UNIVERSITI MALAYSIA SABAH

SEKOLAH PENDIDIKAN DAN

PEMBANGUNAN SOSIAL

TT2113
TEKNOLOGI PENDIDIKAN DAN
PUSAT SUMBER

BAB 6 :
FOTOGRAFI DALAM PENDIDIKAN
Left: Under-exposed. Center: Correct exposure. Right: Over-exposed
Left: Photo in focus. Right: Photo out of focus
Wide angle lenses give you a wide field of view, ideal for landscapes.
Canon 5D 16-35mm F2.8L II USM @ 25mm F8.0 8 sec.
Pengenalan
Gambar atau foto sebenar - alat visual yang efektif
kerana dapat menvisualisasikan sesuatu perkara
dengan lebih konkrit, realistik dan lebih tepat juga
merupakan media penyampaian dan perkongsian
maklumat yang utama.
Penghasilkan gambar foto memerlukan kemahiran
dalam bidang fotografi seperti pengetahuan teknikal
(penggunaan kamera & alatan sampingan) serta
kaedah pengawalan dan penentuan spesifikasi kamera
yang utama.
Kini telah dipermudahkan dengan penggunaan kamera
digital ataupun kamera automatik.
Fotografi
Greek- Phos (cahaya), Graphein (tulis/lukis)
Umumnya- penghasilan imej oleh tindakan cahaya.

Cabang-cabang Fotografi
3 cabang penggunaan fotografi :-
1) Seni (Fine Art) - gabungan foto dengan (lukisan & alat-
alat seni). Pelik & abstrak kerana sukar difahami
maksudnya.
2) Komersial – potret, gambar kumpulan & pemandangan
dengan bantuan komputer dan perisian grafik.
Penterjemahan imaginasi ke alam realiti.
3) Fotografi Penggunaan (Applied Photography)
Bidang fotografi udara, perubatan,pendidikan
dokumentasi dsb.
Peralatan
Nilai dan harga bukan penentu kualiti sesuatu gambar
foto yang dihasilkan.

Kamera sebagai perantara untuk menyampaikan maklumat,

cahaya adalah bahasa fotografi, ton warna dan susunan
objek pula mempebgaruhi keberkesanan penyamapaian
iaitu mempunyai daya tarikan.

Peralatan asas adalah kamera dan filem.

Peralatan tambahan seperti lensa, kanta, penapis atau filter

dan sebagainya.
Kamera
Jenama kamera yang utama di pasaran antaranya ialah Nikon,
Canon, Pantex, Olympus dan sebagainya.

Ciri-ciri tersebut secara ringkasnya boleh dinyatakan seperti

yang berikut :
Nikon - Kelasakan
Canon - Kemodenannya
Mamiya - Penghasilan dalam Studio
Vivitar - Pilihan lensa yang pelbagai
Pantex - Kemurahannya
Leica - Kehalusan kanta
Olympus - Sentiasa tampil dengan teknologi
terkini
Jenis-jenis Kamera
Kamera dapat dikategorikan mengikut jenis berdasarkan
beberapa faktor utama seperti cara berfungsi dan sebagainya.
Antara jenis-jenis kamera yang utama ialah :

1) Pocket Camera (Kamera Kocek) –

2) a. Kamera SLR (single lense-reflect)
b. Kamera SLR format besar
3) Rangefinder (atau viewfinder)
4) Twin Lens Reflex ( Lensa Kembar)
5) View Kamera
6) Kamera Instant (Segera)
7) Kamera Digital
Pelarasan Kamera
Spesifikasi / aspek ternikal yang perlu diketahui oleh
seseorang jurufoto dalam pelarasan kamera antaranya :

1) Kanta atau Lensa (Lens)

2) Fokus
3) Pengawalan Dedahan (Exposure)
4) Bukaan Kanta (Aperture)
5) Kecepatan Pengatup Kanta (Shutter Speed)
6) Jarak Jelas (Depth of Field)
1.Lensa/Kanta
Merupakan salah satu komponen yang boleh digunakan
untuk melaras kamera agar mendapat ketepatan imej yang
diperlukan.

