A Voihnihnak YCCF-International le Chin Progressive Ai-awh in Chimnak Nawl Ngeitu He

Biaruahnak

1. Kanpetlet Schist in zeidah a chuak kho lai? Kawlram tinam [zinaan] chuahnak Yenanchuang, Chauk,
Minbu ti hrawng khi Minbu Basin tiah an auh. Minbu Basin cu the southern continuation of the Assam
Basin asi tiah Geologist pawl nih an ti. Mah Minbu Basin le Assam Basin karlak ah Run tiva [Vaar] rawn
nih a dan hna tikah, Dr. Vomson nihcun mah kong he pehtlai in CNF President na rak ttuan lio ah Chin
National Journal ah nan rak chuahmi a um rua. Atu ahtah, Chin ram chungin zinaan a chuak kho lai ti hi
nan zum maw? Chinram ah geological exploration tuah ulaw, khuazei pawl dah kherhlai nan duh bik hna
hnga? CPP nih kherhhlai awktlak an si ko tiah tah nan ruat maw?

NTK: Kanpelet le Cikha area ah tinam (zinan) lawng si loin a dang uranium (atom bomb tuahnak) zong a
chuak tin kan theih. A taktak asi maw ti thei fiang dingin geological exploration tuah tikah a lang te lai.
Tonzang peng zongah thir nasaten a tlangtluan in a chuak. Asinain tu rih ahcun State Legislative List ah
petroleum and natuaral gas and mining hi chiah loin Union Legislative List ah an chiah ca ah kan duh
ningte cun kan Chinram ca lawngah kan hmang kho lai lo. Asinan, Union law hi amend lengmang khawh a
si ca ah chance tampi kan ngei koin kan thei.h Cupinah Kachin, Shan, Zakhaing tbk in kanmah bangin an
duh ve tikah lamzin a awng vivo kho tin kan zumh.

2. Chinram tlangsang nak hmun [bianabia ah, Rungtlang tbk.] ahkhin pound khat ah sterlin pound 8-
20 karlak a man kho dingmi tuber or [creeping] plant phun hnihthum cu an um tiah an ti. Mah bantuk
pawl cu tah phaisa hmuhnak hram nganmi pakhat ah chuahter khawh an si lai maw?

NTK: Mah bantuk a chuah tatak ahcun a tha tuk hnga. Survey tuah bak a hau lai.

3. Sia hi khuazei ram pawl ahdah hmuh khawh bik an si? Sipua phit ngaingai in zuat khawh [ramlak ah
thlah sawhsawh loin] an si maw? Khuazei ram tal ah mah ti cun an zua bal cang hna maw?

NTK: S. Chinram ah an zua cang. N. Chinram zongah sipua phit in zuatnak ding hmun a tampi ko. Mah
kongah State Government nih kan duh ningin tuah khawh ca ah sipua phit in kan tuah a hau.

4. Chinram ramsa an zaam dihmi hi zeitindah nan kham lai? Khuaram dang ah a pungzam dih cangmi
ramsa pawl nih Chinram ah zeitindah an hung peem duh ve lai?

NTK: Wild life preservation hi betak in kan tuah lo ahcun kan Chinram ah ramsa le va phunkim an ti lai lo.
Wild life preserve kho dingin fawite in State government nih tuah khawh a si tiah ka ruah.

5. Kalay University kiang hrawnghrang ah Lai hlawhhlang nu pawl inn a karh ngai cang tiah an ti. Mah
hihi CPP nih kham nan duh maw? Miphun phun khat kan si ve ko caah um ve awk asi ko tiin dah nan
ruah? Kham duh ulaw, zeitindah nan kham hna hnga?

NTK: Salvation campaign le counselling hna betak in tuah hnuah, social organization he kan tuan ti khawh
ancun hlawhhlang hi an reh ko lai. Kan Chin miphun mui a chia khoter tuk mi thil hi kan dih lakin khamh i
zuam ding a si ko.

