FALSAFAH DAN LOGIKa

MELAYU
JXEA1104

TOKOH FALSAFAH
IBNU KHALDUN
SEJARAWAN FILOSOF : AHLI
SEJARAH DAN SOSIOLOGI

NAMA : FADHIRUL HEZLEY BIN JUHARI

NO MATRIK : JEA080015
NAMA PENSYARAH : DR AMRAN BIN
MUHAMMAD
SEMESTER 1 SESI 2008/2009
AKADEMI PENGAJIAN MELAYU,UNIVERSITi
MALAYA
IBNU KHALDUN
SEJARAWAN FILOSOF:AHLI SEJARAH DAN SOSIOLOGI

BIOGRAFI IBNU KHALDUN

Nama lengkap beliau ialah Abdul Rahman Abu Zaid Waliuddin bin Khaldun. Beliau dilahirkan

di Tunis pada tahun 732H/1406M dan meninggal dunia di Kaherah pada tahun 808H/1406M.

Keluarganya berasal dari Hadramaut yang berpindah ke Seville (Sepanyol) dan akhirnya

menetap di Tunis.

Ibnu Khaldun merupakan seorang sarjana Islam yang terkenal dalam bidang sejarah dan

sosiologi, juga seorang tokoh agama dan politik yang terbilang pada abad ke-8H/14M. Ibnu

Khaldun mendapat pendidikan awal bahasa Arab daripada bapanya sendiri, mempelajari al-

Quran semasa masih kecil dan menghafalnya ketika usia kanak-kanak lagi. Beliau telah

menuntut berbagai-bagai ilmu agama seperti ilmu logik, falsafah dan matematik daripada

beberapa sarjana yang terkenal pada masa itu.

Ibnu Khaldun merupakan salah seorang ilmuan Islam yang muncul pada zaman

kegelapan Islam (the darkness age of Islam), serta dipandang sebagai satu-satunya ilmuan Islam

yang tetap kreatif menghidupkan khazanah intelektualisme Islam pada abad pertengahan. Beliau

dalam lintasan sejarah tercatat sebagai ilmuan Islam pertama yang serius menggunakan

pendekatan sejarah dalam wacana keilmuan Islam. Sejak daripada al-Kindi, al-Farabi sehingga

sekarang pemikiran Islam hanya menyentuh masalah manthiq, tabi’iyyat dan illahiyat. Ilmu-

ilmu kemanusiaan termasuk sejarah, tidak atau belum pernah menjadi sudut bidik telaah

keilmuaan yang serius.

CARA PEMIKIRAN DAN FALSAFAH IBNU KHALDUN
Pemikiran Ibnu khaldun tidak dapat dipisahkan daripada akar pemikiran Islamnya.

Sebagai filosof Islam, pemikiran Ibnu Khaldun sangatlah rasional dan banyak berpegang kepada

logika. Tokoh yang paling dominan mempengaruhi pemikiran falsafah Ibnu Khaldun adalah al-

Ghazali, walaupun pemikiran Ibnu Khaldun sangatlah berbeza dengan al-Ghazali dalam masalah

logika. Sementara itu, ada pandangan lain menyatakan bahawa Ibnu Khaldun mendapat

pengaruh daripada Ibnu Rushd dalam masalah hubungan antara falsafah dan agama. Akan tetapi,

pada sisi lain, Ibnu Khaldun juga berbeza dengan Ibnu Rushd dalam hal mencela falsafah,

terutama dalam masalah metafizik.

 Kedengarannya memang menjadi sesuatu yang aneh, bahawa pemikiran falsafah al-

Ghazali dan Ibnu Rushd telah mempengaruhi corak pemikiran Ibnu Khaldun.Sedangkan kedua-

dua tokoh falsafah ini memiliki orientasi yang saling bertentangan dalam masalah falsafah. Ibnu

Rushd merupakan pendukung utama Aristotle dalam Islam, sedangkan al-Ghazali adalah

musuhnya yang paling utama. Justeru itu disinilah letaknya kekhasan pemikiran Ibnu Khaldun

kerana beliau telah berhasil menyatukan pemikiran falsafah al-Ghazali dan Ibnu Rushd

sekaligus. Dengan pemikiran ini bererti Ibnu Khaldun membangunkan corak pemikiran baru.

Ibnu Khaldun menghasilkan beberapa buah karya-karya yang amat berguna, antaranya

yang paling terkenal di Timur dan Barat ialah karya agungnya yang berjudul Kitab al-Ibar

(Muqadimmah), Lubab al-Muhassal, Syifa’ al-Sail, Syarh al-Burdah dan beberapa karya lain

yang berupa ulasan, teguran dan penilaian terhadap karya-karya orang lain seperti Ibnu Rushd,

tentang ilmu hisab, logika, teologi, usul fiqah, politik dan lain-lain.Kitab al-Ibar atau dikenali

Muqadimmah merupakan karya beliau yang teragung. Muqaddimah hasil karya Ibnu Khaldun

yang merupakan sebuah ensiklopedia sintesis metodologi sains sosial.

