Kawasan berlakunya kebangkitan di Pahang pada tahun 1890-an.

17. Walaupun perjuangan Dato' Bahaman dan pengikutnya gagal, tetapi semangat
perjuangan
yang ditunjukkan itu turut menggugat kedudukan British di Pahang.
18. Kesan peperangan di Pahang :
(a)British menanggung hutang yang banyak.
(b)Sultan Ahmad dipaksa membayar 7 200 dolar setahun kepada British.
Mat Salleh Menyanggah SBUB
1.Latar belakang Mat Salleh
(a)Dilahirkan di Inanam.
(b)Berketurunan Bajau dan Suluk.
(c)Pemerintah di Sungai Sugut.
2.Sifat keberanian dan kepahlawanan Mat Salleh dapat dilihat semasa
kebangkitannya
menentang Syarikat Borneo Utara British di Sabah.
3.Antara faktor yang membawa keapda penentangan Mat Salleh terhadap SBUB
ialah:
(a) Perjuangan jihad
(i)Mat Salleh terpengaruh dengan semangat perjuangan jihat orang Sulu
menentang
Sepanyol di sekitar Filipina.

(b)Pengenalan peraturan yang membebankan.

(i)Peraturan baru yang diperkenalkan oleh British termasuklah amalan buruh
paksa, cukai beras dan lesen perahu.
(ii)Peraturan ini membebankan rakyat Sabah.
(c)Percubaan rundingan gagal (Ogos 1895)
(i)Mat Salleh dan pembesar tempatan pergi ke SAndakan untuk menemui Gabenor
Beaufort iaitu C.V. Creagh.
(ii)Beliau ingin mengadu tentan gmasalah cukai dan kekejaman pegawai SBUB
terhadap penduduk tempatan.
(iii)Namun Mat Salleh tidak dilayan biarpun menunggu selama sepuluh hari.
(d)Perkampungan Mat Salleh dibakar.
(i)Tindakan membakar dan memusnahkan perkampungan Mat Salleh diambil
Kerana Gabenor Beaufort menganggap Mat Salleh telah mengancam
kepentingan SBUB.
(ii)Hadiah sebanyak 500 dolar ditawarkan kepada sesiapa yang berjaya menangkap
Mat Salleh.
4.Pada bulan Julai 1897, Mat Salleh telah mendirikan kubu di Ranau dan membakar
Pulau Gaya.
5.Mat Salleh meneruskan perjuangannya dengan bertindak membakar Ambong
pada bulan November 1897.
6.Pengarah Urusan SBUB iaitu William Cowie menawarkan perdamaian dan
Pengampunan kepda Mat Salleh kerana tidak berupaya untuk menewakan Mat
Salleh.
7.Satu rundingan telah diadakan antara Mat Salleh dan Cowie di Menggatal pada
bulan April 1898.
Kawasan kebangkitan Mat Salleh
8.SBUB tidak menepati janji kerana telah mengambil alih semua pentadbiran
Tambunan
pada
tahun 1899.
9.Mat Salleh meneruskan semula penentangannya terhadap SBUB dengan
membina kubu
di
Kampung Teboh, Tambunan.
10. Kubu Mat Salleh diserang secara besar-besaran oleh SBUB dan pada bulan
Januari 1900,
pihak SBUB berjaya mengalahkan perjuangan Mat Salleh.
11. Mat Salleh telah terkorban dalam pertempuran tersebut.Namun perjuangannya
masih
diteruskan oleh pengikutnya iaitu Mat Sator dan Kamunta.
12. Kebangkitan perjuangan Mat Salleh dapat ditamatkan sepenuhnya pada bulan
Julai
1902
Antanom Pahlawan Anak Rimba Berjiwa Besar
1.Latar belakang Antanom :
(a)Nama sebenarnya ialah Ontoros anak lelaki Antanom.
(b)Dilahirkan pada tahun 2875.
(c)Merupakan ketua kaum Murut di Rundum.
2.Antanom telah memimpin orang Murut menentang SBUB yang dikatakan
menindas
kaumnya.
3.Antara tindakan SBUB yang menyebabkan penentangan ialah:
(a)Orang Murut dilarang membuka tanah baru.
(i)Hak orang Murut diceroboh apabila SBUB melarang mereka
membuka tanah
baru.
(ii)Kesannya ialah mereka kekurangan beras.
(b)SBUB mengenakan cukai yang membebankan orang Murut.

(c)Orang Murut dijadikan buruh paksa.