6. Aw! Falam le Solomon Menrihei hlasaknak kongah na ttialmi nih Hakha-Thantlang leimi le Falam
leimi kar lakah ihmuhthiam lonak um ding nawn in ruah cio asi. Mah na ttialmi kong he pehtlai in fiangfai
deuh in na kan hrilhfiah kho lai maw?

NTK: US ih Solomon hlasak ih buainak thu Rihli groupmail i tial mi ah, nan rel cio bangin, "Falam in
nautat, Falam hla sak an huat ruangah Solomon ti buaitu pa khal an kham duh lo," ti lawng in tial a si. An
tial mi hi a dik dih lo zong a si kho. Mah lioah, Falam lam naule hna nih riahchiatnak thu an tial mi lawng
ka siar lengmang tikah Falam hla sak hrimhrim huatu an um tatak ti ah ka rak ruah ca ah mah ca kha ka
tialnak a si. A ruang cu,_ Mah ca ka tial mi kha Falam hna lawngah si loin Solomon nih Falam hla a sak
huatu chin zongah "Mah bantuk hmuhnak hme tuk le zei paoh ah mai sannak lawng ruatin midang nampil
tum hi a dik lo," ti chim dingin tial mi a si. Hakha (Lai-holh) hla sak Falam lei nih an hua ti thei ning law
"mah bantuk cu a tha lo," tin ka tial ve ko hnga. Chim ka timh mi cu thil zei paoh ah a peng le hrinhnam
zawngin kan in zoh lengmang ahcun a tha hrimhrim lo, ti a si.

Aw! Falam ka tial mi Vol. I reltu cun Vol. II zong rel chih sehlaw ka tialnak chan tatak an hngalh ka
zumh. Kanmah Laimi lakah i huatnak um dingin ka tial mi a si lo, Chinram lakih peng pakhat a si ve mi
Falam a cak lo ahcun Chinram dih lak a cak lai lo ka ti mi a si i, mah ban tuk in Chinram lak i Hakha peng
a cak lo ahcun Chinram a cak lo kho mi a si. Tu zongah Aw! Hakha ti von tial ning law Aw! Falam bantuk
in Hakha thupit ning le Hakha lo cun Chinram a din khawh lozia ka tial ko hnga. Aw! Falam hi Falam mi ca
ah thapeknak hrimhrim a si i tu nakin zuam chinchin uh tinak zong a si. Tu zongah Aw! Kanpelet ti ka tial
lio a si i Aw! Falam phun deuhin Kanpelet history i Chinram political leaders an chuah bal thu le hlan lio
ban tukin an cah a biapi ngai tin ka tial ko.

Aw! Falam Vol. I reltu nih zei ca ah dah extreme tukin a tial tiin an chim ti hi ka theithiam lo. A
ruang cu, thuhmaihruai zongah, quote; "Peng pakhat lawng thatnak ruat (peng thinlung nei), asilole
phunhnam fate (hrin) lungput cu rampi pumkhatnak siatsuah tertu a si thei ruangah khawruahnak dik lo a
si. Hi cabute ih tumtah mi cu, peng thinlung (communal feeling) neih si loin, rampi hnget khoh le
thangsoter ding cun, hnam thinlung (national feeling) nei cingin, mai semnak peng le ram thansoter
hmaisak a tul ti langter tumnak a si," tin ka tial ko (Rel than uh law nan hmuh ko lai).

Aw! Falam Vol. I Page 13 zongah Falam lungput dik lo ka hmuh mi openly ten ka tial. Quote; "Peng
khat le peng khat iksiknak ruangah, Falam in a khawpi sinak le hmunpi bik sinak a hloh kan ti ahcun,
kanmai (Falam) tlin lonak khuh mawi tumnak men a si ding," tiin ka tial hnu-ah, Haka unau hna kan tluk
lozia ka tial, quote; "Um lo ihsin um dingih tuah theitu khi, um cia ihsin um lanta dingih kil him thei lotu in
a tluk lo tinak a si Kan mualphonak khuh mawi tumnak men ruangah midang va mawhthluk ding kan si
lo," tiin.

