantai Malaysia ekosistem sentiasa berinteraksi
3. Contohnya kejadian banjir lumpur
menyebabkan pencemaran laut melalui proses aliran tenaga,
di Pos Dipang, Ipoh akibat
dan memusnahkan ekosistem kitaran udara, dan rantaian
kegiatan penebangan hutan yang
laut. makanan.
tidak diurus dengan baik.
4. Kejadian tumpahan minyak dari 2. Interaksi tersebut menghasilkan
4. Penebangan hutan paya air
kapal tangki mencemarkan air satu aliran tenaga dan rantaian
masin pula menyebabkan
laut. makanan yang berterusan serta
hakisan pantai yang serius.
memlihara imbangan ekosistem.
Nota Ringkas: Pelangi 1
 GEOGRAFI TINGKATAN 3 2010

3. Penerokaan sumber yang dan mempunyai saiz 45 cm liar serta memberi pendidi- 2. Pengurusan sumber air di Jepun
berterusan akan memutuskan diameter sahaja ditebang. kan konservasi hutan. melibatkan aktiviti-aktiviti:
rantaian makanan dan (b) Rawatan silvikultur – men- 2. Undang-undang diwujudkan (a) Pengurusan lembangan
mengganggu keseimbagan yemai, membaja, dan mera- untuk menlindungi flora dan secara bersepadu.
ekosistem. wat spesies pokok hutan fauna. (b) Teknologi perawatan air
Menjamin bekalan sumber berterusan bernilai supaya membesar dimajukan.
(a) Akta Hutan Negara 1985 – (c) Air sisa industri dikitar se-
1. Pengurusan sumber secara dengan cepat. mewartakan kawasan taman mula untuk digunakan
terkawal memastikan bekalan (c) Mewartakan hutan simpan negara dan kawasan rizab semula.
sumber yang berterusan pada dan taman negara – menye- perlindungan hidupan liar. (d) Menggalakkan kaedah pem-
masa depan. lamatkan binatang liar (b) Dasar Perhutanan Negara bentungan dan sanitasi
2. Pertambahan bilangan penduduk daripada diancam kepupu- 1987 – memelihara keseim- berkos murah.
pada masa depan akan san. bangan hutan untuk kepen- (e) Pembaikan sistem kawalan
menyebabkan permintaan 4. Langkah-langkah pemuliharaan tingan ekologi. banjir.
terhadap bekalan makanan sumber hutan. (f) Perawatan air sisa setempat.
(c) Akta Kulaiti Alam Sekitar
meningkat. (g) Menjalankan penyelidikan
(a) Penghutanan semula – 1974 – menjaga sumber air
penyahgaraman air laut.
3. Haiwan dan tumbuhan yang menanam pokok-pokok daripada tercemar.
cantik akan kepupusan jika tidak cepat membesar dan ber- (h) Menjalankan penyelidikan
Pendidikan
dipelihara dan dikekalkan dalam mutu tinggi di kawasan hutan menggunakan air laut dalam
habitat asalnya. yang telah ditebang. 1. Usaha pendidikan dijalankan untuk pelbagai kegunaan.
melalui galakkan melawat taman
4. Sumber mineral perlu digunakan (b) Penubuhan estet hutan – 3. Undang-undang di Jepun
negara dan kempen kesedaran.
sebaik mungkin supaya manfaat- penebangan hutan untuk mewajibkan semua pengguna air
nya dapat dinikmati generasi tujuan pembukaan kawasan 2. Contohnya, kempen “Cintailah di kawasan perindustrian me-
akan datang. pertanian, perindustrian, dan Sungai Kita” dilancarkan untuk rawat sisa air sebelum disalurkan
petempatan tidak dibenar- mengawal pencemaran sungai. ke sungai.
Langkah-langkah
10.2
Pengurusan Sumber kan. 3. World Wide Life Fund for Nature 4. Kebaikan pengurusan sumber air
5. Langkah-langkah mengalakkan (WWF) telah memperjuangkan di Jepun:
Usaha pemeliharaan dan isu-isu pemeliharaan dan
pemuliharaan hakisan permukaan tanih adalah (a) Menjimatkan penggunaan air
seperti menanam tanaman tutup pemuliharaan hutan dan hidupan
bersih daripada sumber
1. Pemeliharaan ialah langkah men- bumi dan menjalankan kaedah liar dengan melancarkan kem-
semula jadi.
gekalkan sumber sedia ada pembenihan hidro. pen kesedaran, mengumpul dana
melalui perancangan, pengawa- dan melatih orang ramai dalam (b) Meningkatkan penggunaan
lan, dan penyelenggaraan bagi Penguatkuasaan undang-undang kegiatan berkaitan hutan. semula sisa air yang dikitar
menjamin bekalkan pada masa 1. Beberapa agensi ditubuhkan semula.
4. Negara-negara dunia telah
depan. untuk menguruskan sumber menubuhkan kerjasama untuk (c) Mengurangkan penggunaan
2. Pemuliharaan ialah langkah dengan baik. mengawal perdagangan tumbu- bahan kimia dalam air.
memperbaiki dan memulihara (a) Jabatan Perhutanan – han dan pokok bunga liar yang (d) Mengurangkan kos penye-
sumber atau kawasan pen- mengawal kegiatan pem- diancam kepupusan. lenggaraan.
geluaran sumber yang telah balakan. Pengurusan Sumber Air
diteroka. (b) FRIM – menjalankan penye-
10.3
di Jepun
3. Langkah-langkah pemeliharaan lidikan pembangunan hutan. BAB 11: KEGIATAN EKONOMI
1. Jepun memperoleh sumber air UTAMA
sumber hutan. (c) PERHILITAN – menjaga dari sungai, tasik, empangan dan
(a) Penebangan terpilih – taman negara dan hidupan laut. Perkhidmatan
11.1
pokok-pokok yang matang

