Topik 7 Demokrasi

Berparlimen
dan Proses
Pilihan Raya
HASIL PEMBELAJARAN
Di akhir topik ini, anda seharusnya dapat:
1. Menerangkan perkaitan antara konsep demokrasi dan pilihan raya di
Malaysia;
2. Mengenal pasti apakah proses yang terlibat dalam proses pilihan
raya di Malaysia; dan
3. Menjelaskan kepentingan diadakan pilihan raya.

PENGENALAN
Setiap individu mempunyai keinginan dan minat mereka yang tersendiri. Dalam
hal ini, tiada siapa boleh melarang atau memaksa seseorang individu untuk
meminati antara satu sama lain. Begitu juga dalam proses pilihan raya, di mana
seseorang individu itu diberi hak untuk memilih siapakah yang layak untuk
dijadikan pemimpin mereka. Walau bagaimanapun, sebelum seseorang itu
memilih calon pemimpin, mereka perlu membuat sedikit penyelidikan agar
calon yang dipilih itu boleh menjalankan kerjanya sebagai seorang pemimpin.
122 TOPIK 7 DEMOKRASI BERPARLIMEN DAN PROSES PILIHAN RAYA

7.1 PILIHAN RAYA DAN PROSES DEMOKRASI

DI MALAYSIA

AKTIVITI 7.1

(a) Apakah yang anda faham mengenai pilihan raya?

(b) Adakah anda mengetahui asal-usul bagaimana wujudnya
pilihan raya di Malaysia serta apakah pentingnya diadakan
pilihan raya 5 tahun sekali?
(c) Dilaporkan bahawa ada seramai empat juta rakyat negara ini
yang telah mencapai umur layak mengundi tetapi masih
belum mendaftar sebagai pengundi. Daripada kajian, didapati
dua pertiga daripada angka besar itu adalah kelompok yang
berumur antara 22 hingga 30 tahun?
(d) Apakah cara yang berkesan untuk meyakinkan golongan
muda ini untuk mendaftar sebagai pengundi?

7.1.1 Definisi Pilihan Raya

Pilihan raya adalah satu cara mantap bagi memilih wakil untuk membuat
keputusan mengenai sesuatu dasar kerajaan. Pilihan raya boleh dijalankan dalam
mana-mana organisasi; sama ada swasta atau syarikat, kesatuan sekerja untuk
memilih wakil mereka atau untuk menyelesaikan satu-satu masalah dasar badan
atau institusi kerajaan.
Pilihan raya adalah suatu cara membuat pilihan politik melalui undian. Ia
digunakan untuk memilih pemimpin dan menentukan sesuatu isu. Melalui
pilihan raya, pengundi boleh memilih calon yang dikemukakan kepada mereka
untuk menyelesaikan isu-isu masyarakat.

7.1.2 Sejarah Pilihan Raya di Malaysia

Pada 27 Julai 1955, pilihan raya persekutuan yang pertama di Tanah Melayu
telah diadakan. Antara parti-parti yang mengambil bahagian dalam pilihan raya
ini ialah:
1. Parti Perikatan yang terdiri daripada UMNO, MCA dan MIC
yang baru menyertainya. Parti Perikatan mempertandingkan seramai 52
calon, seorang bagi tiap-tiap kawasan pilihan raya;
 TOPIK 7 DEMOKRASI BERPARLIMEN DAN PROSES PILIHAN RAYA ! 123

2. Parti Negara pimpinan Datuk Onn mengemukakan 33 calon; dan

3. Parti Islam Se-Tanah Melayu (PAS) dengan 11 calon.
Lain-lain parti yang mengambil bahagian adalah Parti Buruh, Parti Kemajuan
Perak (kemudian menjadi Parti Kemajuan Rakyat), Pertubuhan Kebangsaan
Perak dan Pertubuhan Melayu.
Dalam pilihan raya tersebut, Parti Perikatan telah memenangi 51 daripada 52
buah kerusi yang dipertandingkan. PAS telah memenangi satu kerusi. Pilihan
raya Persekutuan ini telah memulakan satu era baru dalam perkembangan
politik di Malaya, di mana selepas ini pilihan raya telah menjadi pemangkin
kepada perjalanan demokrasi di Malaysia. Melalui sistem ini, rakyat adalah
penentu kepada pembentukan kerajaan melalui pilihan raya umum yang
diadakan setiap lima tahun sekali. Pilihan raya umum diadakan untuk memilih
wakil-wakil Parlimen untuk menerajui pemerintahan negara dan memilih wakil-
wakil Dewan Undangan Negeri untuk mengetuai kerajaan Negeri.
Sesuatu pilihan raya itu sebenarnya boleh diawalkan dari tarikh asalnya kerana
dalam keadaan tertentu, Yang di-Pertuan Agong berkuasa untuk mengarahkan
agar pilihan raya diadakan lebih awal daripada tarikh sebenarnya. Sekiranya
baginda membubarkan Parlimen, pilihan raya mesti diadakan dalam tempoh 60
hari selepas pembubaran Parlimen dan Dewan Undangan Negeri. Bagi Sabah
dan Sarawak, tempohnya lebih panjang, iaitu 90 hari untuk menjalankan
pengundian memandangkan ramai antara penduduknya yang tinggal di
kawasan pedalaman.
Kaitan antara Demokrasi Berparlimen dan Pilihan Raya telah dibincangkan
dalam Topik 9. Fungsi pilihan raya dan jenis-jenis pilihan raya dinyatakan
seperti berikut:
Fungsi Pilihan Raya
1. Menubuhkan sebuah kerajaan demokrasi;
2. Mengekalkan pucuk pimpinan;
3. Pemilihan calon bagi mengisi jawatan tertinggi kerajaan; dan
4. Menguatkan kestabilan dan legitimasi dalam satu organisasi dan
komuniti politik
Jenis-jenis Pilihan Raya
1. Pilihan raya umum
2. Pilihan raya primer (Primary Elections);
3. Pilihan raya ‰Run Off‰ (Run Off Election); dan
4. Pilihan raya tempatan.
124 TOPIK 7 DEMOKRASI BERPARLIMEN DAN PROSES PILIHAN RAYA

