Professional Documents
Culture Documents
PANDUAN MATERI
SMK
MATEMATIKA
Kelompok
Teknologi, Kesehatan, dan Pertanian
Semoga buku panduan ini bermanfaat bagi semua pihak yang terkait dalam
persiapan dan pelaksanaan Ujian Nasional Tahun Pelajaran 2007/2008.
Kepala Pusat
©
SMK Hak Cipta pada Pusat Penilaian Pendidikan – BALITBANG – DEPDIKNAS i
DAFTAR ISI
Halaman
Kata pengantar ............................................................................. i
Daftar Isi ..................................................................................... ii
Gambaran Umum .......................................................................... 1
Standar Kompetensi Lulusan .......................................................... 2
Contoh Soal:
• Standar Kompetensi lulusan 1 .................................................... 5
• Standar Kompetensi lulusan 2 .................................................... 9
• Standar Kompetensi lulusan 3 .................................................... 11
• Standar Kompetensi lulusan 4 .................................................... 14
• Standar Kompetensi lulusan 5 .................................................... 16
• Standar Kompetensi lulusan 6 .................................................... 20
• Standar Kompetensi lulusan 7 .................................................... 22
• Standar Kompetensi lulusan 8 .................................................... 24
• Standar Kompetensi lulusan 9 .................................................... 26
• Standar Kompetensi lulusan 10 ................................................... 28
• Standar Kompetensi lulusan 11 ................................................... 30
• Standar Kompetensi lulusan 12 ................................................... 34
©
SMK Hak Cipta pada Pusat Penilaian Pendidikan – BALITBANG – DEPDIKNAS ii
GAMBARAN UMUM
© 1
SMK Hak Cipta pada Pusat Penilaian Pendidikan – BALITBANG – DEPDIKNAS
STANDAR KOMPETENSI LULUSAN
© 2
SMK Hak Cipta pada Pusat Penilaian Pendidikan – BALITBANG – DEPDIKNAS
STANDAR KOMPETENSI LULUSAN
URAIAN
(SKL)
6. Mampu menghitung keliling dan luas • Bangun datar
bangun datar, luas permukaan dan - Keliling bangun datar
volume bangun ruang serta - Luas bangun datar
menerapkannya dalam bidang • Bangun ruang
kejuruan. - Luas permukaan
- Volume bangun ruang
7. Mampu menerapkan prinsip-prinsip • Logika matematika
logika matematika dalam - Pernyataan majemuk (negasi,
pemecahan masalah yang berkaitan konjungsi, disjungsi, implikasi,
dengan pernyataan majemuk dan dan biimplikasi)
pernyataan berkuantor. - Negasi pernyataan majemuk dan
berkuantor
- Konvers, invers, dan kontraposisi
- Penarikan kesimpulan (modus
ponen, modus tollens dan
silogisma)
8. Mampu menerapkan perbandingan • Trigonometri
trigonometri dalam pemecahan - Perbandingan trigonometri
masalah. - Koordinat kutub dan kartesius
- Rumus jumlah dan selisih dua
sudut
9. Mampu menyelesaikan masalah • Peluang
dengan konsep teori peluang. - Permutasi
- Kombinasi
- Peluang kejadian
10. Mampu menerapkan aturan konsep • Statistika
statistika dalam pemecahan - Penyajian data (data tunggal dan
masalah. data kelompok)
- Ukuran pemusatan (mean,
median, dan modus)
- Ukuran penyebaran (jangkauan,
rata-rata simpangan, simpangan
baku, jangkauan semi inter
kuartil)
© 3
SMK Hak Cipta pada Pusat Penilaian Pendidikan – BALITBANG – DEPDIKNAS
STANDAR KOMPETENSI LULUSAN
URAIAN
(SKL)
11. Mampu menggunakan konsep limit • Limit dan turunan
fungsi dan turunan fungsi dalam - Limit fungsi (fungsi aljabar,
penyelesaian masalah. trigonometri dan tak hingga)
- Turunan (fungsi aljabar,
trigonometri)
- Nilai maksimum/minimum
12. Mampu menggunakan konsep • Integral
integral dalam pemecahan masalah. - Integral tak tentu
- Integral tentu
- Luas dan volume benda putar
© 4
SMK Hak Cipta pada Pusat Penilaian Pendidikan – BALITBANG – DEPDIKNAS
CONTOH SPESIFIKASI UJIAN NASIONAL
© 5
SMK Hak Cipta pada Pusat Penilaian Pendidikan – BALITBANG – DEPDIKNAS
Contoh Soal
No. Soal
1
Pembahasan
Kunci
C
100
Harga beli dengan rugi p% adalah = Harga jual ×
100 − p%
100
Harga beli = Rp315.000,00 ×
100 − 10
100
= Rp315.000,00 ×
90
= Rp350.000,00
Jadi harga beli 1 set alat menggambar Rp350.000,00
© 6
SMK Hak Cipta pada Pusat Penilaian Pendidikan – BALITBANG – DEPDIKNAS
CONTOH SPESIFIKASI UJIAN NASIONAL
© 7
SMK Hak Cipta pada Pusat Penilaian Pendidikan – BALITBANG – DEPDIKNAS
Contoh Soal
No. Soal
2
4
Bentuk rasional dari adalah ....