Nota Ringkas: Pelangi 2

 GEOGRAFI TINGKATAN 3 2010

Pelancongan mengeksport barangan keluaran 3. Terdapat juga IPTS yang meng- 11.3 Perlombongan
1. Pelancongan Malaysia merupa- dalam negara ke luar negara. anjurkan program berkembar
kan agensi yang menggalakkan Pengangkutan dengan universiti luar negara
seperti Monash Universiti dari 1. Hasil lombong yang dikeluarkan
kegiatan pelancongan di Malay- 1. Tiga jenis pengangkutan utama di Malaysia ialah petroleum, gas
sia. Australia.
di Malaysia ialah pengangkutan, asli cecair, arang batu, bijih
2. Jenis aktiviti pelancongan di darat, laut dan udara. timah, bauksit, kaolin, dan
Malaysia: 2. Pengangkutan disediakan untuk 11.2 Perindustrian kuprum.
(a) Pelancongan ekologi – memudahkan pergerakan manu- 2. Kawasan seperti lembangan
Taman Negara Kinabalu, 1. Sektor perindustrian di Malaysia
sia dan barangan dari satu boleh dibahagikan kepada dua, sungai dan kawasan beralun
Gua Niah tempat ke tempat lain. dianugerahi pelbagai jenis
(b) Pelancongan sukan – iaitu industri berasaskan sumber
3. Contoh pengangkutan yang dan industri bukan berasaskan mineral logam dan bukan logam.
Formula One, LIMA membawa penumpang ialah
(c) Pelancongan budaya dan sumber. Mineral Kawasan Lombong
kapal terbang, bas dan feri. 2. Industri berasaskan sumber
warisan – Muzium Lembah 4. Contoh pengangkutan barangan Petroleum  Tapis, Pulai dan Bekok di
Bujang menggunakan bahan mentah dari dan gas Terengganu
ialah lori, kapal kargo, dan kapal sumber alam.
(d) Pelancongan pertanian – asli cecair  Baram, Lutong, dan
kontena.
Taman Bukit Cahaya Jenis Bayan di Sarawak
Kewangan Produk Lokasi  Erb Barat, St. Joseph, dan
(e) Pelancongan rekreasi – Zoo Industri
Negara, Taman Buaya Tembungo di Sabah
1. Bank menyediakan perkhidmatan Industri Perabot, Bukit Rambai
3. Antara kawasan pelancongan menyimpan, mengeluar, menu- berasaskan venir, (Melaka), Bijih  Lembah Kinta di Perak
utama ialah Pulau Langkawi, kar, dan meminjam wang. kayu papan Sandakan timah  Dengkil, Kuala Langat di
Pulau Sipadan, Batu Ferringhi, 2. Perkhidamatan insurans memberi (Sabah) Selangor
Port Dickson, Tanah Tinggi perlindungan terhadap risiko Industri Minyak Pasir Gudang Arang  Bintulu, Balingian, Merit
Cameron, dan Taman Negara seperti kemalangan, kematian berasaskan masak, (Johor), Mak batu Pila di Sarawak
Pahang. dan penyakit. kelapa sabun, Madin (P. Bauksit  Teluk Ramunia, Johor
3. Pasaran saham ialah aktiviti urus sawit marjerin Pinang)
Perdagangan
niaga saham. Kaolin  Bidor dan Tapah di Perak
Industri Polimer, Kerteh
1. Perdangangan melibatkan per- 4. Pasaran komoditi ialah aktiviti berasaskan cat, baja, (Terengganu),  Machap dan Air Hitam di
niagaan runcit, perniagaan urusniaga komoditi yang dikenda- kimia pokok, Bintulu Johor
borong, dan perniagaan antara- likan melalui pasaran hadapan. bahan (Sarawak) Kuprum  Mamut di Sabah
bangsa. 5. Pajak gadai memberi pendahulu- pencuci
2. Perniagaan runcit melibatkan an kewangan melalui cagaran 3. Industri bukan berasaskan
penjualan barangan secara kecil- barangan berharga. 11.4 Pertanian
sumber menggunakan bahan
kecilan kepada orang ramai.
Pendidikan separuh siap. Contohnya:
Contohnya, kedai runcit dan 1. Kegiatan pertanian di Malaysia
pasar mini. 1. Pusat pengajian tinggi awam Jenis boleh dibahagikan kepada
Produk Lokasi
3. Perniagaan borong melibatkan Industri
(IPTA) disediakan oleh kerajaan. tanaman makanan dan tanaman
penjualan barangan dalam kuan- Contohnya, Universiti Malaya Industri Peti Batu jualan.
titi yang banyak oleh pemborong (UM), Universiti Kebangsaan elektrik dan sejuk, TV, Berendam 2. Tanamana makanan ialah
dan pengedar. Contohnya, stokis Malaysia (UKM), dan Universiti elektronik komputer, (Melaka), tanaman yang ditanam untuk
dan pasar borong. kamera Bayan Lepas
Malaysia Sabah (UMS). keperluan sendiri dan keluarga,
(P.Pinang)
4. Perniagaan antarabangsa 2. Contoh pusat pengajian tinggi manakala selebihnya dijual.
melibatkan kegiatan mengimport yang disediakan oleh pihak Industri Kereta, Shah Alam 3. Tanaman makanan utama di
barangan dari luar negara untuk swasta (IPTS) ialah Universiti automotif van, trak, (Selangor), Malaysia ialah padi yang ditanam
diedarkan dalam negara serta lori, Gurun (Kedah)
Tenaga Nasional (UNITEN) dan di Dataran Kedah-Perlis, Dataran
motosikal
Universiti Multimedia (MMU).

