SEJARAH BAHASA MELAYU

DAN
FONETIK FONOLOGI

Oleh :
Nor Ain Bt Nizri
Thiba R.Vinthan

IPG KAMPUS PENDIDIKAN TEKNIK,

CHERAS

1
ISI KANDUNGAN

PERKARA Muka surat

1.0 Pengenalan Bahasa Melayu 4-5

1.1 Asal Usul Bahasa Melayu 6-8

1.1.1 Bukti Bahasa Melayu Berasal Dari Asia Tengah

1.1.2 Bukti Bahasa Melayu Berasal Dari Nusantara

1.2 Perkembangan Bahasa Melayu 9-12

1.2.1 Bahasa Melayu Kuno
1.2.2 Bahasa Melayu Klasik
1.2.3 Bahasa Melayu Moden

1.2.3.1 Tahap bahasa Malayu Moden Pascamerdeka

1.2.3.2 Fungsi Bahasa Melayu Moden

1.3 Berlaku Perubahan Aksara Penulisan Sehingga Kini 12-15

1.3.1 Pengaruh Bahasa Sanskrit

1.3.2 Pengaruh Bahasa Jawa
1.3.3 Pengaruh Arab-Islam
1.3.4 Pengaruh Inggeris
1.3.5 Pengaruh Bahasa Cina
1.3.6 Pengaruh Portugis

2.0 Pendahuluan fonetik fonologi 16

2
2.1 Bunyi 16-18
2.1.1 Vokal depan
2.1.2 Vokal belakang
2.1.3 Vokal tengah

2.2 Bunyi Diftong 18

2.3 Bunyi Konsonan 19-22

2.3.1 Konsonan Letupan
2.3.2 Konsonan sengau
2.3.3 Konsonan Geseran
2.3.4 Konsonan getaran
2.3.5 Konsonan sisian
2.3.6 Separuh vokal

2.4 Bagaimana Bunyi Dihasilkan. 23-36

2.5 Konsonan Pinjaman Bahasa Melayu. 37

Refleksi 38

Lampiran 38

Bibliografi 39

1.0 Pengenalan Bahasa Melayu

3
 Bahasa Melayu ialah bahasa kebangsaan Malaysia, Indonesia, dan
Brunei, serta salah satu bahasa rasmi di Singapura. Di Indonesia, bahasa
Melayu kini dipanggil bahasa Indonesia, dan di Malaysia, bahasa Melayu juga
dipanggil bahasa Malaysia. Selain daripada keempat-empat negara tersebut,
bahasa Melayu juga ditutur oleh penduduk-penduduk Melayu di Thailand
Selatan, Filipina, Kemboja, Vietnam, Sri Lanka dan Afrika Selatan.

Menurut statistik penggunaan bahasa di dunia, penutur bahasa Melayu

dianggarkan berjumlah lebih 300 juta (bersama penutur Bahasa Indonesia)
dan merupakan bahasa keempat dalam turutan jumlah penutur terpenting
bagi bahasa-bahasa di dunia selepas bahasa Mandarin, bahasa Inggeris dan
bahasa Hindi/bahasa Urdu. Selain itu, dilaporkan sebanyak 70,000 orang
mampu bertutur dalam bahasa Melayu di Sri Lanka, manakala di China,
terdapat radio dalam bahasa Melayu. Bahasa Melayu juga diajar di universiti-
universiti di United Kingdom, Amerika Syarikat, Australia, Belanda, China,
Jerman, New Zealand dan beberapa tempat yang lain.

Bahasa Melayu Piawai ialah Bahasa Melayu Riau, Indonesia, seperti

yang dipersetujui oleh Indonesia, Malaysia, dan Brunei. Bahasa Melayu Riau
dianggap tempat kelahiran bahasa Melayu. Di Malaysia, bahasa Melayu
mengalami perubahan nama beberapa kali. Pada awal 1970-an, Bahasa
Melayu dinamakan Bahasa Malaysia atas sebab politik. Namun sejak akhir-
akhir ini, nama "Bahasa Melayu" digunakan semula. Bermula tahun 2007,
bahasa kebangsaan Malaysia dinamakan kembali kepada Bahasa Malaysia
sebagai simbol bahawa bahasa ini adalah bahasa untuk semua dan tidak
mengira kaum. Di Indonesia, bahasa Melayu juga dikenali sebagai Bahasa
Indonesia atas sebab persatuan dan kesatuan bangsa Indonesia iaitu
Sumpah Pemuda tahun 1928. Di Singapura dan Brunei, Bahasa Melayu tidak
mengalami sebarang perubahan nama.

Bahasa Melayu mempunyai banyak dialek dan setiap dialek

mempunyai perbezaan ketara dari segi sebutan dan kosa kata. Misalnya,
bahasa Melayu Jawa atau bahasa Jawa mempunyai banyak perkataan yang

4
tidak diketahui oleh penutur bahasa Melayu yang lain. Selain itu, bahasa yang
digunakan oleh masyarakat peranakan atau Cina Selat (campuran pendatang
Cina dan penduduk asal) merupakan campuran antara Bahasa Melayu dan
dialek Hokkien. Bahasa ini dahulunya banyak digunakan di negeri-negeri
Selat seperti Pulau Pinang dan Melaka. Walaubagaimanapun, kini kaum
peranakan lebih gemar berbahasa Hokkien atau Inggeris. Bahasa Melayu
merupakan bahasa aglutinatif, bermaksud makna perkataan boleh diubah
dengan menambah imbuhan tertentu. Umumnya, kata dasar (atau kata akar)
terdiri daripada kata kerja.