7.2 SURUHANJAYA PILIHAN RAYA DAN

PERJALANAN PILIHAN RAYA DI
MALAYSIA
Suruhanjaya Pilihan Raya (SPR) Malaysia ditubuhkan pada 4 September 1957
mengikut Perkara 114 Perlembagaan Persekutuan. Semasa penubuhannya, SPR
dianggotai oleh seorang Pengerusi dan dua orang Ahli.
Pengerusi pertama SPR ialah Yang Berbahagia, DatoÊ Dr. Mustafa Albakri bin
Haji Hassan, manakala ahli-ahlinya terdiri daripada Encik Lee Ewe Boon dan
Encik Ditt Singh.
Berikutan dengan penubuhan Malaysia pada tahun 1963, bilangan Ahli
Suruhanjaya ditambah kepada tiga orang. Ahli tambahan itu berasal sama ada
dari Sabah atau Sarawak yang dilantik secara bergilir. Yang Berbahagia Datuk
Abang Haji Marzuki bin Nor dari Sarawak menjadi Ahli pertama mewakili
dua negeri berkenaan.
Pada tahun 1981, pindaan ke atas Perkara 114 Perlembagaan Persekutuan dibuat
bagi membolehkan pelantikan seorang Timbalan Pengerusi. Encik Abdul Rahman
bin Abu Hassan merupakan orang pertama mengisi jawatan Timbalan Pengerusi.
Pada tahun 2002, pindaan kepada Perlembagaan Persekutuan diluluskan bagi
menambah keanggotaan SPR menjadi tujuh orang iaitu seorang Pengerusi,
seorang Timbalan Pengerusi dan lima orang ahli termasuk seorang Ahli dari
Sabah dan seorang Ahli dari Sarawak. Bagi membolehkan ia menjalankan
fungsinya, SPR bentuk sebuah Urusetia yang diketuai oleh seorang Setiausaha.
Setiausaha ini berperanan sebagai ketua pentadbir bagi Urusetia berkenaan.
Setiausaha pertama yang dilantik ialah Encik H. Cassidy yang berkhidmat dari
tahun 1957 hingga 1958.

7.2.1 Peranan Suruhanjaya Pilihan Raya

Urusan dan perjalanan pilihan raya di Malaysia dijalankan oleh sebuah
suruhanjaya yang dilantik khas, iaitu Suruhanjaya Pilihan Raya (SPR).
Kedudukan SPR termaktub dalam Perkara 113-120 Perlembagaan Persekutuan
yang menggariskan peranan SPR sebagai sebuah badan yang berperanan untuk
menyelia dan menjalankan proses demokrasi negara melalui pilihan raya yang
adil dan saksama.
Harus diketahui bahawa SPR merupakan sebuah badan yang bebas daripada
pengaruh politik. Antara fungsi SPR ialah:
1. Mengkaji dan membuat persempadanan bahagian-bahagian pilihan raya;
2. Menjalankan urusan pendaftaran pemilih dan penyemakan daftar pemilih;
 TOPIK 7 DEMOKRASI BERPARLIMEN DAN PROSES PILIHAN RAYA ! 125

3. Menjalankan pilihan raya umum dan pilihan raya kecil; dan

4. Mendaftarkan calon-calon yang bertanding dan memastikan calon-calon
memenuhi kriteria dan kelayakan yang diperlukan.

7.2.2 Pelantikan Ahli-ahli Suruhanjaya Pilihan Raya

Pelantikan Ahli-ahli Suruhanjaya Pilihan Raya dilantik oleh Yang di-Pertuan
Agong selepas berunding dengan Majlis Raja-raja. Ahli-ahlinya terdiri daripada:
1. Seorang Pengerusi;
2. Seorang Timbalan Pengerusi; dan
3. Tiga orang Ahli lain yang akan membantu SPR.