Nota Ringkas: Pelangi 3

 GEOGRAFI TINGKATAN 3 2010

Kerian, Tanjung Karang dan Selangor di Selangor Jenis

Ciri-ciri BAB 12: FAKTOR-FAKTOR
Dataran Kelantan. kegiatan YANG MEMPENGARUHI
Tebu  Chuping, Perlis
4. Tanaman jualan ialah tanaman  Padang Terap, Kedah Perikanan  Diusahakan secara kecil- KEGIATAN EKONOMI
yang hasilnya dijual. Contohnya,  Pantai Remis, Perak air tawar kecilan oleh petani
kelapa sawit, getah, kelapa,  Menggunakan bubu, kail,
Nanas  Pekan Nanas, Simpang
tembakau, nanas, tebu dan lada jala dan lukah 12.1 Faktor Fizikal
Renggam, Ayar Hitam,
hitam.  Dijalankan di kolam, tasik,
Yong Peng, Pontian, dan
5. Pertanian pasar melibatkan sungai dan paya Bentuk Muka Bumi
Rengit di Johor
tanaman bunga-bungaan dan  Jenis ikan: haruan, keli,
 Teluk Intan, Perak Ciri Contoh
sayur-sayuran hawa sederhana patin, puyu
Lada  Kuching, Sri Aman, Sibu muka kegiatan Contoh lokasi
yang ditanam di Tanah Tinggi Perikanan  Dilakukan secara kecil- bumi ekonomi
Hitam dan Sarikei di Sarawak
Cameron (Ringlet dan Brinchang) pinggir kecilan oleh nelayan
 95% jumlah pengeluaran pantai pinggir pantai Tanah Menanam padi  Dataran Kedah-Peris
di Pahang dan Kundasan di ditanam di Sarawak
 Dijalankan di Laut China pamah sawah  Dataran Kelantan
Sabah.
Selatan, Selat Melaka, Pembuatan  Pasir Gudang, Johor
6. Kawasan-kawasan penanaman
dan Laut Sulu  Bayan Lepas, Pulau
tanaman dijual di Malaysia 11.5 Pembalakan  Menggunakan pukat tarik, Pinang
seperti berikut: pukat hanyut, kelong, kail
Tanaman Kawasan 1. Kawasan pembalakan utama  Nelayan menggunakan Perdagangan  Kuala Lumpur
ialah Sandakan dan Tenom di bot kecil & kewangan  Johor Bahru
Kelapa  Batu Pahat, Segama, dan
Sabah, Sibu, Miri dan Bintulu di  Jenis ikan: tenggiri, Tanah Penanaman  Tenggara Johor
sawit Kota Tinggi di Johor
Sarawak, Jerantut dan Temerloh kembung, bawal, keapu, beralun kelapa sawit &
 Jengka Tiga, Pahang  Tenggara Pahang
cencaru, selar, ketam, getah
di Pahang, serta Gua Musang
Getah  Tenggara Johor udang
dan Kuala Krai di Kelantan. Tanah Penanaman  Tanah Tinggi
 Tenggara Pahang Perikanan  Dilakukan di kawasan laut
2. Kebanyakan hasil hutan di tinggi tanaman hawa Cameron, Pahang