Penggunaan Bahasa Melayu di negara-negara ini berbeza bergantung

kepada sejarah dan budaya. Bahasa Melayu menjadi bahasa rasmi di
Malaysia pada 1968, tetapi Bahasa Inggeris masih digunakan dengan luas
terutama sekali di kalangan masyarakat Cina dan India, sama seperti di
Brunei. Berbeza di Indonesia, Bahasa Indonesia berjaya menjadi bahasa
perantaraan utama atau lingua franca untuk rakyatnya yang berbilang kaum
kerana usaha gigih kerajaan Indonesia dalam menggalakkan penggunaan
Bahasa Indonesia selain Bahasa Belanda yang tidak lagi digunakan. Di Timor
Leste, sekarang terlepas dari Indonesia menjadi negara Timor Leste, Bahasa
Indonesia diterima sebagai "bahasa berkerja". Di Singapura, Bahasa Melayu
dikekalkan statusnya sebagai bahasa kebangsaan walaupun Singapura
mempunyai empat bahasa rasmi (iaitu Bahasa Inggeris, Cina, India, dan
Melayu.) Di selatan Thailand, bahasa Melayu digunakan oleh orang-orang
daripada Kesultanan Melayu Patani (orang Melayu Pattani), tetapi tidak
memperolehi sebarang pengiktirafan daripada kerajaan.

Pada awal tahun 2004, Dewan Bahasa dan Pustaka dan MABBIM
mencadangkan Bahasa Melayu dijadikan bahasa rasmi ASEAN
memandangkan lebih separuh jumlah penduduk ASEAN mampu bertutur
dalam Bahasa Melayu. Walaubagaimanapun, perkara ini masih dalam
perbincangan
1.1 Asal Usul Bahasa Melayu

5
 Asal usul orang-orang Melayu masih kabur kerana sejarah kuno Asia
Tenggara masih belum diselidiki dengan mendalam. Bagaimanapun, istilah
"Melayu" adalah sangat baru dan timbul buat pertama kali dalam tulisan Cina
antara tahun 644 dan 645 Masihi. Tulisan itu menyebut orang Mo-lo-yeu,
tetapi letaknya kerajaan Mo-lo-yeu ini tidak dapat dipastikan: ada yang
mengatakan di Semenanjung Tanah Melayu dan ada yang mengatakan di
Jambi, Sumatera. Bukti konkrit yang pertama tentang bentuk dan sifat bahasa
Melayu hanya terdapat sejak tahun 683, dengan terjumpanya empat buah
batu bersurat di Kedukan Bukit, Palembang, pada 683 Masihi,Talang Tuwo,
Palembang, pada 684 Masihi ,Kota Kapur, Pulau Bangka, pada 686 Masihi
,Karang Brahi, Meringin, daerah hulu Jambi pada 686 Masihi.

Ada yang berpendapat bahawa bahasa Melayu berasal

daripada golongan Austronesia di Yunan.Kumpulan pertama dikenali
sebagai Melayu Proto.Mereka berpindah ke Asia Tenggara pada
ZamanBatuBaru(2500 Sebelum Masihi). Mereka adalahketurunannya
Orang Asli di Semenanjung Malaysia, Dayak di Sarawak dan Batak
di Sumatera.Kumpulan kedua pula dikenali sebagai Melayu
Deutro.Berpindah ke Asia Tenggara pada Zaman Logam kira-kira
1500 Sebelum Masihi.Keturunannya orang Melayu di Malaysia
dikatakan lebih bijak dan dan mahir daripada Melayu Proto.Mereka
bijak dalam bidang astronomi, pelayaran dan bercucuk
tanam.Bilangan mereka juga lebih banyak daripada Melayu
Proto.Kawasan pantai dan lembah di Asia Tenggara merupakan
tempat penempatan mereka.Kedua-kedua golongan dikenali sebagai
Austronesia.Bahasa-bahasa yang terdapat di Nusantara sekarang
berpunca daripada bahasa Austronesia ini.

Selain itu,ada juga yang berpendapat bahasa Melayu berasal daripada

Asia Tengah, ada juga yang berpendapat bahasa Melayu sudah lama wujud
di Kepulauan Melayu

1.1.1 Bukti Bahasa Melayu Berasal Dari Asia Tengah

6
 Menurut beberapa teori, penutur-penutur bahasa Melayu berasal
daripada golongan Austronesia yang datang sejak 2500 SM dari daerah
Yunnan dalam beberapa bentuk gelombang pergerakan manusia dan
menduduki wilayah Asia Tenggara.Golongan pertama ini dipanggil Melayu
Proto. Kemudian, pada kira-kira tahun 1500 SM, datangnya golongan kedua
pula yang menduduki daerah pantai dan tanah lembah di Asia Tenggara yang
dipanggil Melayu Deutro.

Menurut Asmah Haji Omar,sebelum kedatangan Melayu Proton,

kawasan Nusantara telah didiami oleh kelompok Melayu Negrito semenjak
5000SM, iaitu pada zaman Paleolitik atau zaman pertengahan. Mereka
tinggal di dalam gua dan memburu binatang.

Bahasa Austronesia tergolong dalam keluarga bahasa Austris.

Rumpun bahasa Austronesia terbahagi kepada empat cabang, iaitu bahasa-
bahasa di Kepulauan Melayu (atau Nusantara) ,bahasa-bahasa Polinesia
umpamanya bahasa-bahasa Hawaii, Tonga, dan Maori,bahasa-bahasa
Melanesia contohnya bahasa-bahasa di Kepulauan Fiji, New Caledonia dan
Irian dan bahasa-bahasa Mikronesia misalnya bahasa-bahasa di Kepulauan
Marianna, Marshall, Carolina dan Gilbert.

Bahasa Melayu tergolong dalam cabang Nusantara yang mempunyai

paling banyak bahasa, iaitu kira-kira 200-300 bahasa. Oleh itu, bahasa-
bahasa Nusantara dibahagikan lagi kepada 16 golongan tertentu, antaranya
golongan Filipina,umpamanya bahasa-bahasa Tagalog, Iloko, Bikol, dan
Sulu ,golongan Sumatera,umpamanya bahasa-bahasa Aceh, Batak,
Minangkabau, Melayu, Nias, Lampung, dan Orang Laut,golongan Jawa
contohnya bahasa-bahasa Sunda, Jawa, dan Madura ,golongan Kalimantan
umpamanya bahasa-bahasa Iban, Kenya Kayan, dan Melanau,golongan Bali-
Sasak seperti bahasa ahasa Bali, Sasak, dan Sumbawa,golongan Sulawesi
Selatan: umpamanya bahasa-bahasa Makasar, Bugis, dan Seko,golongan
Halmahera Selatan-Irian Jaya antaranya bahasa-bahasa Halmahera Selatan,
Nufur dan Kowiai.