7.2.3 Kelayakan Menjadi Ahli Suruhanjaya Pilihan

Raya
1. Berumur tidak lebih daripada 65 tahun;
2. Seorang yang tidak muflis;
3. Tidak memegang jawatan bergaji yang lain; dan
4. Bukan mana-mana ahli politik dari mana-mana Majlis Parlimen dan Dewan
Undangan Negeri.

7.2.4 Siapakah Urusetia Suruhanjaya Pilihan Raya?

SPR juga telah menubuhkan sebuah Urusetia yang diketuai oleh:
1. Seorang setiausaha yang juga bertindak sebagai Ketua Eksekutif; dan
2. Ketua Pentadbir Urusetia dengan dibantu oleh sekumpulan kakitangan
awam.
Urusetia SPR menjalankan tanggungjawab berdasarkan garis panduan dan
dasar-dasar yang telah ditetapkan oleh SPR. Bagi memastikan kelicinan
perjalanan pilihan raya, Urusetia SPR juga menubuhkan cawangannya yang
dikenali sebagai Pejabat Pilihan Raya Negeri di setiap negeri, kecuali Perlis dan
Wilayah Persekutuan Labuan.
126 TOPIK 7 DEMOKRASI BERPARLIMEN DAN PROSES PILIHAN RAYA

7.2.5 Sistem yang diguna pakai dalam Pilihan Raya

yang diamalkan di Malaysia
Sejak tahun 1957, Malaysia mengekalkan sistem politik pelbagai parti yang mana
parti politik yang memperoleh majoriti kerusi di Parlimen (Dewan Rakyat) atau
Dewan Undangan Negeri boleh menubuhkan Kerajaan Persekutuan atau Negeri.
Sistem yang digunakan di Malaysia berasaskan ÂFirst-Past-The-Post-SystemÂ. Ini
bermakna calon-calon yang memperoleh majoriti akan diisytihar pemenang di
bahagian pilihan raya yang berkenaan.

7.2.6 Undang-undang dan Peraturan Pilihan Raya

yang perlu dipatuhi
Bagi memudahkan pelaksanaan pilihan raya, beberapa undang-undang dan
peraturan telah digubal untuk memastikan prosedur pilihan raya dipatuhi
sepenuhnya. Undang-undang dan peraturan-peraturan yang digubal adalah
seperti yang berikut:
1. Perlembagaan Persekutuan
2. Perlembagaan Negeri
3. Akta Pilihan Raya, 1958 (Akta 19)
4. Akta Kesalahan Pilihan Raya, 1954 (Akta 5)
5. Peraturan-peraturan (Penjalanan Pilihan Raya) Pilihan Raya, 1981
6. Peraturan-peraturan (Pendaftaran Pemilih) Pilihan Raya, 2002
7. Peraturan-peraturan (Mengundi Melalui Pos) Pilihan Raya, 2003
Semua undang-undang dan peraturan-peraturan ini adalah berkait secara langsung
dengan proses pilihan raya. Walau bagaimanapun, terdapat juga beberapa undang-
undang yang walaupun tidak mempunyai kaitan secara langsung dengan proses
pilihan raya, tetapi memainkan peranan dalam kelancaran penjalanan pilihan raya.
Ia termasuklah Akta Polis 1962; Akta Hasutan 1970; Akta Rahsia Rasmi 1972; dan
Akta Keselamatan Dalam Negeri, 1960.

7.2.7 Elemen-elemen penting Pilihan Raya

Elemen-elemen penting pilihan raya adalah:
(a) Bahagian Pilihan Raya
(b) Pemilih
(c) Calon
(d) Proses Pilihan Raya
 TOPIK 7 DEMOKRASI BERPARLIMEN DAN PROSES PILIHAN RAYA ! 127

7.2.8 Bilangan Bahagian Pilihan Raya

Dalam sistem pilihan raya yang diamalkan di Malaysia, seseorang calon dipilih
untuk mewakili penduduk-penduduk sesuatu bahagian pilihan raya di Parlimen
(Pilihan Raya Umum) atau Dewan Undangan Negeri (Pilihan Raya Negeri).
Sehingga kini, terdapat 219 kerusi Dewan Rakyat (Parlimen) dan 567 kerusi
Dewan Undangan Negeri.

7.2.9 Persempadanan Pilihan Raya

SPR bertanggungjawab untuk mengkaji semula sempadan Bahagian-bahagian Pilihan
Raya Parlimen dan Negeri. Seperti yang tertera di dalam Perlembagaan Persekutuan,
SPR perlu menjalankan kajian ini tidak kurang daripada 8 tahun sekali.