(i)Mereka dikerah oleh SBUB untuk membina jalan di pedalaman dan
memasang
kawat telegraf antara Tenom dengan Rundum.
(d)SBUB bertindak zalim ke atas suami isteri kaum Murut.
(i)Mereka dipaksa tinggal secara berasingan di sebelah-menyebelah tebing sungai.
(ii)Setiap kunjungan akan dikenakan bayaran satu dolar.
(iii)Sekiranya orang Murut mempunyai dua orang anak, SBUB akan mengambil
 salah
seorang anak itu untuk dijadikan buruh paksa.
(e)SBUB telah menceroboh kawasan hutan.
(i)Kawasan hutan diceroboh untuk pembinaan jalan.
(ii)Tindakan itu ditentang oleh kaum Murut kerana percaya pencerobohan hutan
akan mengganggu roh nenek moyang mereka.
Kawasan kebangkitan Antanom
4.Pada bulan Februari 1915, Antanom telah menyatukan orang Murut untuk
menyerang
Pensiangan dan membakar bangunan kerajaan.
5.Pada bulan Mac 1915, Antanom bersama 600 orang pengikutnya telah menyerang
Rundum.
6.Pejabat kerajaan SBUB di Rundum berjaya dimuanahkan dan bilangan pengikut
Antanom
meningkat kepada 900 orang.
7.Untuk mengukuhkan kedudukannya, Antanom telah membina kubu pertahanan di
Sungai
Selangit yang mengandungi tujuh buah rumah bawah tanah.
8.Pada bulan April 1915, SBUB telah menghantar 400 orang tentera untuk
menyerang kubu
Antanom.
 9.Pertempuran yang sengit berlangsung selama enam minggu.
10.Kesan penentangan:
(a)Antanom dan 400 orang Murut terkorban.
(b)Lapan orang kanan Antanom dibuang daerah ke Kudat.
(c)Orang Murut dipaksa menjadi buruh paksa untuk memasang kawat telegraf dari
Kimanis hingga ke Keningau.
(d)Orang Murut dipaksa bersumpah untuk taat setia kepada SBUB.
11. Namun kaum Murut enggan tunduk kepada perintah SBUB lalu mengambil
keputusan
berpindah ke pedalaman Kalimantan.
Tok Janggut Pejuang Jihad
1.Haji Mat Hassan bin Munas atau Tok Janggut dilahirkan pada tahun 1853 di
Kampung,
Jeram, Pasir Puteh, Kelantan.
2.Dikenali sebagai Tok Janggut kerana menyimpan janggut hingga ke paras dada.
Beliau
juga pakar dalam ilmu persilatan.
3.Faktor-faktor penentangan Tok Janggut:
(a)Peraturan tanah
(i)Peraturan cukai yang mewajibkan petani membayar cukai ditentang oleh Tok
Janggut.
(b)Pengenalan cukai yang membebankan
(i)Cukai pokok kelapa, pokok pisang, sirih, kerbau dan lembu perlu dibayar oleh
petani.
(c)Perasaan anti-British
(i)Selepas kerajaan Turki Uthmaniyyah diserang oleh British pada Perang DuniaPertama,
umat Islam telah diseru agar berjihad menentang Barat oleh kerajaanTurki.
(ii)Seruan tersebut telah disahut oleh Tok Janggut di Pasir Puteh

