SEJARAH PERKEMBANGAN

EJAAN RUMI BAHASA MELAYU

PROSES PERUBAHAN EJAAN RUMI BAHASA
MELAYU SECARA RINGKAS
 Perkembangan dalam sistem ejaan adalah
sebahagian daripada perkembangan dalam bahasa
Melayu di Tanah Melayu dan di Kepulauan Timur
Belanda.

 Keperluan kepada sistem ejaan Rumi menjadi

penting pada awal abad ke- 20 kerana ejaan Jawi
tidak dapat menggambarkan sistem bunyi bahasa
Melayu yang sebenar bagi mereka yang tidak dapat
memahaminya.
 Ianya menjadi lebih penting apabila bahasa Melayu
dijadikan sebagai bahasa pengantar dalam sistem
sekolah rendah atau sekolah dasar.

 Oleh itu, penyusunan satu sistem ejaan Rumi yang

seragam dan lebih mudah diperlukan untuk
menggantikan tulisan Jawi pada masa itu.
 Bagaimanapun, pengkajian tentang sistem bunyi
bahasa Melayu sering dikelirukan dengan pengkajian
tentang sistem tulisan dan sistem ejaan.

 Grafem- grafem atau huruf- huruf yang berbagai-

bagai yang digunakan sebagai lambang bagi bunyi-
bunyi dalam bahasa Melayu, termasuk bunyi- bunyi
serapan atau pinjaman daripada bahasa Sanskerta,
Arab dan Parsi yang digunakan dalam tulisan- tulisan
oleh orang- orang Inggeris dalam abad ke- 19
membuktikan wujudnya ketidakseragaman dalam
ejaan.
 Pada tahun 1902, perancangan ejaan yang pertama
di Tanah Melayu dimulakan apabila kerajaan Negeri-
negeri Melayu Bersekutu mengambil inisiatif
menubuhkan sebuah jawatankuasa ejaan yang
diketuai oleh R.J. Wilkinson, Nazir Sekolah- sekolah
pada masa itu.

 Sistem ejaan yang dikenal sebagai "Ejaan Wilkinson"

itu dirumuskan dengan nama Romanised Malay
Spelling dan diterbitkan pada bulan Oktober 1904
dalam bentuk sebuah laporan. Ejaan Wilkinson
digunakan di semua sekolah umum.
 Pakatan Belajar- Mengajar Bahasa yang ditubuhkan
pada tahun 1888 di Johor telah memainkan peranan
untuk menggalakkan penggunaan bahasa Melayu di
sekolah dan dalam masyarakat.

 Usaha ini telah diteruskan dengan penubuhan

Maktab Guru Perempuan di Melaka pada tahun
1900.Institusi- institusi inilah yang menjadi pengasas
perancangan penggunaan bahasa Melayu baku yang
kemudiannya diperkembang oleh Maktab Perguruan
Sultan Idris (SITC) di Tanjung Malim sejak tahun 1922.
 SISTEM EJAAN RUMI
 Perkembangan dan pemantapan sistem ejaan Rumi
berlaku seiring dengan perkembangan bahasa
Melayu dalam pendidikan dalam zaman penjajahan
itu.

 Beberapa buah buku bahasa dalam tulisan Rumi dan

tentang tulisan Rumi yang memperluas penggunaan
sistem Ejaan Sekolah yang berasaskan Ejaan
Wilkinson telah disusun dan diterbitkan oleh
beberapa orang tokoh bahasa dan pendidik di SITC.
 Di antaranya ialah :
(i) Kitab Loghat Melayu susunan R.O. Winstedt dan
Ibrahim Dato’ Muda Linggi (1921),

(ii) Kitab Pelita Mengarang (Rumi) susunan O.T.

Dussek dan Mohd. Hashim (1923),

(iii) Kitab Kumpulan Nama Melayu susunan Ibrahim

Dato’ Muda Linggi (1924).
 Sistem ejaan Rumi yang terkenal sebelum
penggunaan sistem ejaan baru tahun 1972 ialah
"Sistem Ejaan Rumi Za’ba" yang juga dihasilkan
daripada SITC.

 Sistem Ejaan Rumi Za’ba disusun dan diperkemas dan

terdapat dalam beberapa buah buku pedoman
bahasa terbitan Pejabat Karang Mengarang SITC
seperti : (i) Ilmu Bahasa Melayu Penggal 1 (1926), (ii)
Pelita Bahasa Melayu Penggal 1 (1941), dan (iii)
Daftar Ejan Melayu (Jawi- Rumi) (1949), dengan judul
"Petua- petua Ejaan Rumi", yang dikarang oleh Za’ba.
 Selain daripada sistem ejaan Za’ba, dalam zaman
pendudukan Jepun tahun 1942- 1945, terdapat
penggunaan "Ejaan Fajar Asia".