27 + 12
4 12 − 4 27
A.
15
4 12 + 4 27
B.
15
4
c..
C 3
15
1
D. 3
15
2
E. 15
3
Pembahasan
Kunci
C
4 4
=
27 + 12 3 3 +2 3
4 3
= ×
5 3 3
4 3
=
5.3
4
= 3
15
© 8
SMK Hak Cipta pada Pusat Penilaian Pendidikan – BALITBANG – DEPDIKNAS
CONTOH SPESIFIKASI UJIAN NASIONAL
© 9
SMK Hak Cipta pada Pusat Penilaian Pendidikan – BALITBANG – DEPDIKNAS
Contoh Soal
No. Soal
3
Pembahasan
Kunci
B
Fungsi kuadrat yang mempunyai puncak P (k, l) serta melalui titik A (x,y)
mempunyai persamaan y = a (x – k)2 + l.
P (1,4) dan A (2,3)
3 = a (2 – 1)2 + 4
3 = a.1+4
3 = a+4
a = –1
y = –1 (x – 1)2 + 4
= –1 (x2 – 2x + 1) + 4
= –x2 + 2x – 1 + 4
= –x2 + 2x + 3
Maka y = –x2 + 2x + 3
© 10
SMK Hak Cipta pada Pusat Penilaian Pendidikan – BALITBANG – DEPDIKNAS
CONTOH SPESIFIKASI UJIAN NASIONAL
© 11
SMK Hak Cipta pada Pusat Penilaian Pendidikan – BALITBANG – DEPDIKNAS
Contoh Soal
No. Soal
4
Sistem persamaan:
2 1 1
+ =−
x y 3
3 2
− =3
x y
mempunyai penyelesaian x dan y, maka nilai dari x + y adalah ....
A
a. 2
B. 3
C. 4
D. 5
E. 6
© 12
SMK Hak Cipta pada Pusat Penilaian Pendidikan – BALITBANG – DEPDIKNAS
Pembahasan
Kunci
A
2 1 1
+ =−
x y 3 1 1
misal : p = ;q= .
3 2 x y
− =3
x y
2
4 p + 2q = −
1 ×2 3
2p + q = − 3p − 2q = 3
Maka 3 +
7
3p − 2q = 3 × 1 7p =
3
7 1 1
p = × =
3 7 3
1
Untuk p = ,
3
1
3⋅ − 2q = 3
3
1 – 2q = 3
–2q = 2
q = –1
1 1
p = q =
x y
1 1 1
= , maka x = 3 ; –1 = , maka y = –1.
3 x y
x + y = 3 + (–1) = 2
© 13
SMK Hak Cipta pada Pusat Penilaian Pendidikan – BALITBANG – DEPDIKNAS
CONTOH SPESIFIKASI UJIAN NASIONAL
© 14
SMK Hak Cipta pada Pusat Penilaian Pendidikan – BALITBANG – DEPDIKNAS
Contoh Soal
No. Soal
5
Pembahasan
Kunci
B
x y f (x,y) = 2x + y Jumlah
12 0 24 + 0 24
10 6 20 + 6 26
4 10 8 + 10 18
0 8 0+8 8
© 15
SMK Hak Cipta pada Pusat Penilaian Pendidikan – BALITBANG – DEPDIKNAS
CONTOH SPESIFIKASI UJIAN NASIONAL
© 16
SMK Hak Cipta pada Pusat Penilaian Pendidikan – BALITBANG – DEPDIKNAS
Contoh Soal
No. Soal
6
2 4 4 1
Jika A = ; B = , maka nilai A x Bt = ....