(d)Pembayaran cukai yang menyusahkan

(i)Pejabat bayaran cukai yang terletak jauh ke bandar telah membebankan
penduduk
tempatan untuk membayar cukai.
(ii)Pegawai British pula akan menangkap dan mendenda sesiapa yang gagal
membayar cukai.Hal ini telah menimbulkan kemarahan rakyat tempatan.
4.Kronologi ringkas tentang penentangan Tok Janggut di Pasir Puteh :
(a)28 April 1915
(i)Tok Janggut telah ditangkap oleh Sarjan Che Wan yang dihantar oleh Encik
Abdul
Latif , Pegawai Daerah Pasir PUteh kerana gagal membayar cukai.
(ii)Sarjan Che Wan telah ditikam oleh Tok Janggut setelah perbalahan berlaku di
antara mereka.
(b)29 April 1915
(i)Satu serangan ke atas Pasir Puteh telah dilancarkan oleh sebuah angkatan
tentera
yang diketuai Tok Janggut, Engku Besar Jeram, Penghulu Adam dan Che
Sahak
Merbol.
(ii)Pasir Puteh telah diisytiharkan sebagai kawasan bebas daripada anasir British
dan
mereka telah menduduki kawasan tersebutselama tiga.
(iii) Tok Janggut telah dilantik sebagai Perdana Menteri manakala Ungku Besar
Jeram,
Tuan Ahmad dilantik sebagai Raja Pasir Puteh.
(c)9 Mei 1915
(i)Hadiah sebanyak 500 dolar telah ditawarkan oleh British kepada sesiapa yang
berjaya menangkap Tok Janggut dan pemimpin kanannya.
(d)23 Mei 1915
(i)Keengganan Tok Janggut dan pengikutnya menyerah diri telah menyebabkan
rumah beliau dibakar oleh British.
(ii)Kemudian, sekali lagi Pasir Puteh telah diserang oleh Tok Janggut.
(e)24 Mei 1915
(i)Dalam pertempuran di antara British dengan Tok Janggut yang berkubu di
Kampung Dalam Pupuh, Saring, Tok Janggut telah terkorban.
(ii)Mayat beliau telah diarak ke Pasir Puteh dan Kota Bharu dan digantung
Songsang di Padang Balai Besar, Kota Bharu selama empat jam.
(iii) Mayat Tok Janggut kemudiannya dibawa ke Pasir Pekan untuk dikebumikan
Kawasan kebangkitan Tok Janggut menentang British
di Kelantan
Haji Abdul Rahman Limbong Pejuang Tani
1.Nama sebenar beliau ialah Haji Abdul Rahman bin Haji Abdul Hamid.Digelar Haji
Abdul
Rahman Limbong kerana selalu melawat Limbong, Kemaman untuk
mengajar agama.
2.Perjuangan beliau dikenali sebagai Kebangkitan Tani kerana membela nasib
petani yang
 ditindas di Terengganu.
3.Antara faktor Kebangkitan Tani ialah :
(a)Penguatkuasaan undang-undang binatang buas
(i)Penduduk dilarang memburu binatang liar setelah Undang-Undang Kawalan
Binatang Buas dibuat pada tahun 1923.
(ii)Denda sebanyak 500 dolar akan dikenakan dan senapang akan dirampas jikalau
peraturan tersebut diingkar.
(b)Peraturan tanah baru
(i)Penduduk diwajibkan untuk mendaftar tanah mereka dengan bayaran
sebanyak
2.50 ringgit setiap seorang berikutan peraturan tanah yang dibuat pada tahun
1924.
(c)Pas kebenaran yang membebankan
(i)Petani handaklah mendapatkan pas terlebih dahulu sebelum membuka tanah
dan
bercucuk tanam seperti yang telah dinyatakan di dalam peraturan tanah
yang
dibuat pada thun 1921.
(d)Pengaruh pemimpin agama
(i)Tanah merupakan hak Allah dan rakyat bebas untuk mengerjakannya tanpa
perlu
membayar sebarang cukai merupakan penegasan yang ditekankan
banyak kali
oleh Haji Abdul Rahman Limbong.
4.Kebangkitan Tani dan tindak balas British terhadap kebangkitan tersebut:
(a)Tahun 1922
(i)Penentangan telah dilakukan oleh petani di Kuala Telemong dengan
membersihkan tanah tanpa mendapatkan pas kebenaran.
Tindak balas British
(i)Seramai 43 orang petani telah ditangkap oleh British untuk didakwa di
mahkamah.
(ii)Hujah beliau sebagai peguam sukar dipatahkan oleh pihak British.
(iii) Petani-petani tersebut telah berjaya dibebaskan.
(b)Tahun 1925
(i)Setelah mengetahui tindakan British yang ingin memberi konsesi tanah kepada
orang Cina, maka satu perhimpunan petani telah diadakan di Kuala Telemong.
(ii)Tanah yang dimiliki oleh Tengku Nik Maimunah dan 400 ekar tanah kerajaan
telah
dikerjakan oleh petani tersebut.
Tindak balas British
(i)Sultan Sulaiman telah didesak oleh British untuk bertindak terhadap Haji Abdul
Rahman Limbong.
(ii)Beliau telah menjelaskan kepada sultan bahawa pentadbiran British di Kuala
Berang telah melampaui batas.
(c)Tahun 1928
(i)Sikap British yang ingin mengambil tindakan terhadap petani yang enggan
membayar cukai telah menyebabkan seramai 1000 orang petani berkumpul di
 Marang, Kuala Telemong dan Kuala Berang.
(ii)Balai Polis dan bangunan kerajaan Kuala Berang telah berjaya diduduki oleh
para
petani dan mereka telah mengisytiharkan perang terhadap British.
Kawasan yang terlibat dengan kebangkitan
Terengganu 1922-1928
Tindak balas British
(i)British telah cuba mendapatkan bantuan daripada Negeri-Negeri Melayu
Bersekutu.

(ii)Seramai 12 orang petani telah terkorban dalam pertempuran yang berlaku di

Padang Kacong dan semua pemimpin petani serta Haji Abdul Rahman Limbong

telah berjaya ditangkap.

(iii) Haji Abdul Rahman Limbong telah dijatuhi hukuman buang negeri ke Makkah.
KESIMPULAN
1.Zaman penjajahan yang berlaku di negara kita menyebabkan penduduk hidup
dalam
penderitaan kerana ditinda oleh penjajah.
2.Keperitan hidup ini telah membangkitkan semangat para pejuang tanah air untuk
mengembalikan maruah bangsa dan negara.
3.Walaupun perjuangan penduduk tempatan dapat dipatahkan oleh British, namun
semangat
dan sikap keberanian mereka amat dikagumi dan menjadi sumber inspirasi
kepada
pejuang seterusnya.