 Ianya berbeza sedikit daripada ejaan Za’ba di Tanah

Melayu dan ejaan van Ophuijsen di Indonesia.

 Angkatan Sasterawan ’50 kemudiannya menjadikan

Ejaan Fajar Asia ini sebagai ejaan rasmi mereka.
 Selain daripada itu, terdapat juga "Ejaan Bebas" yang
berupa ejaan Rumi tanpa sistem apa-apa, atau
sistem yang menyatukan ciri-ciri ejaan daripada
sistem- sistem yang ada, termasuk daripada sistem
ejaan di Indonesia.

 Ejaan Bebas digunakan dengan agak meluas dalam

urusan bukan rasmi dan dalam beberapa penerbitan
akhbar, majalah dan buku.
 Penggunaan pelbagai sistem atau aturan ejaan Rumi
di Tanah Melayu dan Singapura menunjukkan adanya
kekurangan dalam sistem ejaan Za’ba dan
ketidakpuasan pengguna terhadap sistem itu.

 Pada tahun 1956, hasil daripada rumusan Kongres

Bahasa dan Persuratan Melayu Ketiga yang diadakan
di Singapura, wujud pula "Sistem Ejaan Kongres".
 Perubahan- perubahan seperti ini juga berlaku di
Indonesia. Dengan ini dapat dikatakan bahawa
kedua- dua buah negara mengalami perubahan
sistem ejaan dari semasa ke semasa.

 Perbezaan ejaan yang wujud di Indonesia adalah

menurut sistem ejaan cara Belanda sementara di
Tanah Melayu, lebih kepada cara Inggeris.
 Kelainan- kelainan yang wujud ini telah mendapat
perhatian ahli- ahli bahasa di kedua-dua buah negara
untuk menyamakan dan menyatukan sistem ejaan.

 Beberapa pembaharuan yang agak radikal telah

diusahakan oleh ahli- ahli bahasa berdasarkan
rumusan- rumusan Kongres Bahasa dan Persuratan
Melayu Ketiga.
 Usaha- usaha ini mendapat perhatian kerajaan dan
pada tahun 1957, sebuah Jawatankuasa Ejaan telah
dibentuk untuk menimbangkan ketetapan- ketetapan
yang telah diambil dalam Kongres tersebut
berkenaan dengan ejaan Rumi dan penyatuannya
dengan ejaan bahasa Indonesia.
 SISITEM EJAAN YANG PERNAH
DIGUNAKAN SEBELUM TAHUN 1957
 Ejaan Wilkinson
 Sistem Ejaan Rumi Wilkinson yang digunakan secara
rasmi di semua sekolah-sekolah umum adalah sama
dan seragam dengan yang digunakan dalam semua
kamus dan penerbitan karya Wilkinson sendiri yang
dihasilkan dari tahun 1901 hingga akhir 1940-an.

 Pedoman ejaan Rumi Wilkinson adalah berdasarkan

kamus Jawi-Melayu-Inggeris yang disusun oleh beliau
pada tahun 1903.
 Wilkinson mengambil pendekatan transliterasi
daripada Jawi kepada Rumi sebagai kaedah perumian
bunyi-bunyi melayu.

 Wilkinson menyebut bahawa ada dua sistem yang

logis bagi perumian bahasa Melayu. Sistem yang
pertama ialah perumian secara harafiah menurut
ejaan manakala sistem yang kedua pula ialah
perumian secara fonetik menurut sebutan sesuatu
kata
 Yang dimaksudkan secara harafiah ialah pengambilan
huruf-huruf Jawi yang membentuk sesuatu kata dan
memadankannya dengan huruf-huruf Rumi tertentu
yang diterima.

 Kebaikan kaedah harafiah adalah kerana ia dapat

menjurus kepada keseragaman dengan maksud
mengurangkan kaedah tersendiri seseorang penulis
manakala kelemahannya adalah kerana sistem vokal
bahasa Arab tidak cukup untuk disepadankan dengan
bunyi-bunyi vokal Melayu.
 Ejaan Za’ba

 Sistem Ejaan Rumi Za’ba muncul apabila Pendita

Za’ba telah membuat perubahan kepada sistem
Ejaan Wilkinson.

 Sistem ini juga dikenali sebagai Ejaan sekolah. Sistem

ini digunakan di sekolah-sekolah di Tanah Melayu.
 Sistem ejaan Rumi Za’ba daripada satu segi
memperlihatkan kaedah penggunaan lambang huruf
yang beraneka ragam yang mengakibatkan
ketidakseragaman pengejaan kata dalam amalan
penulisan sehari-hari dalam semua urusan yang
menggunakan tulisan Rumi.

 Penggunaan Sistem Ejaan Rumi Za’ba menjadi

bertambah sukar kerana adanya pengejaan kata yang
masih menurut Sistem Ejaan Rumi Wilkinson (1903)
dan beberapa sistem ejaan Rumi yang lain.