7
 Menurut ahli-ahli bahasa dan sejarah ini, Melayu Moden berasal
daripada bahasa Melayu Klasik dan bahasa Melayu Klasik berasal daripada
bahasa Melayu Induk. Bahasa Melayu Induk berasal daripada bahasa Melayu
Purba yang juga merupakan asal daripada bahasa Melayu Kuno. Ini
bermakna bahasa Melayu Moden bukanlah merupakan pengembangan
daripada dialek Johor-Riau dan bahasa Melayu Moden tidak begitu rapat
hubungannya dengan dialek yang lain. Dialek yang lain berasal daripada
Melayu Induk manakala dialek Johor-Riau berasal daripada Melayu Klasik.

1.1.2 Bukti Bahasa Melayu Berasal Dari Nusantara

Para pengkaji tidak bersetuju dengan hipotesis yang menyatakan

kelompok Melayu berasal dari Asia Tenggara dan mereka telah
mengemukakan satu lagi pendapat iaitu orang Melayu tidak datang dari luar
tetapi memang telah lama wujud di Nusantara.

Bukti yang pertama berdasarkan kajian kebudayaan. Seorang sarjana

Inggeris, John Crawford mendapati tanah asal orang Melayu ialah di
Sumatera dan Jawa kerana kedua-dua kawasan menunjukan perkembangan
kebudayaan yang sangat menonjol berbanding dengan kawasan-kawasan
lain di Nusantara.

Bukti kedua pula ialah berdasarkan kajian bahasa yang meruju kepada
kekerabatan antara bahasa Austronesia. Menurut Willam Marsden, bahasa
melayu mempunyai keakraban dengan bahasa Polinesia, Melanesia, dan
Mikronesia. Persamaan dapat dilihat dari segi bentuk kata dan struktur
bahasa.

Bukti seterusnya ialah melalui pengkajian tentang tengkorak. Kajian ini

telah membuktikan bahawa manusia telah lama tinggal di Nusantara. Usia
tengkorak manusia yang ditemui di Nusantara jauh lebih tua daripada
tengkorak yang ditemui di Asia Tenggara.

1.2 Perkembangan Bahasa Melayu

8
 Kedatangan agama Hindu, Islam dan penjajah Eropah ke Asia
Tenggara telah menyebabkan perbezaan yang ketara berlaku antara bahasa
Melayu Kuno, bahasa Melayu Klasik dan Bahasa Melayu Moden. Ini
menyebabkan penutur bahasa Melayu Moden tidak mungkin dapat
memahami bahasa Melayu dari zaman-zaman sebelumnya. Ahli bahasa
membahagikan perkembangan bahasa Melayu kepada tiga tahap utama dan
setiap tahap bahasa mempunyai sifatnya yang tersendiri misalnya bahasa
Melayu kuno mempunyai pengaruh Sanskrit dan Hindu yang kuat, dan
bahasa Melayu klasik terpengaruh dengan bahasa Arab dan Islam. Manakala
bahasa Melayu moden lebih banyak dipengaruhi oleh penjajah Barat
terutama sekali Inggeris.Bahasa Melayu Kuno ,bahasa Melayu Klasik ,bahasa
Melayu Moden

1.2.1 Bahasa Melayu Kuno

Merupakan keluarga bahasa Nusantara yang mencapai

kegemilangannya dari abad ke-7 hingga abad ke-13 pada zaman kerajaan
Sriwijaya, sebagai lingua franca dan bahasa pentadbiran.Penuturnya berada
di Semenanjung, Kepulauan Riau dan Sumatera.Ia menjadi lingua franca dan
sebagai bahasa pentadbiran kerana bersifat sederhana dan mudah menerima
pengaruh luar,tidak terikat kepada perbezaan susun lapis masyarakat dan
mempunyai sistem yang lebih mudah berbanding dengan bahasa Jawa.

1.2.1.1 Ciri-Ciri Bahasa Melayu Kuno

Antaranya ialah penuh dengan kata-kata pinjaman Sanskrit ,susunan

ayat bersifat Melayu,bunyi b ialah w dalam Melayu kuno (Contoh: bulan -
wulan),bunyi e pepet tidak wujud (Contoh dengan - dngan atau dangan)
,awalan ber- ialah mar- dalam Melayu kuno (contoh: berlepas-
marlapas),awalan di- ialah ni- dalam bahasa Melayu kuno (Contoh: diperbuat
- niparwuat),ada bunyi konsonan yang diaspirasikan seperti bh, th, ph, dh, kh,
h (Contoh: sukhatshitta),huruf h hilang dalam bahasa moden (Contoh: semua-
samuha, saya: sahaya)

9
1.2.2 Bahasa Melayu Klasik

Kegemilangannya boleh dibahagikan kepada tiga zaman penting iaitu

zaman kerajaan melaka ,zaman kerajaab acheh,zaman kerajaan johor-
riau.Antara tokoh-tokoh penulis yang penting ialah Hamzah Fansuri,
Syamsuddin al-Sumaterani, Syeikh Nuruddin al-Raniri dan Abdul Rauf al-
Singkel.

1.2.2.1 Ciri-Ciri Bahasa Melayu Klasik

Antaranya ialah ayat panjang,  berulang, berbelit-belit,banyak ayat

pasif,menggunakan bahasa istana,kosa kata klasik: ratna mutu manikam,
edan kesmaran (mabuk asmara), sahaya, masyghul (bersedih),banyak
menggunakan perdu perkataan (kata pangkal ayat): sebermula, alkisah,
hatta, adapun.Ayat songsang dan banyak menggunakan partikel ``pun'' dan
`'lah''

1.2.3 Bahasa Melayu Moden

Bermula pada abad ke-19. Hasil karangan Abdullah Munsyi dianggap

sebagai permulaan zaman bahasa Melayu moden.Sebelum penjajahan
British, bahasa Melayu mencapai kedudukan yang tinggi, berfungsi sebagai
bahasa perantaraan, pentadbiran, kesusasteraan, dan bahasa pengantar di
pusat pendidikan Islam.Selepas Perang Dunia Kedua, British mengubah
dasar menjadikan bahasa Inggeris sebagai pengantar dalam sistem
pendidikan.Semasa Malaysia mencapai kemerdekaan, Perlembagaan
Persekutuan Perkara 152 menetapkan bahasa Melayu sebagai bahasa
kebangsaan.dan Akta Bahasa Kebangsaan 1963/1967 menetapkan bahasa
Melayu sebagai bahasa rasmi negara. Laporan Razak 1956 mencadangkan
bahasa Melayu sebagai pengantar dalam sistem pendidikan negara.