7.2.10 Pendaftaran Pemilih

Satu elemen penting dalam sistem pilihan raya ialah seseorang pemilih itu
mestilah mendaftar dengan SPR sebelum dia boleh mengundi dalam pilihan raya
bagi Dewan Rakyat atau Dewan Undangan Negeri. Di Malaysia, seseorang itu
layak untuk mendaftar jika dia:
1. Warganegara Malaysia;
2. Berumur tidak kurang daripada 21 tahun pada tarikh kelayakan;
3. Seorang penduduk di mana-mana bahagian pilihan raya di Malaysia; dan
4. Tidak hilang kelayakan.

7.2.11 Bagaimanakah Seseorang itu Hilang Kelayakan

Menjadi Pemilih?
Seseorang pemilih akan hilang kelayakan jika dia:
1. Pada tarikh kelayakan, ditahan kerana tidak siuman atau sedang menjalani
hukuman penjara; atau
2. Sebelum tarikh kelayakan, telah didapati bersalah dan dihukum mati atau
penjara untuk tempoh lebih 12 bulan dan masih menjalani hukuman pada
tarikh kelayakan; atau
3. Telah didapati bersalah di bawah Akta Kesalahan Pilihan Raya 1954; atau
4. Telah memperoleh kerakyatan asing.
128 TOPIK 7 DEMOKRASI BERPARLIMEN DAN PROSES PILIHAN RAYA

7.2.12 Semakan Daftar Pemilih

Semakan daftar pemilih dijalankan di sepanjang tahun, seperti yang diperuntukkan
di dalam undang-undang. Anda boleh mendaftar di Ibu Pejabat SPR, pejabat-pejabat
Pilihan Raya Negeri, pejabat-pejabat pos atau melalui unit-unit bergerak
Suruhanjaya. Daftar-daftar pemilih baru disediakan setiap tiga bulan sekali dan ia
dipamerkan selama tujuh hari bagi tujuan urusan tuntutan dan bantahan. Selepas
mempertimbangkan tuntutan dan bantahan melalui siasatan awam, daftar pemilih
untuk tahun berkenaan akan disahkan oleh Suruhanjaya di dalam tempoh sebulan.
Semasa semakan daftar induk, nama-nama pemilih yang sudah meninggal dunia
dan yang sudah hilang kelayakan mengikut undang-undang akan dikeluarkan
daripada daftar berkenaan.
Sehingga 30 September 2005, SPR telah berjaya mendaftarkan seramai 10,238,366
warganegara Malaysia secara sah sebagai pemilih. Bagaimanapun, kebelakangan ini
SPR telah menerima kecaman-kecaman daripada pihak-pihak tertentu yang
mengatakan bahawa Daftar Pemilihnya adalah tidak bersih. Punca utama ialah
kerana Daftar Pemilih mengandungi nama-nama pemilih yang didapati tidak lagi
bermastautin di dalam kawasan di mana mereka didaftarkan. Fakta ini telah
dimanipulasikan dan dipolitikkan sebagai `pengundi hantuÊ. Pada pendapat anda,
apakah yang dimaksudkan dengan „pengundi hantu‰ ini dan bagaimanakah cara
untuk mengelakkan perkara ini daripada berlaku?

7.2.13 Kelayakan Menjadi Calon

Dalam sistem pilihan raya di Malaysia, calon yang bertanding boleh mewakili sesuatu
parti atau bertanding sebagai calon bebas. Seseorang itu layak menjadi calon dalam
mana-mana pilihan raya jika memenuhi syarat berikut:
1. Warganegara Malaysia dan bermastautin di negara ini;
2. Berumur tidak kurang daripada 21 tahun pada hari penamaan calon; dan
3. Tinggal di negeri di mana dia akan bertanding.
Seseorang calon hilang kelayakan jika dia:
1. Telah didapati atau diisytiharkan tidak siuman; atau
2. Didapati seorang bankrap; atau
3. Memegang jawatan berkepentingan Âoffice of profitÊ; atau
4. Gagal mengemukakan laporan perbelanjaan pilihan raya; atau
5. Telah didapati bersalah oleh mahkamah di Malaysia dan dijatuhi hukuman
penjara untuk tempoh tidak kurang dari 1 tahun atau denda tidak kurang
daripada RM2000; dan
 TOPIK 7 DEMOKRASI BERPARLIMEN DAN PROSES PILIHAN RAYA ! 129

6. Belum mendapat pengampunan; atau

7. Telah memperoleh kewarganegaraan asing.

7.2.14 Tempoh Pilihan Raya

Bagi pilihan raya untuk Dewan Rakyat dan Dewan Undangan Negeri,
seperti yang ditetapkan oleh undang-undang, diadakan sekali dalam tempoh
lima tahun kecuali jika dewan dibubarkan lebih awal. Pilihan Raya Umum
diadakan di dalam tempoh 60 hari selepas tarikh pembubaran.
Pilihan raya kecil juga diadakan di dalam tempoh 60 hari dari tarikh
kekosongan, sama ada disebabkan kematian, peletakan jawatan atau seseorang
Ahli Dewan Rakyat dan Dewan Undangan Negeri itu hilang kelayakan. Dalam
hal ini tarikh kekosongan kerusi akan ditetapkan oleh Suruhanjaya.

