SEKOLAH MENENGAH

KEBANGSAAN …

KAJIAN SEJARAH TEMPATAN 20..

MUZIK TRADISIONAL
CAKLEMPONG

NAMA : …
TINGKATAN : …
TAJUK KAJIAN : MUZIK TRADISIONAL (CAKLEMPONG)
GURU PENILAIAN : ….
 SENARAI KANDUNGAN

BIL PERKARA MUKA SURAT

1 PENGHARGAAN
2 OBJEKTIF KAJIAN
3 KAEDAH KAJIAN
4 HASIL KAJIAN
5 RUMUSAN
6 LAMPIRAN
7 RUJUKAN
 Penghargaan

Saya merakamkan setinggi-tinggi penghargaan dan mengucapkan

terima kasih kepada guru Sejarah kelas saya, iaitu Puan …. Beliau telah

memberikan panduan dan nasihat kepada saya dan rakan sekelas tentang

tajuk kerja khusus ini dan cara melakukannya. Ribuan terima kasih

kepada ibu bapa saya yang telah memberikan nasihat, dorongan serta

sokongan sepanjang masa saya melaksanakan kajian ini. Saya juga

mengucapkan terima kasih kepada rakan-rakan sekelas saya yang telah

banyah membantu dan berkerjasama mengumpulkan maklumat penting

dalam kerja khusus ini.

 OBJEKTIF KAJIAN

Tujuan folio ini dilakukan adalah untuk :

a. Mengenal dengan lebih mendalam tentang muzik tradisional caklempong ini serta cara-

cara dimainkan serta mengetahui asal-usul muzik tradisional caklempong ini.

b. Mengingati muzik tradisional caklempong ini supaya kekal menjadi permainan Warisa

Budaya Malaysia walaupun terus di telan zaman yang semakin moden.

c. Menjadi bahan rujukan kepada generasi muda serta generasi yang seterusnya jika mahu

memainkan muzik tradisional caklempong ini di masa akan datang.

 Kaedah kajian

Saya telah menggunakan beberapa kaedah kajian untuk menyiapkan folio sejarah ini. Antaranya

ialah :

1. Kaedah Temu Ramah.

Menemu ramah beberapa orang yang berkenaan seperti datuk, nenek dan ibu bapa untuk

mengetaui dengan lebih lanjut tentang muzik tradisional caklempong ini.

2. Kaedah Lawatan dan Pemerhatian

Melakukan lawatan dengan memainkan muzik tradisional ini bersama rakan-rakan saya

yang berada di kampong, dari situ juga saya telah melakukan pemerhatian bagi

mendapatkan maklumat yang berkaitan dengan muzik tradisional caklempong ini.

3. Kaedah Penyelidikan

Menjalankan penyelidikan di Perpustakaan sekolah, melawatan web yang berkaitan

dengan muzik tradisional ini, meminjam CD muzik tradisional seta merujuk kepada

majalah-majalah yang mengandungi unsure-unsur muzik tradisional.

 Hasil kajian

Caklempong adalah alat muzik tradisional dari keluarga ideofon yang

menggunakan skel diatonic. Caklempong atau juga disebut Talimpung adalah alat

muzik Melayu tradisi Negeri Sembilan yang menyerupai gong atau tetawak kecil.

Caklempong dibawa masuk ke Tanah Melayu pada sekitar abad ke - 19 dari

Sumatera Barat melalui saudagar yang datang berniaga dan terus bermastautin di

Tanah Melayu terutama di Negeri Sembilan menyebabkan ia dikatakan berasal dari

negeri ini. Hari ini, muzik Caklempong telah dikembangkan di seluruh negara dari

Johor sehingga ke Sabah dan turut diajar kepada guru-guru pelatih semua bangsa

tanpa mengira kaum. Kini, caklempong ialah muzik tradisional warisan bangsa

kebanggaan negara kita.

 Tujuan dimainkan

Tujuan muzik Caklempong dimainkan apabila ada majlis perasmian di Hotel atau dimana-

mana, Caklempong selalunya digunakan sebagai muzik iringan di dalam sesuatu pertunjukkan

silat atau tarian, terutamanya tarian lilin dan tarian piring. Ianya digunakan juga di dalam majlis-

majlis Diraja seperti istiadat pertabalan dan juga majlis keraian korporat. Di dalam majlis

perkahwinan pula, Caklempong dipersembahkan untuk memeriahkan lagi upacara persandingan

pengantin.
 Alat-alat yang digunakan

Caklempong atau juga disebut Talimpung adalah alat muzik Melayu tradisi Negeri

Sembilan yang menyerupai gong atau tetawak kecil. Ianya terdiri dari alat-alat yang diketuk dan

mempunyai ukuran yang berbeza dan nada bunyi yang berlainan. Satu set alatan Caklempong

terdiri dari Gereteh, Sauwa(Saua), Tingkah dan Gendang Ibu. Ketika dimainkan, Caklempong

dilengkapi dengan penggunaan alat-alat muzik tradisi yang lain seperti gendang panjang, serunai,

gong dan sebagainya. Caklempong tidak memainkan lagu. Yang dimainkan oleh Caklempong

ialah rentak, dan rentak inilah yang dipanggil lagu, terjelma dalam lagu-lagu seperti Pak Tinjar

dan Goyar Bacang.