Muqaddimah secara terperinci membincangkan sejarah dan pensejarahan. Ibnu Khaldun

membahagikan karyanya ini kepada enam bab, iaitu bab pertama mengenai risalah umum

tentang masyarakat manusia, bab kedua mengenai masyarakat Badwi atau masyarakat dianggap

primitif, bab ketiga mengenai pemerintahan khalifah-khalifah dan raja-raja, bab keempat

mengenai masyarakat bandar atau masyarakat dianggap sudah maju, bab kelima mengenai

pekerjaan dan kehidupan manusia seharian serta hal-hal yang berkaitan dengan ekonomi secara

umum, bab keenam mengenai ilmu pengetahuan dan pendidikan.

Minatnya terhadap bidang penulisan adalah cetusan daripada pembelajaran dan

pengalamannya yang luas dalam disiplin ilmu-ilmu tradisional dan ilmu pengetahuan semasa,

terutamanya dalam bidang politik. Gabungan ilmu dengan pengalaman ini menyebabkan beliau
peka dengan maksud dan pengertian sejarah. Ini membangkitkan semangat beliau untuk

memberikan kesedaran kepada masyarakat Islam tentang erti dan maksud tamadun yang sebenar,

berdasarkan perubahan-perubahan yang berlaku dalam sejarah ketamadunan manusia.

Muqaddimah dianggap sebagai suatu sumbangan agung dalam ilmu sejarah atau pensejarahan,

kerana ia merupakan percubaan terawal yang pernah dilakukan oleh ahli sejarah bagi memahami

pola perubahan yang berlaku pada organisasi politik manusia. Ahli sejarah Islam sebelum Ibnu

Khaldun dianggap kurang mengetahui sosiologi masyarakat. Mereka ini hanya menulis

berdasarkan maklumat-maklumat yang disalurkan kepada mereka tanpa mengkaji asal-usul, sifat

semula jadi atau sebab-sebab sesuatu peristiwa itu berlaku. Ibnu khaldun cuba mengesan secara

mendalam akan sebab-sebab sesuatu peristiwa yang berlaku, bagi mendedahkan kuasa-kuasa

moral dan spiritual yang mendasari keadaannya, atau untuk menyucikan undang-undang

mengenai jatuh bangunnya sesuatu bangsa.

Menurut Ibnu Khaldun, manusia adalah makhluk sosial yang mempunyai roh, akal dan

tubuh badan serta masing-masing mempunyai tugas dan keperluan. Kesemua ciri ini seharusnya

bekerjasama untuk memenuhi kebahagiaan dan kepuasan kehidupan. Menerusi perkembangan

roh, akal dan tubuh badan manusia inilah yang akan mencetuskan atau melahirkan peradaban

atau tamadun, kemudian menerusi peradaban atau tamadun ini jugalah yang melahirkan sejarah

sains sosial.Oleh sebab sejarah mempunyai hubungan yang sangat rapat dengan latar belakang

sesebuah masyarakat, maka Ibnu Khaldun sangat menekankan aspek dalam sesuatu peristiwa.

Ibnu Khaldun dalam karyanya, Muqaddimahmenjelaskan bagaimana sesuatu sejarah itu

harus dikaji, diteliti dan difahami. Pendekatannya yang rasional, kaedah dan perbahasan yang

analitikal serta terperinci. Ibnu Khaldun telah mengambil pendiriannya sendiri dengan

mengetepikan pensejarahan tradisional dan sikap konservatif golongan sejarah tradisi. Beliau

berusaha mencari suatu penyelesaian yang baru dan sekali gus mewujudkan suatu falsafah
sejarah yang baru. Kandungan Muqaddimah terbahagi kepada dua bahagian, iaitu asasi dan

tidak asasi.Bahagian asasi ialah mengenai disiplin ilmu sejarah atau falsafah sejarah dan disiplin

ilmu sosiologi atau falsafah sains sosial.Bahagian tidak asasi pula merangkumi pelbagai aspek

termasuk geografi, kebudayaan, ilmu pengetahuan, perusahaan, peradaban, dan lain-lain yang

berkaitan dengan politik, agama dan falsafah.

Kaedah penyelidikan yang digunakan oleh Ibnu Khaldun adalah mirip kepada kaedah

sosiologi. Beliau menekankan dua aspek penting, iaitu sifat-sifat semuli jadi dan sebab-sebab

peristiwa sejarah berlaku. Persoalan penting disini ialah sejauh manakah seseorang ahli sejarah

itu dapat memahami kedua-dua aspek tersebut?Jika ia hanya mengkaji sesuatu peristiwa yang

berlaku tanpa memahami sifat-sifat semula jadi atau latar belakang peristiwa itu, maka sejarah

yang dituis hanya boleh dianggap sebagai sejarah umum sahaja. Ibnu Khaldun pula mengkaji

secara mendalam dan memehami sifat-sifat semula jadi dan tindak-tanduk masyarakat yang

melakukan sesuatu peristiwa tersebut, maka sejarah yang ditulis olehnya itu boleh dianggap

sebagai sejarah khas.