Jenis-jenis kanta :
1. Fish Eye Lens (16 mm dan ke atas)
2. Wide Angel Lens (20mm hingga 35mm)
3. Normal Lens (45mm hingga 55mm)
4. Short Telephoto Lens (75mm hingga 105mm)
5. Telephoto Lens (135mm hingga 500mm)
6. Mirror Lens (250mm hingga 2000mm)
7. Macro/Micro Lens (50mm hingga 55mm)
8. Perspective Control Lens (20mm hingga 35mm)
9. Zoom Lens (20 – 35mm, 35 – 70mm, 28 – 85mm, 28 –
105mm, 28 – 200mm, dll)
2.Fokus
Memfokus merupakan suatu proses menentukan ketepatan
sesuatu imej atau objek yang ingin dirakamkan.

Jarak Fokus
a) Ditentukan mengikut keupayaan sesuatu kanta / lensa
yang digunakan
b) Kanta normal lebih rendah jarak fokusnya berbanding dengan
kanta telephoto (telephoto lens) atau kanta zoom.
c) Kanta wide angle lebih rendah jarak fokusnya daripada kanta
normal.
Proses memfokus, istilah yang sering digunakan ialah :
1. Blur / kabur
2. Focus / jelas
3. Out of focus / tersasar dari fokus utama
4. Tak fokus / imej pecah
Pengawalan Dedahan (Exposure)
Menentukan banyak mananya cahaya yang akan dapat
sampai kepada filem.

Dua alat kawalan yang memainkan peranan utama dalam

menentukan dedahan (exposure) yang betul untuk satu-satu
kamera ialah SS (Shutter Speed) dan f. (aperture).

Penunjuk yang biasa digunakan di dalam meter cahaya ialah :

1. Warna (a) Hijau (Normal – cukup cahaya)
(b) Merah (Lebih atau kurang cahaya – bergantung
pada keadaan)

2. Tanda (a) + Lebih cahaya

(b) - Kurang cahaya
(c) o Normal (cukup cahaya)
 The exposure is the amount of light received by the
film or sensor and is determined by how wide you
open the lens diaphragm (aperture) and by how long
you keep the film or sensor exposed (shutterspeed).
The effect an exposure has depends on the
sensitivity of the film or sensor.
Bukaan Kanta (Aperture)
Mengawal kekuatan/darjah kecerahan memasuki kamera dan
juga mengawal jarak jelas (depth of field).

Berikut merupakan antara ciri-ciri utama aperture :

1) Alatan untuk mengawal cahaya dan terletak pada kanta
2) Bertanda nombor – berkadar songsang dengan bukaan
Kecil bukaan (Misalnya 32: luas kedalaman medan ‘high depth of field’)
Besar bukaan (Misalnya 1.4 : kurang @ sempit ‘shallow depth of field’.
3) Mempunyai pelaras seperti berikut : f/4, 5.6, 8, 11, 16, 22…. dan digelar nombor f / f stop
4)Bukaan aperture : ¼, 1/5.6, 1/8, 1,11…
5) Semakin besar nombor f, semakin kecil bukaan aperture.
Contoh : f/4 bersamaan ¼ , f/5.6 bersamaan 1/5.6

Pembukaan Kanta atau Saiz Aperture

a) Angka f merujuk kepada saiz aperture
b) Lebih besar f lebih kecil aperture
Kecepatan Pengatup Kanta (Shutter Speed)
Fungsi utama Pengatup Kanta atau shutter ialah :
a) Mengawal jangka masa cahaya memasuki kamera.
b) Mengawal pergerakan objek/subjek.
- Jika menggunakan kelajuan shutter perlahan, objek/subjek
seakan-akan bergerak (terapat calar-calar).

Ciri-ciri utama shutter adalah seperti berikut :

a) Shutter bertindak sebagai kelopak mata kamera.
b) 2 jenis shutter iaitu Shutter di dalam lensa atau shutter daun dan
Shutter di dataran fokal (jenis mendatar dan menegak)
c) Pelaras kelajuan :B, 1, 2, 4, 8, 15, 30, 60, 125, 250, 500, 1000, 2000…
d) Kadar kecepatan pergerakan ½ saat, ¼ saat, 1/8 saat dsb.
e) Kelajuan shutter speed yang tinggi boleh membekukan keadaan.
Misalnya kelajuan 1/250 dan ke atas.
This image was shot at 1/500s, freezing the splashing of the waves.
Motion blur created by tracking the car with the camera and
shooting at 1/125s. The motion blur and speed effects were
further enhanced using techniques described in my
interactive e-book.
Jarak Jelas (Depth of Field)
Merujuk kepada jarak di antara objek terdekat dengan objek
paling jauh di mana subjeknya berada di dalam jarak fokus.