 Gendang Ibu
Gereteh Tingkah
Bonang dan Gendang
(Melodi) (Sauwa)
Anak

Bangsi dan Cara

serunai
Kayu Pengetuk
memegang
 

Bonang

Bonang Caklempong diperbuat daripada perunggu atau tembaga. Bentuknya sama seperti gong

atau tetawak kecil. Saiznya sama besar dengan sebuah piring. Seperti gong, bonang juga

mempunyai cembol atau tombol bulat di bahagian tengahnya. Bahagian inilah yang perlu

diketuk. Bonang di atur atas dua baris tali yang telah diikat di dalam tepak Caklempong.

Penalaan (tuning) boleh dilakukan dengan cara mengetuk permukaan bahagian dalam cembol

untuk mendapatkan pic yang tinggi. Penalaan pic yang rendah ialah dengan cara mengetuk

permukaan bahagian luar cembol.

Caklempong Gereteh (Melodi)

Caklempong Gereteh terdiri daripada 15 biji bonang yang disusun dalam nada C Major satu

oktaf, termasuk 7 not pilihan. Seelok-eloknya satu Ensembel Caklempong mempunyai dua set

Gereteh supaya Gereteh yang kedua dapat memainkan kaunter melodi.

Caklempong Tingkah

Caklempong Tingkah terdiri daripada lapan biji bonang yang bermula dari not E, F, G, A, Bb, B,

C dan D. Permainan bonang tingkah banyak tertumpu kepada pengawalan rentak dan

menghasilkan irama mengikut pukulan gendang. Ketukannya hanya melalu dan mudah

dimainkan.

Sauwa

Caklempong Sauwa mempunyai lapan biji bonang. Bentuknya sama sahaja dengan Caklempong

Tingkah. Bonang Sauwa diketuk mengikut corak irama ostinato dan bergerak mengikut kod

melodi. Corak irama ostinato yang sesuai hendaklah terlebih dahulu diajarkan kepada pemain

Sauwa. Notasi Caklempong Tingkah dan Sauwa tidak disediakan, hanya kod blok sahaja

disediakan. Notasi untuk Sauwa bermula dari not E rendah (satu oktaf di bawah notasi Gereteh).

Gendang Ibu dan Gendang Anak

Gendang atau tambor biasanya diperbuat daripada kayu nangka. Kulit yang digunakan pula ialah

daripada kulit lembu atau kulit kerbau. Gendang lembu mempunyai getaran yang rendah (bass).

Kedua-dua gendang ibu dan gendang anak mempunyai dua permukaan berkulit yang dipalu

dengan tangan. Peranan Gendang Ibu ialah mengawal tempo dengan cara pukulan melalu.

Bangsi dan Serunai

Rupabentuk, penjarian dan cara meniup bangsi adalah serupa dengan rekoder. Meniup bangsi

adalah lebih mudah daripada meniup rekoder kerana bangsi boleh ditiup dengan kuat tanpa

menaikkan tonnya. Bangsi diperbuat daripada jenis buluh yang baik di mana ianya direndam,

dijemur dan diawet sebelum dijadikan bangsi. Serunai pula diperbuat daripada buluh tetapi jauh

lebih kecil daripada bangsi. Serunai hanya berukuran lebih kurang 14 sentimeter dan hanya

mempunyai 4 lubang. Serunai hanya boleh menghasilkan 5 not iaitu C, D, E, F dan G.

Kayu Pengetuk

Kayu pengetuk Caklempong berukuran kira-kira 22 sentimeter panjang. Satu pertiga daripada

kayu pengetuk dibalut dengan tali gasing supaya apabila diketukkan ke cembul Caklempong

hasil bunyinya tidak terlalu nyaring.

Not Dan Kod Lagu

Gereteh (Melodi)

Caklempong Gereteh (Melodi) terdiri daripada 15 biji bonang yang disusun dalam nada C Major
satu oktaf, termasuk 7 not pilihan.

Caklempong Tingkah terdiri daripada lapan biji bonang yang bermula dari not E, F, G, A, Bb, B,
C dan D.

Latihan Gereteh

LATIHAN 1
LATIHAN 2

LATIHAN 3

LATIHAN 4

Latihan Tingkah/Sauwa

LATIHAN 1

LATIHAN 2

LATIHAN 3
LATIHAN 4
lagu dan not

SOGO

Lagu : Nadzar Abu Samah

Gubahan : Nadzar Abu Samah
 Cara dimainkan

Caklempong dimainkan melalui tiga jenis posisi iaitu, cara tegak ialah bermain secara berdiri

dimana bonang diletakkan di dalam tepak berkaki, cara duduk ialah bermain sambil bersila tanpa

tepak berkaki dan cara pacik - bermain sambil berjalan atau berarak seperti bermain kompang.