3 − 7 3 − 2
12 5
A.
− 2 23
8 9
B.
4 14
8 4
C.
9 14
8 12
D.
3 14
12 − 2
Ee.
.
5 23
Pembahasan
Kunci
E
2 4 4 3 ( 2 ⋅ 4 + 4 ⋅ 1) ( 2 ⋅ 3 + 4 ⋅ −2 )
A x Bt = × =
3 − 7 1 − 2 ( 3 ⋅ 4 + 1 ⋅ −7 ) ( 3 ⋅ 3 + ( −7 ⋅ −2 )
12 − 2
=
5 23
© 17
SMK Hak Cipta pada Pusat Penilaian Pendidikan – BALITBANG – DEPDIKNAS
CONTOH SPESIFIKASI UJIAN NASIONAL
© 18
SMK Hak Cipta pada Pusat Penilaian Pendidikan – BALITBANG – DEPDIKNAS
Contoh Soal
No. Soal
7
adalah ....
a.
A 25
B. 17
C. 14
D. 9
E. 4
Pembahasan
Kunci
A
p = i + 11 j ; q = 6i + 13 j
r = p+q
= 7 i + 24 j
r = 72 + 242
= 49 + 576
= 625
= 25
© 19
SMK Hak Cipta pada Pusat Penilaian Pendidikan – BALITBANG – DEPDIKNAS
CONTOH SPESIFIKASI UJIAN NASIONAL
© 20
SMK Hak Cipta pada Pusat Penilaian Pendidikan – BALITBANG – DEPDIKNAS
Contoh Soal
No. Soal
8
Pembahasan
Kunci
D
1 1
Keliling No. 1 = K = .2πr
2
2 3
1 22
= ⋅2⋅ ⋅ 14 = 44 cm
2 7
4 7
Keliling No. 2 dan 3 = K = 2π ⋅ r 5 6
22
= 2⋅ ⋅ 7 = 44 cm
7
Keliling No. 4, 5, 6, dan 7
= K = 2π ⋅ r
22
= 2⋅ ⋅ 14 = 88 cm.
7
Jumlah semua keliling = 44 + 44 + 88 = 176 cm.
© 21
SMK Hak Cipta pada Pusat Penilaian Pendidikan – BALITBANG – DEPDIKNAS
CONTOH SPESIFIKASI UJIAN NASIONAL
© 22
SMK Hak Cipta pada Pusat Penilaian Pendidikan – BALITBANG – DEPDIKNAS
Contoh Soal
No. Soal
9
Invers dari implikasi ”Jika saya lulus dari SMK maka saya akan
berwirausaha” adalah ...
A. Jika saya tidak berwirausaha maka saya lulus dari SMK.
B. Jika saya tidak berwirausaha maka saya tidak lulus dari SMK.
c.
C. Jika saya tidak lulus SMK maka saya tidak berwirausaha.
D. Jika saya tidak lulus SMK maka saya berwirausaha.
E. Jika saya lulus dari SMK maka saya tidak berwirausaha.
Pembahasan
Kunci
C
Invers dari “p ⇒ q” adalah “~p ⇒ ~q”.
Jadi “Jika saya tidak lulus SMK maka saya tidak berwirausaha”
© 23
SMK Hak Cipta pada Pusat Penilaian Pendidikan – BALITBANG – DEPDIKNAS
CONTOH SPESIFIKASI UJIAN NASIONAL
© 24
SMK Hak Cipta pada Pusat Penilaian Pendidikan – BALITBANG – DEPDIKNAS
Contoh Soal
No. Soal
10
A. A (2 3 , 30°)
B. A (2 3 , 60°)
C. A (2 3 ,120°)
D. A (2 3 ,240°)
E.
e. A (2 3 ,330°)
Pembahasan
Kunci
E
P (X , Y) ⇒ r= x2 + y2
y
tgα =
x
(3)2 + (− )
2
p (3, - 3 ) ⇒ r= 3
r= 9+3
r= 12
r=2 3
3
tgα =−
3
α = 30°
karena terletak pada kuadran IV maka α = 330°
(2 3 ,330°)
© 25
SMK Hak Cipta pada Pusat Penilaian Pendidikan – BALITBANG – DEPDIKNAS
CONTOH SPESIFIKASI UJIAN NASIONAL
© 26
SMK Hak Cipta pada Pusat Penilaian Pendidikan – BALITBANG – DEPDIKNAS
Contoh Soal
No. Soal
11
B. 15
b.