Kelapa  Bangan Datoh, Perak negara kita terdiri daripada kayu laut dalam melebihi 30km dari pantai sederhana  Kundasang, Sabah
 Kudat, Sabah yang meliputi Laut China
keras seperti meranti merah,
 Sipitan, Sarawak Selatan, Lautan Hindi, dan Pelancongan  Tanah Tinggi
keruing, merbau, cengal dan Lautan Pasifik Cameron, Pahang
Koko  Bangan Datoh, Perak jelutung yang mendapat pasaran  Nelayan menggunakan  Bukit Bendera, Pulau
 Jerangau, Terengganu luas. bot besar yang dilengkapi Pinang
 Semporna, Lahad Datu, 3. Kayu balak diproses menjadi kemudahan diingin beku,
Pinggir Menanam  Bagan Datoh, Perak
dan Sandakan di Sabah papan lapis, kayu gergaji dan radar, dan pukat tunda
laut kelapa  Kudat, Sabah
perabot.  Nelayan berada di laut
Tembakau  Bachok, Pasir Puteh,
Dataran Kelantan, 4. Hasil kayu-kayuan dieskport ke selama beberapa minggu Pelancongan  Desaru, Johor
Tumpat, Machang, dan Jepun, China, Taiwan dan  Jenis ikan: tuna, jenahak,  Port Dickson, N.9
Tanah Merah di Kelantan Eropah udang
Perikanan  Kuala Kemaman,
 Kuala Terengganu, Akuakultur  Kegiatan menternak ikan Terengganu
Marang, Dungun, Besut, . sangkar secara intensif  Mersing, Johor
dan Kemaman di x

 Meliputi kawasan air

Terengganu tawar, air paya, pinggir
Perdangangan  Pelabuhan Tanjung
11.6 Perikanan Pelepas, Johor
Teh  Tanah Tinggi Cameron, pantai, muara sungai dan
laut  Pelabuhan Kuching,
Pahang 1. Ikan merupakan sumber protein Sarawak
 Nalapak dan Kundasang utama yang sangat penting. Ikan  Dijalankan oleh penternak
di Sabah 2. Kegiatan perikanan di Malaysia hiasan di Seri Medan, Johor Pulau Pelancongan  Pulau Langkawi
dibahagikan kepada lima jenis,  Jenis ikan yang diternak:  Pulau Tioman
Kopi  Rengit, Johor
iaitu: kelisa, mas kaloi, kap
 Kuala Langat dan Kuala
merah

Nota Ringkas: Pelangi 4

 GEOGRAFI TINGKATAN 3 2010

Tanih
Contoh
Jenis
kegiatan Contoh lokasi
Tanih
ekonomi
Tanih Penanaman  Dataran
aluviu padi Kerian, Perak
m  Tanjung
Karang,
Selangor
Tanih Penanaman
laterit getah dan
kelapa sawit
Tanih Penanaman
gambut nanas
Tanih  Penan-
beris aman
kelapa
 Penan-
aman
tembakau

Nota Ringkas: Pelangi 5