Page 33 zongah, quote, ".. mai khua le peng hrang lawng hleifuan tukin buaipi in ramkulh (Chin
State) le rampi (Myanmar) hrang thatnak tiang hmu ban lo le tuah duh lo hotu cu, amah le amah, a peng, a
ramkulh le a rampi siatsuahtu a si. Hivek hi Chinmi lak ah hmuh ding le rel ding an um ruri," tin ka tial ko.

A hnu cem ah Aw! Falam cabu thu ah chim ka duh mi cu mah hi a si:

"Falam a cak a sile Chinram a cak, Mindat, Hakha, tbk., a cak asile Chinram a cak. Mah bantukin Chinram
sungih peng kipin an cah ahcun Chinram a cak tiin hmu thiam uhsi. Cuca ah mah le peng cakter dingin ca
kan tial mi zong hi 'extreme in amai peng ca lawng ruatin a tial, peng dang huat khawhnak dingah a tial,
tbk.,' ti len hlah uhsi. Chinmi kan sinak kan hngalh zungzal i Chinram thanchonak dingah kan tuan cio
ahcun, mah le peng cahnak dingin kan tuan zong ah kan dih lakin (peng 9) lungrualten kan Chinram
thatnak ca ah kan tuan tti khawh ko."

7. Aw! Falam Cauk chungin Vol.II cahmai 43 ah na tialmi mi ah Feb.20 khi "Chin National Day" titlak
asi lo,"Lai Phun Suah Ni" cu asi lo chinchin na timi he pehtlaiin Feb.20 ni cu "CHin National Day"tiin nan
Party nih nan kan tuahpi duh te lai maw...siloah Chin national day kong he pehtlaiin hmailei na lung thli
tum na ka theihter chung kho hnga maw?

NTK: Chinram history thaten zoh tikah "Chin National Day" ti i kawh khawh mi le kawh tlak Ni kan ngei
lo. Chin National Day kan ti lengmang mi Febuary 20, hi Chin Union Day ti sehlaw a dik deuh hnga.
Mirang uknak in kan chuah ni khi Chin National day vun ti awk a tha fawn lo, a ruang cu Mirang kut in
kan chuah hnuah kanmah le kanmah kan i uk kho cuang tung lo. Hnamdang kutah pei kan um rih ko hih.
Kan Chinram ah thu ngeitu sangbik cu kanmah Chin lila kan si khawh ni cu Chin National Day ti awk a si
hnga. Cubantuk ni kan ngeih lo ca ah, 1922 i "Chinram siang inn dihlak ah English le Kawlca cawng loin
Chinca cawn ding" ti i bia an chah ni khi Chin National Day ti sehla umzia a ngei deuh hnga.

7. CPP nih thimnak ah nan tei ahcun CNF hi zeiti in dah nan tuah hna lai? Nan chanh hna lai maw?
Dialogue hei ti bantuk tuah nan tim maw? Asikoah KRU duhning in dah nan zulh lai?

NTK: Mah kong hi biahalnak pakhatnak No. 4 ah cease fire/non cease fire group timi kongah ka tial cang.
Hmanseh ka tial rih lai. CPP nih mah kong hi cheih a um rih lo. Dialogue cu a um a hau. A um lawngah kan
karah misunderstanding a um lai lo.

8. "Falam Humhual Phu" hi tah tthawng deuh ding in maw tha nan pek hna lai, nan hrawk kho lai
maw? Nan hrawh khawh lo ahcun zeiruang ah?