1.2.3.1 Tahap Bahasa Malayu Moden Pascamerdeka

10
 Pelbagai usaha dilaksanakan untuk mengembangkan dan memajukan
bahasa Melayu sebagai bahasa kebangsaan, antaranya ialah dengan
menubuhkan Dewan Bahasa Dan Pustaka(DBP). selain itu pelbagai
perancangan telah dilaksanakan antaranya ialah perancangan taraf bahasa,
perancangan Korpus bahasa termasuklah pengekodan ejaan, pengekodan
perkamusan, pengekodan peristilahan dan pengekodan tatabahasa.

1.2.3.2 Fungsi Bahasa Melayu Moden

Terdapat beberapa fungsi bahasa melayu moden. Antaranya ialah

sebagai bahasa komunikasi,bahasa kebangsaan, bahasa rasmi, bahasa
perpaduan, dan bahasa ilmu.

Bahasa komunikasi ialah menjadikan bahasa Melayu sebagai media

komunikasi yang lengkap dan sempurna. Selain itu juga, bahasa Melayu juga
adalah sebagai alat untuk menyampaikan perasaan secara lisan atau tulisan.

Bahasa kebangsaan pula ialah mengandungi perkara 152

perlembagaan Malaysia menyebut bahawa bahasa melayu merupakan
bahasa Kebangsaan. Bahasa kebangsaan amat perlu bagi melambangkan
identiti yang sama bagi semua kaum yang tinggal di Malaysia. Pemilihan
bahasa Melayu sebagai bahasa kebangsan amat tepat kerana bahasa
Melayu merupakan bahasa yang digunakan oleh kaum yang paling ramai,
iaitu bangsa melayu.

Bahasa rasmi pula bermaksud, bahasa yang digunakan dalam urusan

rasmi negara. Antara fungsi bahasa Melayu sebagai bahasa rasmi dalam
pentadbiran ialah sebagai bahasa lisan kakitangan kerajaan dalm
menjalankan tugas rasmi kerajaan; sebagai media dalam urusan surat
menyurat; digunakan dalam semua rekod kerajaan; media untuk menulis
undang-undang dan peraturan negara; dan digunakan dalam borang urusan
rasmi kerajaan.

Bahasa perpaduan pula ialah bahasa Melayu sebagai satu alat yang
dapat menyatupadukan kaum di Malaysia ini. Bahasa kebangsan di melaysia

11
sangat penting kerana Malaysia merupakan negara yang berbilang kaum.
Selain itu bahasa melayu diharapakan dapat mencetus rasa megah dan
mencintai bahasa Melayu sebagai bahasa kebangsaan dan bahasa yang
menunjukkan identiti nasional. Fungsi bahasa Melayu sebagai bahasa
perpaduan disalurkan melalui Dasar Pelajaran Nasional.

Bahasa ilmu pula ialah bahasa Melayu yang digunakan sebagai

bahasa penghantar dalam bidang pendidikan di Malaysia ini. Melalui
penggunaan 1 bahasa di sekolah, maka perpaduan dapat dipupuk dalam
kalangan masyarakat majmuk.

1.3 Berlaku Perubahan Aksara Penulisan Sehingga Kini

Selain itu,penulisan bahasa Melayu telah mengalami perubahan

aksara penulisan sehingga kini dan menggunakan beberapa jenis huruf yang
saling berganti. Tulisan yang mula dipakai adalah tulisan Pallava yang
berasal dari India. Tulisan Pallava ini kemudian mengalami perubahan. Oleh
itu, timbul jenis-jenis tulisan seperti berikut:,tulisan rencong,tulisan
pallava,tulisan kawi,tulisan jawi dan tulisan rumi

Terdapat juga pengaruh daripada bahasa asing di dalam bahasa

Melayu antaranya Sanskrit, Inggeris, Belanda, Jawa, Arab dan sebagainya.

1.3.1 Pengaruh Bahasa Sanskrit

Bahasa Sanskrit telah banyak mempengaruhi bahasa Melayu apabila

bahasa Melayu berada di peringkat kuno, iaitu pada peringkat sebelum
bahasa Melayu mencapai zaman klasik pada zaman Kesultanan Melayu
Melaka yang Bahasa Melayu telah mengalami zaman kuno antara abad ke-7
dan abad ke-13. Bukti pengaruh bahasa Sanskrit ke dalam bahasa kuno
dapat dikesan di dalam batu bersurat yang ditinggalkan oleh kerajaan
Srivijaya. Mengenai bukti bahasa Melayu kuno, terdapat empat batu bersurat
yang penting, iaitu yang dijumpai di,Kedukan Bukit, Palembang (683 M)
,Talang Tuwo, Palembang (684 M),Kota Kapur, Pulau Bngka (686 M),Karang
Brahi, Meringi, daerah hulu Jambi (686 M).

12
 Selain itu sebagai faktor sampingan, faktor kemegahan juga faktor
yang mendorong kepada peminjaman bahasa dari bahasa Sanskrit. Ini
adalah kerana bahasa Sanskrit merupakan bahasa yang dianggap bahasa
yang "tinggi-tinggi" pada zaman kuno. Penyerapan bahasa Sanskrit dalam
bahasa seharian dijadikan satu cara perolehan kemegahan. Keadaan ini
khususnya menyebabkan peminjaman perkataan yang sudah ada dalam
bahasa Melayu asli, tetapi digantikan juga dengan bahasa Sanskrit, kerana
barangkali dianggap lebih sesuai, lebih sedap bunyinya ataupun semata-mata
kerana disangka lebih "tinggi" mutunya kerana bahasa Sanskrit merupakan
bahasa sarjana.