7.3 PROSES PERJALANAN PILIHAN RAYA DI

MALAYSIA
Topik-topik yang akan dibincangkan dalam proses perjalanan pilihan raya di
Malaysia adalah hari penamaan calon, kempen, hari pembuangan undi, pengiraan
undi, penjumlahan rasmi undi, penyimpanan dan perupusan kertas undi, wang
deposit, penggunaan simbol, borang SPR dan lain-lain seperti berikut.

7.3.1 Hari Penamaan Calon

Hari penamaan calon merujuk kepada hari yang telah ditetapkan oleh SPR bagi calon-
calon mengemukakan kertas-kertas penamaan untuk bertanding dalam pilihan raya
kepada Pegawai Pengurus. Kertas-kertas penamaan boleh dikemukakan oleh calon,
pencadang dan penyokong atau salah seorang daripada mereka. Kertas-kertas
penamaan mestilah dikemukakan antara jam 9.00 pagi hingga 10.00 pagi pada hari
penamaan.
Kertas-kertas penamaan akan dipamerkan dari jam 10.00 pagi hingga 11.00 pagi
untuk diteliti dan bantahan. Dalam kes di mana seorang calon sahaja yang
dicadangkan, Pegawai Pengurus akan mengisytiharkan calon itu menang tanpa
bertanding.
130 TOPIK 7 DEMOKRASI BERPARLIMEN DAN PROSES PILIHAN RAYA

7.3.2 Kempen
SPR telah merangka peraturan-peraturan khas untuk berkempen, seperti yang
tertera dalam Akta Kesalahan Pilihan Raya (Pindaan) 2002. Kempen hanya boleh
dimulakan selepas selesai proses penamaan calon dan mesti dihentikan jam 12.00
tengah malam sebelum hari mengundi. Bagi memastikan pilihan raya berjalan
lancar, Suruhanjaya mempunyai kuasa di bawah perkara 3(5) Akta Pilihan
Raya 1958 dan perkara 27A Akta Kesalahan Pilihan Raya 1954 untuk melantik
Pegawai Penguatkuasa dan membentuk satu atau lebih pasukan-pasukan
Penguatkuasa di setiap bahagian pilihan raya Parlimen, jika difikirkan perlu.
Unit ini dianggotai oleh Pegawai Penguatkuasa yang dilantik oleh Suruhanjaya
Pilihan Raya, seorang wakil dari Ibu Pejabat Polis Daerah, seorang wakil
daripada Pihak Berkuasa Tempatan dan seorang wakil daripada tiap-tiap
parti/calon yang bertanding.
Pegawai Penguatkuasa bertanggungjawab kepada Pegawai Pengurus. Tugas
pasukan ini ialah untuk memantau bahan-bahan kempen, ceramah-ceramah
pilihan raya dan perhimpunan umum, bagi memastikan peruntukan-peruntukan
di bawah undang-undang dan peraturan-peraturan pilihan raya tidak dilanggar.
SPR juga akan menubuhkan jawatankuasa-jawatankuasa di peringkat
pusat/negeri/bahagian-bahagian pilihan raya bagi memberikan penerangan
kepada parti-parti politik, calon-calon atau ejen-ejen dan petugas-petugas parti
tentang undang-undang dan peraturan pilihan raya. Senarai perkara yang mesti
dipatuhi dan dilarang semasa pilihan raya disediakan dan perlu diambil ingatan
oleh calon-calon dan petugas-petugas parti.
Biasanya, kempen pilihan raya adalah berupa:
1. Pengedaran risalah dan surat;
2. Poster;
3. Ceramah tertutup dan ceramah umum; dan
4. Kempen dari rumah ke rumah.
Parti-parti politik dibenarkan membentangkan dan memperjelaskan manifesto
masing-masing melalui media cetak dan media elektronik. Walau bagaimanapun,
calon-calon perlu membayar deposit sebanyak RM5,000 bagi pilihan raya Parlimen
dan RM3,000 bagi pilihan raya Negeri. Deposit ini akan dipulangkan selepas calon-
calon menanggalkan poster, sepanduk dan sebagainya dalam tempoh 14 hari
selepas hari mengundi.
Sepanjang tempoh berkempen, pihak polis akan dari semasa ke semasa
mengeluarkan garis-garis panduan kepada calon-calon yang bertanding untuk
memastikan pilihan raya berjalan secara aman. Semua bentuk kempen mesti
ditamatkan pada jam 12.00 tengah malam sebelum hari mengundi.
 TOPIK 7 DEMOKRASI BERPARLIMEN DAN PROSES PILIHAN RAYA ! 131