Sebarang lagu kesukaan mana-mana daerah di Malaysia dan juga lagu masa kini boleh

dimainkan mengikut rentak Caklempong. Untuk majlis perasmian di Hotel, Caklempong

selalunya digunakan sebagai muzik iringan di dalam sesuatu pertunjukkan silat atau tarian,

terutamanya tarian lilin dan tarian piring. Ianya digunakan juga di dalam majlis Diraja seperti

istiadat pertabalan dan juga majlis keraian korporat. Di dalam majlis perkahwinan pula,

Caklempong dipersembahkan untuk memeriahkan lagi upacara persandingan pengantin. Di

dalam tradisi dahulukala, muzik tradisional seperti Caklempong memainkan peranan yang

penting dalam kehidupan seharian mereka. Selain daripada sumber hiburan, muzik ini juga dapat

menyatupadukan masyarakat dan penduduk setempat.

 Rumusan

Selepas menjalankan kajian ini, saya mendapati bahawa muzik tradisional Caklempong ini

sangat sedap didengari. Muzik Caklempong ini merupakan warisan nenek moyang kita yang

harus dipelihara supaya dapat dimainkan pada masa akan datang.

Ciri-ciri dalam muzik tradisional Caklempong ini membawa kepada hubungan silaturrahim

yang lebih mesra dan saling berkerjasama dalam kumpulan tanpa mengira kaum,bangsa

mahupun agama untuk mendapatkan kemenangan bersama. Keadaan sebergini seharusnya

diperkembangkan dalam masyarakat kampung mahupun bandar. Dengan itu, terlahirlah

semangat berkerjasama dan saling hormat-menghormati lalu membentuk Negara yang aman dan

harmoni.

Demi menjaga populariti muzik tradisional Caklempong ini, ia harus didengdangkan di

majlis rasmi sekolah, di sebuah hotel dan di samping menjadikan muzik Caklempong sebagai

muzik yang boleh didendangkan ke peringkat antarabangsa.

Lampiran
Gambar-gambar

Bonang

Gereteh (melodi)

Tingkah (sauwa)
Gendang ibu

Gendang anak
Di sebelah kiri gendang ibu dan disebelah kanan gendang anak

Batang Serunai
Kayu pengetuk

Peta
Peta Negeri Sembilan yang merupakan tempat asalnya Caklempong
Elemen 1
Elemen 2
Orang sumber
Biodata

 Nama : En Amir Bin Hj Ahmed

 Umur : 45 Tahun

 Alamat : Hadapan Masjid Bunut Payong, Jalan Kuala Krai, 15050 Kota Bharu

Kelantan

Temu Bual

Saya  : Assalamualaikum pak cik. Apa khabar?

Pak cik : Waalaikumsalam. Khabar baik.. Silalah duduk.

  Saya   : Terima kasih. Tujuan saya ke mari adalah untuk menemu bual pak cik tentang

                    muzik tradisional Caklempong.

Pak cik : Oh, begitu. Boleh. Silakan.

Saya    : Apakah nama lain bagi Caklempong?

Pak cik : Caklempong juga dikenali sebagai Telempung, Telempung Tak Lempung,

                    Talempong dan Taklempong.

Saya    : Boleh pak cik ceritakan secara ringkas latar belakang Caklempong?

     Pak cik : Boleh. Caklempong dikatakan berasal dari Minangkabau di Sumatera dan di

bawa masuk ke Negeri Sembilan oleh pendatang Minangkabau. Muzik ini

 terdapat di

                   Negeri Sembilan terutamanya di daerah Lenggeng, Kuala Pilah dan Jelebu.

Saya    : Apakah tujuan muzik ini di mainkan?

   

Pak cik : Tujuan muzik ini di mainkan bagi mengiringi persembahan kaba iaitu penceritaan

               bahan-bahan penglipur lara oleh tukang kaba (tukang cerita). Dalam persembahan

               ini, muzik Caklempong berfungsi untuk menarik minat penonton. Selain itu, Cak

               lempong turut menjadi persembahan penting dalam persembahan tumbuk kalang

               iaitu persembahan yang diadakan untuk temasya menembuk emping. Bukan itu

               sahaja, muzik ini turut mengiringi pelbagai jenis tarian Melayu. Caklempong

               juga dimainkan dalam majlis Diraja seperti istiadat pertabalan dan juga majlis

               keraian korporat. Muzil ini juga di mainkan dalam majlis perkahwinan.

 Saya    : Bagaimanakah Caklempong dimainkan?

Pak cik : Caklempong dimainkan dengan satu set penuh sebanyak 55 bonang. Bonang-

               bonang Caklempong di letak secara tersusun dalam dua baris diatas bingkai

               dibuat daripada papan dalam bentuk seperti rak empat segi dengan peta-

petaknya. Di bahagian petak-petak di rentang tali yang disebut tali para iaitu

tempat meletakan bonang-bonang. Bonang-bonang Caklempong disusun

dengan menggunakan susunan nada seperti terdapat pada piano. Alat

ini dimainkan lazimnya dalam keadaan duduk.

Saya : Terima kasih pak cik kerana sudi meluangkan masa bersama saya.

Pak cik : Sama-sama.