Dalam bahasa Melayu,terdapat 677 perkataan yang berasal daripada

bahasa Sanskrit. Berikut disenaraikan beberapa contoh perkataan Sanskrit
yang dipinjam ke dalam bahasa Melayu.contohnya Bahasa Sanskrit(dukkha)
dalam Bahasa Melayu(duka)

1.3.2 Pengaruh Bahasa Jawa

Bahasa Jawa dan bahasa Melayu merupakan bahasa serumpun.

Kedua-kedua bahasa tergolong kepada keluarga bahasa Indonesia. Terdapat
dua faktor utama dalam penyebaran pengaruh bahasa Jawa ke Bahasa
Melayu, iaitu pengaruh melalui penyebaran cerita panji,Pengaruh melalui
interaksi sosial.

Cerita panji ialah sejenis cerita yang berasal dari Jawa. Isinya adalah
mengenai wira dan wirawati. Cerita ini terdapat banyak versi, dan boleh
dikesan di seluruh nusantara sehingga di Kemboja.

Migrasi orang Jawa ke Tanah Melayu telah berlaku semenjak zaman

Kesultanan Melayu Melaka. Pertempatan orang Jawa sudah dapat dikesan di
bandar Melaka pada zaman itu, iaitu Kampung Jawa dan Parit Jawa.
Walaubagaimanapun, migrasi orang Jawa ke Tanah Melayu yang ketara

13
berlaku bermula pada awal abad ke-19. Tumpuan migrasi Jawa adalah di
negeri-negeri Selat dan juga negeri Selangor dan negeri Johor.

Pertembungan orang tempatan yang menutur bahasa Melayu dengan

pendatang Jawa yang menutur dalam bahasa Jawa telah menyebabkan
unsur-unsur bahasa Jawa meresap ke dalam Bahasa Melayu. Walau
bagaimanapun, perlu diketahui bahawa kata-kata pinjaman Jawa meresap ke
dalam Bahasa Melayu secara terpencil dan tidak tersebar luas. Ia dikatakan
diserap ke dalam Bahasa Melayu kerana migrasi orang-orang Jawa yang
masih mengekalkan bahasa mereka dan tidak menguasai perbendaharaan
bahasa Melayu yang sebenar.Contoh kata-kata pinjaman Jawa dalam bahasa
Melayu:Perkataan(andong) maksudnya(Kereta kuda(sewaan)

1.3.3 Pengaruh Arab-Islam

Bahasa Arab dan agama Islam sangat mempengaruhi perkembangan

bahasa Melayu. Status bahasa Melayu yang bertaraf lingua franca dan
keunikannya telah menyebabkan agama Islam disebarkan dalam bahasa
Melayu dan tidak dengan bahasa Arab. Walau bagaimanapun, bahasa Arab
melalui kedatangan agama Islam telah mempengaruhi perkembangan bahasa
Melayu dalam beberapa aspek, antaranya perbendaharaan kata,sebutan kata
dan tulisan.contoh bahasa arab(al-kursiy) dalam bahasa melayu(kerusi).

1.3.4 Pengaruh Inggeris

Pengaruh bahasa Inggeris dalam bahasa Melayu merupakan pengaruh

paling ketara dan paling meluas masa kini, dan lazimnya perkataan Inggeris
dipinjam ke dalam bahasa Melayu apabila tiada perkataan tempatan untuk
menggambarkan situasi baru yang memanggil satu panggilan khusus merujuk
kepadanya. Contoh perkataan sebegini adalah konotasi (connotation),
kompromi (compromise) dan siri (series). Tetapi kebingungan dan bantahan
sering timbul apabila perkataan Inggeris yang diterima masuk ke dalam
bahasa Melayu terlalu banyak sehinggakan ada yang bertindak sebagai
pengganti perkataan yang telah wujud.

14
 Dewan Bahasa dan Pustaka telah terus membenarkan kemasukan
perkataan sebegini dalam kosa kata bahasa Melayu dan tidak menghiraukan
bantahan yang dikemukakan. Penggunaan perkataan sebegini yang meluas
di media pencetakan dalam bahasa Melayu di Malaysia seperti pada akhbar
Utusan Malaysia telah mengeruhkan lagi permasalahan ini. Satu satunya
kenyataan bimbang terhadap situasi ini pernah dilafazkan bekas perdana
menteri Malaysia, Mahathir bin Mohammad meskipun beliau sendiri telah
memperkenalkan suatu perkataan baru "bajet" menggantikan perkataan
"belanjawan" semasa pembentangan belanjawannya yang terakhir, dengan
alasan bahawa istilah belanjawan tidak tepat kerana anggaran kewangan
kerajaan turut melibatkan hasil, dan bukan belanja semata-mata

Berikut merupakan beberapa perkataan yang telah diterima dalam

bahasa Melayu secara rasmi dan digunakan secara meluas dan dianggap
telah diterima. Bahasa Inggeris(book) dalam bahasa Melayu (buku)

1.3.5 Pengaruh Bahasa Cina

Dalam Kamus Dewan, terdapat kata-kata yang mempunyai etimologi

berlabel C, ini merupakan kata-kata yang dipinjam daripada Bahasa Cina.
Tapi bukan semua kata-kata yang berlabel C dalam Kamus Dewan Bahasa
merupakan kata-kata yang dipinjam daripada Bahasa Cina. Dalam kajian
kong 1993, telah menyimpulkan bahawa lebih kurang 261 kata patah
perkataan Bahasa Melayu telah dipinjam daripada Bahasa Cina. Contohnya
mahjung.

1.3.6 Pengaruh Portugis

Beberapa contoh perkataan Portugis yang diserap dalam bahasa

Melayu adalah seperti bahasa Portugis (al mario) dalam bahasa Melayu
(almari)
FONETIK DAN FONOLOGI

15
2.0 PENDAHULUAN
Fonetik ialah kajian mengenai bunyi-bunyi bahasa yang dihasilkan
oleh manusia. Bunyi bahasa itu adalah bunyi-bunyi yang digunakan dalam
bahasa untuk berkomunikasi. Ilmu fonetik ini dibahagikan kepada fonetik
artikulatori, fonetik auditori dan fonetik akustik. Fonetik artikulasi adalah satu
bidang kajian mengenai cara kita menggunakan alat dan daerah artikulasi
bagi bertutur. Fonetik auditori pula adalah fonetik bagi mandeskripsi cara
bagaimana kita memproses dan manginterpretasi bunyi-bunyi yang
dihasilkan. Fonetik akustik pula adalah kajian fonetik yang ditakrifkan sebagai
satu bidang kajian transmisi bunyi-bunyi yang dihasilkan oleh organ-organ
sebutan kita. Di dalam fonetik terdapat beberapa aspek. Antaranya ialah
bunyi bahasa. Bunyi bahasa ini terbahagi kepada vokal, konsonan dan
diftong.