7.3.3 Hari Pembuangan Undi

Hari mengundi adalah merujuk kepada hari pemilih-pemilih membuang undi.
Waktu membuang undi ditetapkan dari jam 8.00 pagi hingga jam 5.00 petang di
seluruh Malaysia. Bagi kawasan-kawasan pedalaman, unit-unit bergerak
digunakan bagi memastikan kelancaran membuang undi. Selain daripada itu,
waktu membuang undi mungkin berbeza antara daerah-daerah. SPR biasanya
akan mengeluarkan notis untuk memaklumkan orang ramai tentang perkara-
perkara pilihan raya seperti:
1. Tarikh mengundi;
2. Lokasi tempat mengundi;
3. Waktu mengundi di semua tempat mengundi; dan
4. Lokasi pusat pengiraan dan penjumlahan undi.
Pengundian dilakukan di tempat-tempat mengundi yang telah diwartakan.
Setiap tempat mengundi mempunyai seorang Ketua Tempat Mengundi yang
mengawal selia proses pengundian. Beliau akan dibantu oleh kerani mengundi
dan kerani mengira undi.

7.3.4 Pengiraan Undi

Pengiraan undi dijalankan oleh Ketua Tempat Mengundi di tempat mengundi
atau di satu pusat pengiraan undi yang telah ditetapkan. Undi pos bagi sesuatu
bahagian pilihan raya dikira oleh Pegawai Pengurus di pusat pengiraan undi
yang ditetapkan.
Semasa undi dikira, orang-orang yang dibenarkan sahaja boleh memasuki
tempat mengira undi. Mereka ialah:
1. Ahli-ahli dan pegawai SPR;
2. Pegawai yang dilantik oleh SPR;
3. Kerani mengira undi; dan
4. Calon, wakil dan ejen mengira undi.
Kehadiran ejen-ejen calon adalah untuk memastikan pengiraan undi dijalankan
mengikut proses yang betul seperti yang ditetapkan oleh undang-undang dan
peraturan serta bagi memastikan urusan pengiraan undi itu betul, adil dan telus.
132 TOPIK 7 DEMOKRASI BERPARLIMEN DAN PROSES PILIHAN RAYA

7.3.5 Penjumlahan Rasmi Undi

Selepas selesai pengiraan undi di tempat-tempat mengundi dan pusat pengiraan undi,
keputusan-keputusan pengundian dikemukakan kepada Pegawai Pengurus di pusat
penjumlahan undi.
Pegawai Pengurus akan menjumlahkan semua undi, termasuk undi pos, untuk
menentukan pemenang.
Pegawai Pengurus bagi sesuatu bahagian pilihan raya itu akan mengisytiharkan
calon yang mendapat undi majoriti, sebagai wakil yang terpilih bagi bahagian
pilihan raya berkenaan.

7.3.6 Penyimpanan dan Pelupusan Kertas Undi

Dalam proses pilihan raya, satu aspek penting ialah penyimpanan kertas-kertas
undi dan dokumen berkaitan lain. Dokumen-dokumen ini mestilah disimpan di
dalam peti atau peti-peti khas dan dikunci dengan disaksikan oleh ejen-ejen calon.
Peti-peti khas ini disimpan selama enam bulan di bawah pengawasan Pegawai
Pengurus. Pengarah Pilihan Raya Negeri akan menyimpan daftar pemilih yang
telah ditandakan dan juga Âcounter foilsÊ kertas undi. Ini adalah bagi menjamin
kerahsiaan undi. Peti-peti itu hanya boleh dibuka atas arahan Hakim Mahkamah
Tinggi, jika ada kes-kes petisyen.
Selepas tempoh enam bulan, Pegawai Pengurus, selepas mendapat kebenaran
SPR akan melupuskan kertas-kertas undi dan dokumen-dokumen berkenaan.
Pegawai Pengurus kemudian akan mengemukakan sijil pelupusan kepada
Pengarah Pilihan Raya Negeri.

7.3.7 Wang Deposit

Seseorang yang ingin menjadi calon perlu menyerahkan wang deposit
berjumlah RM10,000 bagi kerusi Parlimen dan RM5,000 bagi kerusi Negeri.
Wang tersebut perlu diserahkan kepada Pegawai Pengurus sebelum atau
pada hari penamaan calon.
Seseorang yang ingin menjadi calon juga perlu bersedia untuk kehilangan wang
deposit sekiranya gagal memperoleh 1/8 daripada jumlah undi yang diperoleh
oleh semua calon yang bertanding di dalam sesuatu bahagian pilihan raya
berkenaan.
 TOPIK 7 DEMOKRASI BERPARLIMEN DAN PROSES PILIHAN RAYA ! 133

7.3.8 Penggunaan Simbol

Penggunaan simbol adalah bebas. Seseorang calon yang mewakili sesuatu parti
politik boleh menggunakan simbol parti jika dia mendapat kebenaran bertulis
daripada ketua parti berkenaan. Calon-calon bebas perlu memilih mana-mana
simbol yang telah disediakan oleh SPR, untuk dicetak pada kertas-kertas undi.