Jarak jelas bergantung kepada aspek berikut :

a) Semakin besar nombor f (bukaan aperture kecil), semakin
luas jarakjelas.
b) Semakin jauh jarak sesuatu objek/subjek yang difokus,
semakin luas jarakjelas
c) Semakin besar jarak fokal lensa yang digunakan, semakin
sempit jarak jelas.
As you can see, at a large aperture of f/2.4 only the first card is in
focus, while at f/8 the middle card is sharp and the distant card is
almost sharp.
 A larger aperture (smaller f-number, e.g. f/2) has a
shallow depth of field. Anything behind or in front of
the main focus point will appear blurred. A smaller
aperture (larger f-number, e.g. f/11) has a greater
depth of field. Objects within a certain range behind
or in front of the main focus point will also appear
sharp.
 The depth of field determines how much of an image
is in focus. For example, if you took a photo of
someone with a mountain range in the background,
and both the subject and the mountain range are in
focus, you have deep or large depth of field.

 If the subject is in focus but the mountains are

blurred, you have shallow or small depth of field.

 E.g. F16 gives deep depth of field and F2.8 gives

shallow depth of field.
Komposisi
Proses pemilihan dan penyusunan subjek di dalam sesebuah
kawasan imej yang ingin dirakamkan.
Beberapa panduan utama di dalam menghasilkan komposisi
imej yang baik, iaitu :
1. Imej yang mempunyai kadar tumpuan dan minat yang
tinggi
2. Menggunakan panduan “Rule of Thirds”
3. Pilih sudut kamera yang terbaik
4. Bergerak lebih dekat dengan subjek
5. Menggunakan garisan bagi meningkatkan minat dan
kesatuan
6. Beri perhatian kepada latar belakang
7. Rakaman menerusi bingkai
8. Dapatkan gambar penuh aksi
Filem
Tempat imej dirakam dan disimpan sebelum dihasilkan
dalam bentuk cetakan

2 Kategori Filem :
a) Negatif – hitam putih dan berwarna (filem sebagai
rakaman sahaja)
b) Positif – gambar slaid (imej dirakamkan terus dan filem
ini juga merupakan slaid paparan)

Kelajuan Filem
Kadar kepekaan filem kepada cahaya, diwakili oleh
piawaian seperti ISO atau indeks dedahan (exposure indeks
*ei). Filem berkelajuan tinggi memerlukan cahaya yang
kurang berbanding filem berkelajuan rendah.
3 Piawaian Filem
a) ASA : American Standard Association
b) ISO : International Standard Organization
c) DIN : Deuth Industrie Norm

Ketiga-tiga piawaian di atas boleh dibahagikan:

a) Perlahan 12 32
b) Sederhana 62 100 125
c) Laju 200 400 800 1000 ……….6400

Jenama Filem
a) KODAK – warna semulajadi, tubuh badan manusia.
b) FUJI – gambar bercorak, pemandangan kehijauan
c) AGFA – suasana kebiruan
d) ILFORD
e) MITSUBUSHI
f) KONICA
Jenis Filem
1. Day Light Filem – sesuai di luar bilik (cahaya diperolehi
cukup). Dalam bilik, gunakan flash elak kesan gambar
kuning (Yellowish Orange Cast)
2. Tungsten Filem - Dalam bilik tanpa gunakan flash.Di
luar kesan kebiruan pada gambar.

Pemilihan Filem
a. Jenis kamera
b. Hasil yang diingini
c. Jenama dan gred filem
d. Berapa banyak foto yang ingin dihasilkan
e. Kepantasan filem
Peranan Fotografi Dalam Pendidikan
1. Menyampaikan fakta dalam bentuk visual.
2. Kemudahan pengajaran (Convenience)
3. Stimulasi
4. Perkembangan kemahiran
5. Rekod
6. Persembahan istimewa (special presentation)

Penutup
Dalam pendidikan , fotografi bukanlah satu bidang untuk
golongan tertentu sahaja. Golongan pendidik mampu
terlibat di dalam menghasilkan gambar foto mereka sendiri
yang boleh digunakan dalam bidang pendidikan dengan
sedikit usaha, pengetahuan dan kemahiran asas dalam
bidang fotografi.
(http://www.all-things-photography.com/digital-slr.html)