2.1 Bunyi vokal

Bunyi vokal ialah bunyi yang dihasilkan dengan tidak melibatkan
sebarang sekatan pengaliran udara. Bunyi vokal pula terbahagi kepada 3 iaitu
vokal depan, belakang dan tengah. Vokal depan terbahagi kepada 4 jenis
iaitu vokal depan sempit, separuh sempit, separuh luas, dan luas

Vokal depan pula terbahagi kepada 4 jenis. Jenisnya ialah vokal depan
sempit [i], vokal depan separuh sempit[e], vokal depan separuh luas[ε] dan
vokal depan luas [a].
Contoh :

2.1.1 Vokal depan

Vokal depan ialah bunyi [i], [e], [ε], [a]

(1) Vokal depan sempit [i]

Contoh penggunaan vokal [i] :
[ # ikan # ] [ # bila # ] [ # hati # ]

(2) Vokal depan separuh sempit [e]

16
 Contoh penggunaanvokal [e] :
[ # elo? # ] [ # sepa? # ] [ # sate # ]

(3) Vokal depan separuh luas [ε]

Contoh penggunaan vokal [ε] :
[ # εlok # ] [ # otε # ]

(4) Vokal depan luas [a]

Contoh penggunaan vokal [a] :
[ # aku # ] [ # hati # ] [ # bila # ]

2.1.2 Vokal belakang

Vokal belakang pula terbahagi kepada 4 jenis juga iaitu vokal
belakang sempit [u], vokal belakang separuh sempit [o], vokal
belakang separuh luas [‫ ]כ‬dan vokal belakang luas [a]

Contohnya
(1) Vokal belakang sempit [u]
Contoh :
[ # ulam # ] [ # suka # ]

(2) Vokal belakang separuh sempit [o]

Contoh :
[ # omba? # ] [ # soto # ] [ # sora? # ]

(3) Vokal belakang separuh luas [‫]כ‬

Contoh :
[ # b‫כ‬rak # ] [ # tumpa ‫ כ‬# ]

(4) Vokal belakang luas [α]

Contoh :
[ # gulα # ]

2.1.3 Vokal tengah

17
 Vokal tengah hanya ada 2 jenis.

(1) Vokal tengah pendek [∂]

Contoh :
[ # ∂ma? # ] [ # l∂bah # ] [ # ap∂ # ]

(2) Vokal tengah panjang [3]

Contoh :
[ # di3 # ] [ # kaj3 # ] [ # saj3 # ]

2.2 BUNYI DIFTONG

Diftong pula mempunyai 3 jenis iaitu diftong [ai], diftong
[au], dan diftong [oi]. Bunyi diftong adalah bunyi geluncuran.
Mempunyai tiga bunyi diftong iaitu [ai], [au], [oi].

Contohnya

(a) Diftong [ai]

Contoh:
[ # pandai # ] [ # sampai # ] [ # tapai # ]

(b) Diftong [au]

Contoh :
[ # pulau # ] [ # kalau # ] [ # k∂rbau # ]

(c) Diftong [oi]

Contoh :
[ # kaloi # ] [ # amboi # ] [ # s∂poi # ]

2.3 Bunyi Konsonan

18
 Bunyi konsonan terbahagi kepada 6 iaitu letupan,
sengauan, geseran, getaran, sisian dan separuh vokal.

Konsonan letupan ada 5 jenis antaranya ialah konsonan

letupan 2 bibir [p] dan [b], letupan gusi [t] dan [d], letupan
lelangit lembut [k] dan [g], letupan pita suara [?], dan letusan [c]
dan [j].

2.3.1 Konsonan letupan

Contoh :
(a) Konsonan letupan dua bibir [p] dan [b]
Letupan bibir bersuara [p] :
[ # lapan # ] [ # t∂tap # ]

letupan bibir tak bersuara [b] :

[ # balik # ] [ # kitab # ]

(b) Konsonan letupan gusi [t] dan [d]

Letupan gusi tak bersuara [t] :
[ # tiga # ] [ # itu # ] [ # pusat # ]

letupan gusi bersuara [d] :

[ # dasar # ] [ # ada # ] [ # had # ]

(c) Konsonan letupan lelangit lembut [k] dan [g]

Letupan lelangit lembut tak bersuara [k] :
[ # paku # ]

letupan lelangit lembut bersuara [g] :

[ # beg # ] [ # raga # ]

(d) Konsonan letupan pita bersuara [?]

Letupan pita bersuara [?] :

19
 [ # buda? # ] [ # bale? # ] [ # kaka? # ]

(e) Konsonan letusan [c] dan [j]

Letusan tak bersuara [c] :
[ # cat # ] [ # kaca # ] [ # koc # ]

Letusan bersuara [j] :

[ # jalan # ] [ # baju # ] [ # garaj # ]

2.3.2 Konsonan sengau

Konsonan sengauan pula terbahagi kepada 4 jenis.
Contohnya ialah sengau dua bibir bersuara [m], sengau gusi
bersuara [n], sengau lelangit keras gusi bersuara [‫]תּ‬, dan
sengau lelangit lembut bersuara [ŋ].
Contohnya :

(a) Sengau dua bibir bersuara [m]

Contoh :
[ # makan # ] [ # lama # ] [ # alim # ]

(b) Sengau gusi bersuara [n]

Contoh :
[ # bina # ] [ # lapan # ]

(c) Sengau lelangit keras gusi bersuara [Ŋ]

Contoh :
[ # Ŋawa # ] = nyawa

(d) Sengau lelangit lembut bersuara [ŋ]