NTK:FHP hi Mizoram i YMA bantuk in dirh a si ca ah Falam mipi nih a dirh peng an duh. Election hnu i
MP le Chinram government hna an chuah hnu zongah, ei-thupnak (corruption), Krifa bu khat le khat
miphun tteng khat le khat tbk, karlak i buainak remhter ding le social life saduhthah tein a kal khawh i a
um khawhnak dingah guiding force bantukin dirh an tum ca ah hrawh a hau lai lo.

9. Falam le Halkha leimi karlak ah iremlonak kan ngei lo tiah hmurleng cun an chim sawk. Nain, kan i
rem taktak le rem taktak lo cu zapi hngalh a si ko kan ti ahcun kan palh leem lai lo [politic ah riantuantti
khawhnak in buu dangdang zongah izumhnak taktak a um le um lo cu tuanbia nih a kan chimh lengmang
bantuk in nihin ni tiang zongah zapi hngalh a si.] CNF hi mah iremlonak a chuahtertu le a karhtertu a si
tiah na ruat maw? Zeitindah remnak taktak kan hmuh khawh lai? Chief Minister of Chin State hei si law,
Chinram miphun tteng tete kan irem deuh [kan karlak ah miphun dang a simi Kawl tbk nih an kan
hnahnawh khawh lonak ding] dingah zeidah na tuah hnga?

NTK: Falam le Halkha karlak i remh lonak tete hi kan ram harsat le retheih ruangih hong chuak mi a si tin
ka hmuh. Kawl kutah um ti loin kanmahte kan i uk khawh i kan duh ningten kan ram kan tuah khawh i kan
thanso chin lengmang tik ahcun capital kong ti bantuk le a dang hi a um ti ka zum lo. Kanmah le pengah
um sawn seh kan timi tete hi kan i chuh sawsawh ih a si. Mah nih cun i remh lonak a chuahter.... CNF hi i
remh lonak chuahtu a si lo, a karhtertu cu a si ko tin ka hmuh. 1992 i CNF kan i then ruangi mithli tlaknak
le thinnatnak emotianal wounds kha kan damter a hau i damter khawh zong a si. Zeitin kan damter lai?
Leaders nih ral do kan ngamh bantukin kan Chin karlakah daihnak le remnak kan tuah ngam a hau. ...
Chinram CM si kho sehlaw phunhnam tteng tete karlak hmuh thiam lonak hi ka ignore hrihrim lai lo,
remnak zong ka tuah kho dih lo hmanah initiate tuahtu le promote tu ka si peng lai.

10. Kalay-Kabaw valley hi Chinram ah chiah khawh a si hnga maw?

NTK: 2008 constitution zoh tikah lamzin a um ko. Kalay-Kabaw Chinram siter ding hi Aungsan, Unu le
Newin pawl zong nih an duh mi a si. Mah kongah Laimi hi Kawl bantukin hmailei saupi zoh thiam (far
sighted) kan si a hau. Population zoh in bia chah khawh ding a si caah kan fim ngai a hau.

11. YCCF-International mino vialte le, Chin miphun vialte sinah biaherh chim na duhmi na lung chung
bia kan chim kho law kan ilawm ko hnga!
NTK: Kan hngalh tawn mi "United we stand, divided we fall" timi ah "divided we fall" kan sinak in "united
we stand" timi si khawh dingin kan dihlak in responsibily kan ngei ti hngalh uhsi. Kanmah le kanmah kan i
chaih i kan i rem lo ahcun in ukbettu hnamdang mi an lawm chin chin lai i kannnih cu kan niam chin
lengmang lai. 2010 election ngeih tikah zongah a zoh mentu (silent spectators) si loin kan ram ca i a tuan
tataktu ding le a tuan kho tatak ding mi thimh ding. Kan thimh tik zongah mah pa cu a miphun zei dah a si
ti nakin, zeidah kan Chinram pumpi ca ah a tuan khawh lai ti zoh ding. Cun, CNP le CPP cu pumkhat
bantukin nan hmuh ka duh ngai.