AKTIVITI 7.2

Pada pandangan anda, apakah Malaysia memerlukan bantuan

dari negara luar sebagai pemerhati bagi memantau perjalanan
pilihanraya di Malaysia?

7.3.9 Barung SPR

Seseorang calon tidak dibenarkan mendirikan pondok di mana-mana pusat
mengundi di kawasan tempat calon itu bertanding. Walau bagaimanapun, parti-
parti politik dibenarkan untuk mengadakan bilik operasi jika sekiranya terletak di
luar jarak 50 meter dari pusat mengundi. Bagi memastikan kelancaran pengundian,
SPR akan mendirikan barung SPR di pusat-pusat mengundi. Barung-barung ini
adalah untuk membantu pemilih menyemak nombor siri mereka dalam daftar
pemilih dan saluran supaya pengundian berjalan dengan teratur.

7.3.10 Kebenaran Memasuki Tempat Pembuangan

Undi
Harus diketahui bahawa hanya pemilih-pemilih yang nama mereka terdapat
dalam daftar pemilih bagi sesuatu tempat mengundi sahaja boleh dibenarkan
masuk untuk membuang undi. Pengundi mestilah membawa kad pengenalan
pemilih yang dikeluarkan oleh Jabatan Pendaftaran Negara sebagai pengenalan
diri dan perlu ditunjukkan di tempat mengundi.

7.3.11 Orang yang patut berada di Tempat

Pembuangan Undi
Bagi memastikan keadaan terkawal dan menentukan kerahsiaan undi, hanya
pegawai-pegawai berikut yang dibenarkan memasuki tempat mengundi:
134 TOPIK 7 DEMOKRASI BERPARLIMEN DAN PROSES PILIHAN RAYA

1. Ahli dan pegawai SPR;

2. Ketua tempat Mengundi dan kakitangannya;
3. Calon-calon dan wakil calon;
4. Ejen-ejen mengundi dan ejen mengira undi; dan
5. Orang-orang yang dibenarkan oleh SPR.

7.3.12 Cara untuk Membuang Undi

Undi anda adalah rahsia. Seseorang pemilih hanya boleh memangkah seorang
calon sahaja, iaitu dengan menandakan ÂXÊ bersebelahan nama calon yang
dipilih. Selepas menandakan kertas undi, pengundi perlu melipatnya mengikut
garisan di kertas undi, dan seterusnya memasukkan kertas undi tersebut ke
dalam peti undi yang disediakan.
Jika pilihan raya diadakan secara serentak (Dewan Rakyat dan Dewan Undangan
Negeri), kertas-kertas undi mestilah ditanda, dilipat dan dimasukkan ke dalam
peti undi yang berasingan yang ditanda „PARLIMEN‰ dan „NEGERI‰.

7.3.13 Orang yang Layak Mengundi Secara Pos

Pengundi pos terdiri daripada:
1. Anggota tentera;
2. Pasukan Polis Hutan;
3. Petugas-petugas pilihan raya;
4. Pegawai-pegawai kerajaan yang bertugas di luar negara;
5. Pelajar yang menuntut di luar negara, serta isteri atau suami masing-masing;
dan
6. Kertas undi pos mesti sampai kepada Pegawai Pengurus selewat-lewatnya
jam 5.00 petang pada hari mengundi. Prosedur-prosedur yang lengkap
telah disediakan untuk menjaga kerahsiaan undi.

7.3.14 Ejen Mengundi

Undang-undang membenarkan calon melantik ejen mengundi bagi tujuan
menjaga kepentingan calon di setiap tempat mengundi di sepanjang masa.
Peranan ejen adalah untuk memastikan pengundian dijalankan mengikut
undang-undang dan peraturan-peraturan yang berkaitan.
 TOPIK 7 DEMOKRASI BERPARLIMEN DAN PROSES PILIHAN RAYA ! 135

SEMAK-KENDIRI 7.1

Cuba anda jelaskan apakah proses-proses yang terlibat dalam

perjalanan pilihan raya di Malaysia?

7.3.15 Petisyen Pilihan Raya

Sesuatu keputusan pilihan raya sebenarnya boleh dicabar di mahkamah. Ia
dipanggil petisyen. Sesuatu petisyen boleh dibuat atas sebab-sebab berikut:
1. Sogokan, peras ugut atau sebarang salah laku yang mungkin telah
menjejaskan pilihan raya;
2. Ketidak patuhan undang-undang dan peraturan pilihan raya;
3. Perbuatan rasuah atau perbuatan menyalahi undang-undang yang
dilakukan oleh calon dan ejen-ejen; dan
4. Calon atau ejennya didapati tidak layak menyertai pilihan raya.
Petisyen pilihan raya mestilah dikemukakan ke Mahkamah Tinggi dalam masa 21
hari selepas tarikh keputusan pilihan raya disiarkan dalam Warta. Jika Hakim
Pilihan Raya, selepas menjalankan perbicaraan ke atas petisyen berkenaan
memutuskan bahawa pilihan raya berkenaan terbatal, SPR akan mengeluarkan notis
yang mana pilihan raya baru akan diadakan di bahagian pilihan raya tersebut.

