SEMANTIK

oleh: Mohamed Shari bin Yusoff

Jabatan Pengajian Melayu
MPKB.

• Bidang ilmu yang mengkaji makna

• Kaji makna pada peringkat kata, frasa, ayat
dan hubungannya dengan idea, konsep dan
perasaan.
• Semantik berasal daripada perkataan
Yunani kuno yang bermakna isyarat
• Seterusnya menerbitkan perkataan
semainein yang bermaksud bererti.
• Semantik bidang yang mengkaji makna.
• Semantik disertakan dengan aspek-aspek
bukan linguistik seperti; konteks perkataan
itu digunakan, kebudayaan sesuatu bangsa
dll…
• Faktor-faktor yang mempengaruhi makna
 TEORI DALAM KAJIAN
SEMATIK

1. TEORI IMEJ 3. TEORI ANALISIS

KOMPONEN
2. TEORI
BEHAVIURISME 4. TEORI LOGIK
SIMBOLIK
• Apa yang
tergambar dalam
fikiran anak ini?
 1.Teori imej
• Makna dihuraikan berdasarkan gambaran
atau imej yang ada dalam fikiran seseorang
• Sesuatu perkataan yang dibaca, dengar dan
disebut tergambar dalam fikiran dan tafsir/
memberi makna secara abstraks
• Masalah- tidak tahu bentuk imej yang
tergambar dalam fikiran itu betul/ salah
…..telefon….
• Antik
• Moden
• Bimbit
• Telefon awam
 2. Teori Behaviurisme
• Makna sesuatu perkataan/ ayat ditinjau
berdasarkan rangsangan dan gerak balas
(respond dan stimulus) R ----- S yang
menyebabkan timbulnya sesuatu ujaran.
• Anggapan bahawa bahasa itu wujud hasil
daripada operasi R ------ S
 Mak, saya
lapar,nak makan.

• Lapar – rangsangan
• Saya lapar – gerak
balas
 3. TEORI ANALISIS
KOMPONEN
• Menentukan istilah berdasarkan hubungan
kekeluargaan sesuatu perkataan/ ujaran
• Huraikan makna sesuatu perkataan secara
terperinci bukan secara satu unit
 Contoh perkataan:
teruna

Komponen semantik

manusia lelaki dewasa Belum

kahwin
 dara

Komponen semantik

* Sila lengkapkan
 4. TEORI LOGIK SIMBOLIK
• Lebih lengkap dan menyeluruh
• Menghuraikan makna pada peringkat
perkataan/ ayat dan perlakuan manusia
• Bahagikan makna keepada tiga bahagian:
i) Semantik
ii) Sintaktik
iii) pragmatik
 i) semantik
• Hubungan antara simbol dengan rujukan
• Contohnya antara perkataan dengan benda

kerusi
lampu
 ii) sintaktik
• Hubungan antara satu perkataan dengaan
perkataan lain yang boleh menentukan
makna

Contoh:
a) Baju adik berwarna perang.
b) Perang telah meletus antara Amerika
dengan Afghanistan.
 iii) pragmatik
• Hubungan antara simbol/ perkataan dengan
perlakuan yang ditunjukkan sebagai reaksi
kepada perkataan yang ditunjukkan
 Senang-senang,
Zaman dunia globalisasi
datanglah ke
ini kau tinggal dalam
bangsal saya.
bangsal?
 MAKNA PERKATAAN
(makna dalam konteks)
• Sesuatu perkataan mempunyai makna yang
tersendiri
• mempunyai hubungan dengan sesuatu
benda yang dirujukkan
• Kerana perkataan itu diwujudkan
bergantung kepada:
 1. Hubungan antara perkataan
dan benda:
(a) Bentuk bunyi benda itu sendiri
• Kewujudan perkataan berdasarkan kepada
peniruan sesuatu bunyi
Contoh:
• Mengembek – tiruan manusia kepada
bunyi kambing embek
• Mengiau – tiruan bunyi kucing, miau
• Dll…
(b) Nama orang yang mencipta/ menemui
sesuatu:

• Perkataan berasal daripada nama orang

yang mencipta/ menemui benda tersebut
• Perkataan itu menjadi nama umum yang
dirujuk kepada sesuatu.
Contoh:
• Pen Parker
• Taksonomi Bloom
• Dll…
(c) Nama tempat asal benda tersebut:
• Perkataan yang merujuk kepada tempat asal
benda tersebut
• Ayam goreng Kentucky – berasal dari
nama tempat Kentucky di Amerika
Syarikat
• Cologne (pewangi) – nama tempat Cologne
di Jerman
• Kapur barus – Barus nama tempat di
Sumatera Barat
• Dll…
(d) Bahan asal benda itu diperbuat:
• Nama-nama benda terbentuk daripada nama
bahan asal benda itu diperbuat
Contoh:
• Kain sutera –
• Tepung beras-
• Rumah kayu -
• Tikar pandan-
• Kain bulu-
 2. Makna Inti:
• Makna yang menjadi dasar sesuatu
perkataan
• Walaupun berbeza dalam konteks yang
berbeza tetapi masih mempunyai makna
inti/ makna dasar
Contoh: • Perkataan hulu –
digunakan dalam
konteks berlainan akan
sungai membawa gambaran
maksud yang
keris berlainan
Hulu • Dari segi makna
intinya masih sama
kapak
iaitu “hulu” ditujukan
parang kepada “pangkal atau
bahagian awal”
 3. Makna dalam ayat:
• Ayat adalah unsur penting dalam
menentukan makna sesuatu perkataan
• Perkataan mungkin berubah makna jika
digunakan dalam konteks ayat yang
berlainan
Contoh perkataan:
Dalam
i. Sungai itu amat dalam
ii. Dia meletakkan surat itu
di dalam laci
iii. Mereka berbeza
pendapat dalam banyak
perkara
(huraikan maksud dalam)
Ayat-ayat yang kabur
makna/ dua lapis:
i. Dia buang air
ii. Hatinya hancur
iii. Dia ke tandas
(huraikan maksud ayat)
4. Makna dalam simpulan bahasa:
• Makna berbeza dengan perkataan yang
membentuknya
• Tidak ada perkaitan langsung
• Makna secara tidak langsung
 Contoh:
• Hati batu
• Buah hati
• Makan hati
hati • Sakit hati
• Gelap hati
• Iri hati
• Busuk hati
• Sampai hati
buah
 Hubungan perkataan-perkataan
dari segi makna:
•Semua perkataan dalam satu-satu bahasa
mempunyai hubungan antara satu sama lain
•Hubungan dari segi:

1. Sinonim 4. Analogi

2.Antonim 5. Hiponim
3.Polisim 6. Homonim
 1. Sinonim:
• Dua perkataan atau lebih yang mempunyai
makna yang sama / hampir sama
• Walaupun kadang-kadang tidak boleh
saling menggantikan dalam ayat
• Menimbulkan kesan yang berbeza mengikut
konteks penggunaan
 (A) (B)
• Undang-undang/ • Mati- kojol/ mampus/
peraturan mangkat/ wafat

• Undang/ jemput * digunakan dalam

konteks yang berbeza/
• Panas/ hangat membawa kesan yang
berbeza
• dll
 2. Antonim:
-perkataan yang berlawan
maksud
a) Kata adjektif: b) Kata kerja:

• Tinggi – • Jaga -
• Kurus –
• Berjalan –
• Putih –
• Berdiri –
• Bersih –
• Menangis –
• Dll
* bagi golongan kata • Dll
nama sukar untuk
mencari lawan
 3. polisem
• Pemakaian bentuk bahasa seperti kata atau
frasa dengan makna yang berbeza-beza
• Kata yang mempunyai banyak makna
• Kesamaan bunyi dan ejaan, makna berbeza
Contoh: polisem
pokok
Contoh lain:
• Badan
• Luka
• Buku
• Kepala
• Dalam
• Dll…
 4. Hiponim
• Perkataan yang maknanya terangkum dalam
makna kata lain yang lebih luas
• Mempunyai hubungan kekeluargaan/
tergolong dalam satu jenis
• Bunga
• Kenderaan
• Burung
• Dll..
Contoh: hiponim

bunga
kenderaan
 5. Homonim
• Hubungan dari segi kesamaan bentuk ejaan
tetapi berbeza dari segi makna/ sebutan
• Perang
• Semak
• Sepak
• Bela
• selak
 6. Analogi:
-mempunyai pertalian dari segi:
a) Hubungan dari segi b) Hubungan sebab dan
jenis: akibat:

• Meranti - kayu • Sejuk - menggigil

• Bawal - ikan • Luka - sakit
• Kereta - kenderaan • Makan - kenyang
• Mawar - bunga • Berlari - penat
c) Hubungan dari segi d)Hubungan dari segi
aosiasi (pertalian) tujuan:

• Ketawa - gembira • Usaha - kejayaan

• Muram - sedih • Bekerja - kepuasan
• Kuyu - mengantuk • Rehat - ketenangan
• Segar - sihat • Kembara - pengalaman
e) Hubungan dari segi
simbol:

• Raja - kedaulatan
• Putih - kesucian
• Burung - kebebasan
• Keris - kepahlawanan
S e k i a n