91
16
C.
91
18
D.
91
20
E.
91
Pembahasan
Kunci
B
15!
Ruang sampel : 15 C3 = = 455
12!.3!
Kejadian terambil 2 kelereng hijau dan 1 kelereng merah adalah
6! 5!
6C2 X 5C1 = X
4!×2! 4!×1!
= 15 X 5
= 75
75 15
P (2 hijau dan 1 merah) = =
455 91
© 27
SMK Hak Cipta pada Pusat Penilaian Pendidikan – BALITBANG – DEPDIKNAS
CONTOH SPESIFIKASI UJIAN NASIONAL
© 28
SMK Hak Cipta pada Pusat Penilaian Pendidikan – BALITBANG – DEPDIKNAS
Contoh Soal
No. Soal
12
Perhatikan tabel
Data Umur di RT “05 / 04”
Umur Frekuensi
7 – 10 6
11 – 14 8
15 – 18 10
19 – 22 12
23 – 26 8
27 – 30 6
Pembahasan
Kunci
D
i.n
−F
Me = LMe + 2 c
fMe
25 − 24
= 18,5 + . 4
12
1
= 18,5 + .4
12
= 18,5 + 0,33
= 18,83
© 29
SMK Hak Cipta pada Pusat Penilaian Pendidikan – BALITBANG – DEPDIKNAS
CONTOH SPESIFIKASI UJIAN NASIONAL
© 30
SMK Hak Cipta pada Pusat Penilaian Pendidikan – BALITBANG – DEPDIKNAS
Contoh Soal
No. Soal
13
1
A.
4
1
B.
3
1
C.
2
2
D
d.
3
3
E.
4
Pembahasan
Kunci
D
limit 2 Sin x . Cos x
x→0 tg 3x
limit Sin 2x
x→0 tg 3x
limit Sin 2x X X
x→0 tg 3x X
© 31
SMK Hak Cipta pada Pusat Penilaian Pendidikan – BALITBANG – DEPDIKNAS
CONTOH SPESIFIKASI UJIAN NASIONAL
© 32
SMK Hak Cipta pada Pusat Penilaian Pendidikan – BALITBANG – DEPDIKNAS
Contoh Soal
No. Soal
14
2
Turunan pertama dari y = x x + 2 x
x
2
A. y' =
x
1
Bb.
. y' = +2
2 x
3
3x 2
− 2x
C. y' = 2
x
3
3 2
x − 2x + 2
D. y' = 2
x2
1 32
x + 2x
E. y' = 2
x2
Pembahasan
Kunci
B
x x + 2x2
y=
x
x x 2x2
= +
x x
= x + 2x
= x½ + 2x
1
1 −
y' = x 2 + 2
2
1
= +2
2 x
© 33
SMK Hak Cipta pada Pusat Penilaian Pendidikan – BALITBANG – DEPDIKNAS
CONTOH SPESIFIKASI UJIAN NASIONAL
© 34
SMK Hak Cipta pada Pusat Penilaian Pendidikan – BALITBANG – DEPDIKNAS
Contoh Soal
No. Soal
15
Pembahasan
Kunci
E
4 4 4
4
π ∫ (2x − 4) dx
2
= π ∫ 4x − 16x + 16dx = π x3 − 8x2 + 16x =
2
2 2 3 2
4 4
= π .43 − 8.42 + 16.4 − .23 − 8.22 + 16.2
3 3
256 32
= π − 128 + 64 − − 32 + 32
3 3
224
=π − 64
3
32
=π
3
32
= π satuan volume
3
© 35
SMK Hak Cipta pada Pusat Penilaian Pendidikan – BALITBANG – DEPDIKNAS