Contoh :
[ # malaŋ # ]=malang

2.3.3 Konsonan Geseran

20
 Manakala konsonan geseran pula terbahagi kepada 5
jenis iaitu geseran gigi bibir [f] dan [v], geseran gusi tak bersuara
[s] dan [z], geseran lelangit keras [Š] dan [ž], geseran lelangit
lembut [x] dan [ү ], dan geseran pita suara[h].
Contoh:
(a) Geseran gigi bibir [f] dan [v]
Geseran gigi tak bersuara [f] :
[ # fakir # ] [ # lafaz # ]

geseran gigi bibir bersuara [v] :

[ # novel # ] [ # variasi # ]

(b) Geseran gusi tak bersuara [s] dan [z]

Geseran gusi tak bersuara [s] :
[ # sah # ] [ # kisah # ] [ # lipas # ]

Geseran gusi bersuara[z] :

[ # zaman # ] [ # baza # ] [ # hafiz # ]

(c) Geseran lelangit keras [Š] dan [ž]

Letusan lelangit keras tak bersuara [Š] :
[ # Šubuh # ]

Letusan lelangit keras bersuara [ž] :

[ # žoho r# ]

(d) Geseran lelangit lembut [x] dan [ү]

Geseran lelangit lembut tak bersuara [x] :
[ # abar # ] = khabar

Geseran lelangit lembut bersuara [ ү ] :

[ # үaeb # ] = ghai
(e) Geseran pita suara [h]
Geseran pita suara [h] :

21
 [ # hati # ] [ # lihat # ]

2.3.4 Konsonan getaran

Konsonan getaran pula hanya mempunyai 1 jenis sahaja
iaitu konsonan getaran.
Contoh :
Konsonan getaran [r] :
[ # rantai # ] [ # baru # ] [ # ular # ]

2.3.5 Konsonan sisian

Konsonan sisian. mempunyai 1 jenis sahaja.
Contoh :
Konsonan sisian [l] :
[ # lantai # ] [ # balam # ]

2.3.6 Separuh vokal

Separuh vocal terbahagi kepada 2 iaitu separuh vokal
dua bibir [w] dan separuh vokal lelangit keras [y].

Contohnya :
(a) Separuh vokal dua bibir [w]
Contoh separuh vokal[w] :
[ # kawan # ] [ # pulaw # ]

(b) Separuh vokal lelangit keras [y]

Contoh separuh vokal [y] :
[ # pakay # ] = pakai

Bagaimanakah Bunyi Dihasilkan

22
BUNYI VOKAL

(1) Vokal depan

(a) Vokal depan sempit [i]

Vokal ini dihasilkan apabila bahagian hujung lidah diletakkan
pada titik yang paling tinggi di bahagian depan mulut. Lelangit
lembut pula diangkat rapat kepada belakang tekak dan menutup
rongga hidung. Lihat rajah 1.0

(b) Vokal depan separuh sempit [e]

Vokal ini dihasilkan dengan bahagian depan lidah ke bawah
sedikit. Lelangit lembut diangkat rapat kepada belakang tekak.
Bibir pula berada dalam keadaan terhampar. Lihat rajah 1.1

23
(c) Vokal depan separuh luas [ε]
Vokal ini dihasilkan dengan depan lidah diturunkan. Lelangit
lembut diangkat kepada belakang tekak dan menutup rongga
hidung. Lihat rajah 1.2

24
 (d) Vokal depan luas [a]
Vokal ini dihasilkan dengan depan lidah diturunkan ke titik yang
paling bawah dalam rongga mulut. Lelangkit lembut diangkat
rapat kepada belakang tekak. Lihat rajah 1.3

(2) Vokal belakang

(a) Vokal belakang sempit [u]

Vokal ini dihasilkan dengan menaikkan belakang lidah setinggi
yang mungkin. Lelangit lembut pula diangkat rapat kepada

25
 belakang tekak. Bibir berada dalam keadaan bundar. Lihat rajah
2.0

(b) Vokal belakang separuh sempit [o]

Vokal ini dihasilkan dengan belakang lidah diturunkan sedikit
dan l lelangit lembut pula diangkat rapat pada belakang tekak.
Bibir berada dalam keadaan bundar. Lihat rajah 2.1

26
(c) Vokal belakang separuh luas [‫]כ‬
Vokal ini dihasilkan dengan belakang lidah diturunkan lebih
rendah dan lelangit lembut diangkat rapat kepada tekak. Bibir
berada dalam keadaan bundar. Lihat rajah 2.2

(d) Vokal belakang luas [α]

Vokal ini dihasilkan dengan belakang lidah diletakkan titik paling
bawah. Lelangit lembut pula diangkat rapat kepada tekak. Bibir
berada dalam keadaan bundar. Lihat rajah 2.3

27
 (3) Vokal tengah

(a) Vokal tengah pendek [∂]

.Ia dihasilkan dengan meletakan lidah pada lantai rongga mulut.
Bibir terbuka tetapi tidak luas. Lihat rajah 3.0

(b) Vokal tengah panjang [3]

Lelangit lembut dan anak tekak dinaikkan untuk menutup rongga
hidung, pita suara dirspstksn supaya bunyi yang keluar itu
bersuara.

28
BUNYI DIFTONG

(a) Diftong [ai]

Hujung lidah menyentuhkan gigi depan pada bahagian
bawahnya. Lelangit lembut dinaikkan dengan pita suara
bergetar

(b) Diftong [au]

Hujung lidah hampir-hampir menyentuh gigi depan. Bibir tidak
berada dalam keadaan bundar.

(c) Diftong [oi]

Pembukaan rahang semasa lafaz ini adalah luas. Bentuk bibir
adalah bundar.

BUNYI KONSONAN

(1) Konsonan letupan

29
 (a) Konsonan letupan dua bibir [p] dan [b]
Letupan ini terhasil apabila bibir atas dan bawah dirapatkan.
Lelangit dirapatkan ke dinding belakang rongga lidah. Lihat
rajah 4.0

(b) Konsonan letupan gusi [t] dan [d]

Letupan ini dihasilkan apabila hujung lidah dirapatkan ke gusi
atas. Lelangit dinaikkan rapat ke belakang rongga tekak. Lihat
rajah 4.1

30
.