7.3.16 Penyata Perbelanjaan Pilihan Raya

Seseorang calon layak membelanjakan wang bagi pilihan raya tetapi tidak boleh
melebihi:
1. RM200,000 bagi Dewan Rakyat; dan
2. RM100,000 bagi Dewan Undangan Negeri
Laporan perbelanjaan mestilah dihantar kepada Pengarah Pilihan Raya Negeri di
dalam tempoh 31 hari selepas tarikh keputusan pilihan raya disiarkan di dalam
Warta. Kegagalan untuk mengemukakan penyata perbelanjaan pilihan raya atau
kegagalan untuk mengemukakannya dalam tempoh yang ditetapkan merupakan
satu kesalahan di bawah Akta Kesalahan Pilihan Raya 1954.
136 TOPIK 7 DEMOKRASI BERPARLIMEN DAN PROSES PILIHAN RAYA

SEMAK-KENDIRI 7.2

1. Apakah peranan parti pembangkang dalam sebuah negara

demokrasi?
2. Pada pandangan anda, perlukah Malaysia mengamalkan sistem
pilihanraya secara atas talian?
3. Apakah cara yang lebih berkesan bagi menarik lebih ramai rakyat
Malaysia untuk keluar mengundi?

Pilihan raya adalah satu cara mantap bagi memilih wakil untuk membuat
keputusan mengenai sesuatu dasar kerajaan.
Pada 27 Julai 1955, pilihan raya persekutuan yang pertama di Tanah
Melayu telah diadakan. Antara parti-parti yang mengambil bahagian ialah
Parti Perikatan, Parti Negara, Parti Islam SeMalaysia Melayu (PAS), Parti
Buruh, Parti Kemajuan Perak, Pertubuhan Kebangsaan Perak dan
Pertubuhan Melayu.
Urusan dan perjalanan pilihan raya di Malaysia dijalankan oleh sebuah
suruhanjaya yang dilantik khas, iaitu Suruhanjaya Pilihan Raya (SPR).
Pelantikan Ahli-ahli Suruhanjaya Pilihan Raya dilantik oleh Yang di-Pertuan
Agong selepas berunding dengan majlis Raja-raja.
Elemen-elemen penting pilihan raya adalah bahagian pilihan raya, pemilih,
calon dan proses pilihan raya.
Satu elemen penting dalam sistem pilihan raya ialah seseorang pemilih itu
mestilah mendaftar dengan SPR sebelum dia boleh mengundi dalam
pilihan raya bagi Dewan Rakyat atau Dewan Undagan Negeri.
Dalam sistem pilihan raya di Malaysia, calon yang bertanding boleh
mewakili sesuatu parti atau bertanding sebagai calon bebas.
Hari penamaan calon merujuk kepada hari yang telah ditetapkan oleh SPR
bagi calon-calon mengemukakan kertas-kertas penamaan untuk bertanding
dalam pilihan raya kepada Pegawai Pengurus.
Hari mengundi adalah merujuk kepada hari pemilih-pemilih membuang
undi.
Pengiraan undi dijalankan oleh Ketua Tempat Mengundi di tempat
mengundi atau pusat pengiraan undi yang telah ditetapkan.
 TOPIK 7 DEMOKRASI BERPARLIMEN DAN PROSES PILIHAN RAYA ! 137

Seseorang calon tidak dibenarkan mendirikan pondok dimana-mana pusat

mengundi di kawasan tempat calon itu bertanding.
Sesuatu keputusan pilihan raya sebenarnya boleh dicabar di mahkamah. Ia
dipanggil petisyen.
Petisyen pilihan raya mestilah dikemukan ke Mahkamah Tinggi dalam
masa 21 hari selepas tarikh keputusan pilihan raya disiarkan dalam warta.

Ahli Suruhanjaya Pendaftaran Pemilih

Borang SPR Penggunaan Simbol
Calon Persempadanan Pilihan Raya
Demokrasi Berparlimen Petisyen
Ejen Mengundi Proses Pilihan Raya
Hari Pembuangan Undi Semakan Daftar Pemilih
Hari Penamaan Calon Undang-undang Pilihan Raya
Kelayakan Urusetia Suruhanjaya Pilihan Raya
Kempen Wang Deposit

Laman Web SPR. (2009). Retrieved February 19, 2009, daripada

http://www.spr.gov.my/
SPR jawab kekeliruan. (2006, Januari 21). Utusan Malaysia.
Salah siapa empat juta pengundi tidak berdaftar?. (2006, Januari 1). Utusan
Malaysia.