Ibnu Khaldun juga memajukan konsep ekonomi dengan memajukan toeri nilai dan

hubungkaitnya dengan tenaga buruh, memperkenalkan pembahagian tenaga kerja, menyokong

pasaran terbuka, menyedari kesan dinamik permintaan dan bekalan keatas harga dan keuntungan,

menolak cukai yang tinggi, menyokong perdagangan bebas dengan orang asing, dan percaya

kepada kebebasan memilih bagi membenarkan rakyat bekerja keras untuk diri mereka sendiri.

Ibnu Khaldun merupakan intelektual terkemuka, kerana banyak teori ekonominya mendahului

Adam Smith dan Ricardo, ertinya Ibnu Khaldun lebih dari tiga abad mendahului para pemikir

Barat moden tersebut. Sebelum Ibnu Khaldun, kajian-kajian ekonomi di dunia Barat masih

bersifat normatif, adakalanya dikaji daripada perspektif hukum, moral dan falsafah.
 Karya-karya tentang ekonomi oleh para ilmuwan Barat, seperti ilmuwan Yunani dan

zaman Scholastic bercorak tidak ilmiah, kerana pemikr zaman pertengahan tersebut memasukkan

kajian ekonomi dalam kajian moral dan hukum.Ibnu Khaldun mengkaji masalah ekonomi

masyarakat dan negara secara empiris dan menjelaskan fenomena ekonomi secara aktual. Ibnu

khaldun telah menumakan sejumlah besar idea dan pemikiran ekonomi fundamental,beliau

menemukan keutamaan dan keperluan suatu pembahagian kerja. Beliau telah mengolah suatu

teori tentang kependudukandan mendesak peranan negara dalam perekonomian, bahkan lebih

daripada itu, Ibnu Khaldun telah menggunakan konsepsi-konmsepsi ini untuk membangunkan

satu sistem dinamis yang mudah difahami.

Ibnu Khaldun berpendapat bahawa antara satu fenomena sosial dengan fenomena lainnya

saling berkaitan. Fenomena ekonomi memainkan peranan penting dalam perkembangan

kebudayaan dan mempunyai dampak yang besar atas eksistensi negara dan perkembangannya.

Beliau telah mengkhususkan bab kelima kitab Muqaddimahuntuk mengkaji “pekerjaan manusia

seharian serta hal-hal yang berkaitan dengan ekonomi secara umum”. Selain itu, beliau juga

mengkhususkan kajian-kajian ekonomi pada beberapa pasal, pada bab-bab ketiga dan keempat.

Ibnu Khaldun turut memajukan konsep perdagangan dan kebebasan. Ibnu Khaldun

membangunkan idea bahawa tugas kerajaan hanya terhad kepada mempertahankan rakyat

daripada keganasan, melindungi harta persendirian, menghalang penipuan dalam perdagangan,

mencetak dan menguruskan penghasilan wang, dan melaksanakan kepimpinan politik bijaksana

dengan perpaduan sosial dan kuasa tanpa paksaan.

Tambahan lagi, Ibnu Khaldun terkenal kerana hasil kerjanya dalam sosoilogi, astronomi,

numerolog, kimia dan sejarah. Secara berseorangan, Ibnu Khaldun telah meletakkan titik mula

bagi tradisi intelek pemikiran bebas Islam dan Arab, kerajaan bertanggungjawab, pasarn efisyen,

penyiasatan sains emperikal, pengkajian sosiologi dan penyelidikan sejarah. Ibnu Khaldun
merupakan seorang pakar sejarah Islam teragung, juga dikenali sebagai bapa sejarah kebudayaan

dan sains sosial moden. Beliau turut mengembangkan falsafah tidak berasaskan keagamaan

paling awal, terkandung dalam karya agungnya iaitu Muqaddimah.Karya teragungnya bermula

sebagai penulisan mengenai sejarah orang-orang Arab dan Barber, tetapi mengandungi

pendekatan saintifik mengenai pemahaman sejarah, politik dan ekonomi. Ibnu Khaldun juga

mempercayai bahawa perkara yang dikurniakan Allah boleh dibuktikan secara emperikal.

Bibliografi
. 2001. Tamadun Islam dan Tamadun Asia
Kuala Lumpur: Universiti Malaya

Awang Sariyan. 2007. Falsafah dan Logika Melayu.

Selangor: Synergymate Sdn.Bhd.

Hashim Musa. 2001. Falsafah, Logik, Teori Nilai dan Nilai Etika. Suatu Pengenalan.
Kuala Lumpur: Akademi Pengajian Melayu, Universiti Malaya.

http://www.google.com

http://www.yahoo.com