(c) Konsonan letupan lelangit lembut [k] dan [g]

Letupan ini dihasilkan apabila bahagian lidah dinaikkan sehingga
menyentuh lelangit lembut. Lihat rajah 4.2

31
 (d) Konsonan letupan pita bersuara [?]
Letupan pita bersuara dihasilkan apabila pita suara dirapatkan
dan keadaan ini menyebabkan aliran udara terkumpul dan
tertahan. Lihat rajah 4.3

(e) Konsonan letusan [c] dan [j]

32
 Lelangit lembut dinaikkan dan pita suara bergetar dan tidak
bergetar bagi menghasilkan bunyi bersuara dan tak bersuara.
Lihat rajah 4.4

(2) Konsonan sengau

(a) Sengau dua bibir bersuara [m]

Bibir bawah dirapatkan kepada bibir atas. Pita suara
digetarkan. Lihat rajah 5.0

33
(b) Sengau gusi bersuara [n]
Hujung lidah dirapatkan kepada gusi. pita suara
digetarkan. Lihat rajah 5.1

(c) Sengau lelangit keras gusi bersuara [Ŋ]

Lelangit keras dihasilkan dengan depan lidah dirapatkan
kepada lelangit keras gusi. Lihat rajah 5.2

34
(d) Sengau lelangit lembut bersuara [ŋ]
Lelangit lembut dalam keadaan biasa yang menyebabkan
udara melalui rongga hidung. Pita suara digetarkan. Lihat
rajah 5.3

35
(3) Konsonan Geseran

(a) Geseran gigi bibir [f] dan [v]

Gigi bawah dan bibir atas dirapatkan tetapi tidak
menghalang aliran udara lihat rajah 6.0

36
 b) Geseran gusi tak bersuara [s] dan [z]
Udara yang keluar dari paru-paru akan menyebabkan
geseran berlaku. Lihat rajah 6.1

(c) Geseran lelangit keras [Š] dan [ž]

Depan lidah dinaikkan ke arah lelangit keras tetapi tidak
rapat. Lihat rajah 6.2

37
 (d) Geseran lelangit lembut [x] dan [ү]
Mengangkat belakang lidah rapat ke lelangit lembut lihat
rajah 6.3

(e) Geseran pita suara [h]

Pita suara dirapatkan yang mengakibatkan udara keluar

di antara pita suara secara bergeser. Lihat rajah 6.4

38
(3) Konsonan getaran

Lidah diangkat ke arah gusi dan udara dilepaskan dari paru-

paru menggetarkan hujung lidah dan pita suara. Lihat rajah 7.0

39
(4) Konsonan sisian
Udara dilepaskan melalui kiri dan kanan lidah. Lelangit lembut
dirapatkan ke arah tengah gusi. Lihat rajah 8.0

40
41
KONSONAN PINJAMAN DALAM BAHASA MELAYU

Terdapat 11 konsonan pinjaman dalam bahasa Melayu iaitu

(a) Geseran lelangit lembut [ # x # ] [ # γ # ]

Contoh perkataan :

[ # xianat # ] =khianat [ # γaeb # ]

(b) Geseran gusi bersuara [ # z # ]

Contoh perkataan:

[ # zaman # ] [ # zakat # ]

(c) Geseran bibir gigi [ # f # ] [ # v # ]

Contoh perkataan:

[ # Fiker # ] [ # faseh # ] [ # juniversiti # ] [ # aktiviti # ]

(d) Geseran gigi [ # ө # ] [ # σ # ]

Contoh perkataan :

[ # өalji # ] [ # σat # ]

(e) Geseran gusi lelangit keras [ # ś # ] [ # ž # ]

42
 Contoh perkataan:

[ # žohor # ] [ # śa? # ]

(f) geseran glotis [ # h # ]

contoh perkataan :

[ # hasad # ] [ # ahad # ]

Bibliografi

1. Nik Safiah Karim , Farid M.Onn, Hashim Haji musa, Abdul Hamid

2. Mahmood, 2008. Tatabahasa Dewan Edisi Ketiga. Selangor : Dawarna

Sdn Bhd.

3. Sharifah Nor Syed Abd.Rahman,Nornajmah Najmuddin,Rosdah

Omar,2007. Bahasa Melayu STPM kertas 1& 2.Selangor : Arah
Pendidikan Sdn Bhd.

4. Nik Sarifah Karim,1998 Sosiolinguistik bahasa Melayu:Fajar Bakti Sdn

Bhd.

5. Mangantar Simanjentan,1982 Aspek Bahasa Dan Pengajaran :

Sarjana.

6. Kamaruddin Hj. Husin,1989 Laras Bahasa, Kula Lumpur : Utusan

Publication Dan Distributions.

7. Asmah Hj Omar,1990 Aspek Bahasa dan Kajian : Dewan Bahasa dan

Pustaka.

43
8. Indrawati Zahid,2006 Fonotik dan Fonologi : Pts Professional
Publishing Sdn.Bhd.

9. http://www.penerbit.usm.my/pen2006/dan/bab1.html .

10. http://www.tutor.com.my/STPM/asal_usul_bahasa_melayu.html .

11. Nik Safiah Karim , Farid M.Onn, Hashim Haji musa, Abdul Hamid
Mahmood, 2008. Tatabahasa Dewan Edisi Ketiga. Selangor : Dawarna
Sdn Bhd.

12. Sharifah Nor Syed Abd.Rahman,Nornajmah Najmuddin,Rosdah

Omar,2007. Bahasa Melayu STPM kertas 1& 2.Selangor : Arah
Pendidikan Sdn Bhd.

13. Nik Sarifah Karim,1998 Sosiolinguistikbahasa Melayu:Fajar Bakti Sdn

Bhd.

14. Mangantar Simanjentan,1982 Aspek Bahasa Dan Pengajaran :

Sarjana.

15. Kamaruddin Hj. Husin,1989 Laras Bahasa, Kula Lumpur : Utusan

Publication Dan Distributions.

16. Asmah Hj Omar,1990 Aspek Bahasa dan Kajian : Dewan Bahasa dan
Pustaka.

17. Indrawati Zahid,2006 Fonotik dan Fonologi : Pts Professional

Publishing Sdn.Bhd.

44
18. http://www.penerbit.usm.my/pen2006/dan/bab1.html .

19. http://www.tutor.com.my/STPM/asal_usul_bahasa_melayu.html .

45