You are on page 1of 5

1. Tembung Saroja Tembung saroja, tegese loro padha utawa meh padha tegese di enggo bebarengan.

Tuladha: y Abang mbranang y Adhem ayem y Bagas waras y Breh weh y Campur bawur y Duga prayoga y Edi peni y Jabang bayi y Kabur kanginan y Lega lila y Raja pati y Sabar drana y Uba rampe 2. Jogjaswara Tembung yogya swara yaiku tembung loro sing meh padha pangucape, mung beda wanda pungkasan, duwe teges lanang wadon. y Tuladha y hapsara-hapsari y bathara-bathari y dewa-dewi y gandarwa-gandarwi y kedhana-kedhini y pemudha-pemudhi y putra-putri y raseksa-raseksi y widadara-widadari y yaksa-yaksi 3. Tembung Garba
kata yang berasal dari Singkatan 2 kata Tulodho = Contoh

Tembung anng kalyan lumebng mahameru narendra narpendah prawirotama

Berasal dari ana + ing kalih + lan lumebu + ing maha + meru nara + indra nara + endah prawira + utama

4. Tembung Plutan Tembung plutan yaiku tembung kang wandane loro kang dirangkep didadekake sawanda. Tuladha: y para dadi pra y kiyat dadi kyat y suwara dadi swara y murih dadi mrih y weruh dadi wruh y sari dadi sri y suwarga dadi swarga y sarana dadi srana y dicuwowo dadi dicwowo y suwasa dadi swasa y kuluban dadi kluban y gumerit dadi gumrit y kuwalon dadi kwalon y deres dadi dres y kuwasa dadi kwasa y serat dadi srat y purihen dadi prihen y keras dadi kras y dereng dadi dreng y sinarawedi dadi sinrawedi y samaya dadi smaya y seret dadi sret y sumangkeyan dadi smangkeyan y sakarepmu dadi skarepmu y saprongkal dadi sprongkal y ketambuhan dadi ktambuhan y telulikur dadi tlulikur y suwidak dadi swidak 5. Rura Basa
(kata-kata yang salah tapi terlanjur biasa/lazim dipakai)

tembung adang sega bakul jangan mangan awan menek klapa mikul bakso ndhudhuk sumur njahit klambi

teges adang beras supaya dadi sega wong sing dodol keperluan masak mangan sega wayah awan mnk wit klapa mikul kwali sing isin bakso ndhudhuk lemah digaw sumur njahit kain supaya dadi klambi

6. Kereta Basa
(makna kata dari penjabaran kata asalnya)

tembung anak bapak batur bocah brekat cangkem cangkir cengkir dsmber dongeng garwa gedhang guru gusti januari kaji kathok kodhok krikil kuping kupluk kursi ludruk maling mantu maratuwa prawan saru sejarah sekuter sepuh simah sinom sirah siti sopir sulap tandur tapa tarub tayub tebu tuwa wanita wdang

teges karep apa-apa kudu ana lan nak bap apa-apa pepak embat-embating tutur yn mangan kaya kebo, penggawyan ora kecacah didlh mak breg terus diangkat yn ora dicancang ora mingkem kanggo nyancang pikir kenceng pikir gedh-gedhn sumber dipaido ora mngng sigaran nyawa digeget bar madhang digugu lan ditiru bagusing ati udan saben ari tekad siji diangkat sitok-sitok tka-tka ndhodhok keri nang sikil kaku njepiping kaku nyempluk yn diungkurak banjur isi gulun glo-glo, sikil gedrug-gedrug njupuk amal wong sing ora ling diman-man meksa metu mara-mara ketemu tuwa yn pepara(lelungan) kudu wayah awan kasar lan keliru sejan ngarah sambi sendheku mlayu bantur sabdan ampuh isin omah isih enom isin rah isin bulu bekti yn ngaso mampir yn kesusu bakal ketilap nata karo mundur tatan kaya wong papa ditata supaya katon murub ditata supaya katon guyub anteb kalbu untun wis rowa, ngentni metun nyawa wani ditata dianggo gaw kadhang

7. Tembung Entar Tembung entar tegese. Tembung silihan utawa tembung kang duwe teges ora salumrahe utawa saligune. Yen ning bahasa Indonesia asring kasebut bahasa kiasan . Tuladhane: y Abang kupinge : nesu banget y Abang-abang lambe : ora temenanan y Baling liring : nglirik mripat y Bening atine : sumeh y Cancut taliwanda : tandang gawe y Cupet atine : gampang nesu y Dadi gawe : ngrepotake y Gadho ati : gawe susah ati y Jembar kaweruhe : akeh ngelmune y Kuwat drajad : cocok dadi pemimpin y Lara ayu : lara cacaren y Mata dhuwitan : srakah marang dhuwit y Padhang dalane : mlebu surge y Udan tangis : akeh sing padha nangis y Mogel ilate : mangan sing sarwa enak 8. Paribasan Adalah peribahasa. Tuladha: Adigang, adigung, adiguna - Ngandelak kakuwatan, kaluhuran, lan kapinteran. Bathok bolu isi madu - Wong asor nanging sugih kapinteran. Becik ketitik ala ketara - becik lan ala bakalan ketara ing mburin Dhemit ora ndulit, setan ora doyan - Tansah diparingi slamet ora ana kang ngrusuhi Emban cindh emban siladan - Pilih kasih ora adil Enggon welut didoli udhet - Panggon wong pinter dipameri kapinteran sing ora sepirowa Gupak pulut ora mangan nangkan - Mlu rekasa nanging ora mlu ngarakak kepnak Jer Basuki mawa ba - Samubarang gegayuhan mbutuhak wragat Kacang ora ninggal lanjaran - Anak niru wong tuwan Kaya banyu karo lenga - Wong kang ora bisa rukun Kebo nusu gudl - wong tuwa njaluk wuruk marang wong enom Kegedhen empyak kurang cagak - Kegedhn kakarepan nanging kurang sembada Kuthuk marani sunduk - Ula marani gepuk -- Marani bebaya Maju tatu mundur ajur - Prakara kang sarwa pakwuh Nabok Nyilih tangan - Tumindak ala kanthi kongkonan wong liya Pupur sakdurung benjut - Ngati ati mumpung durung cilaka Sapa Sing salah bakal slh - Sapa sing salah bakal konangan Tumbak cucukan - Wong kang seneng adu-adu Tulung Menthung - ditulungi malah ngrusuhi Wiwit kuncung nganti gelung - Wiwit cilik nganti tuwa Yuyu rumpung mbarong rong - Omah magrong2 nanging sejatin mlarat

9. Bebasan Bebasan atau Saloka adalah perkataan yang mempunyai arti pepindhan atau seperti (bagaikan). Contoh : Bagaikan pungguk merindukan bulan. 10. Sanepa Sanepa tegese unen-unen bangsane pepindhan lan ajeg panganggone ngemu surasa mbangetake nanging nganggo tembung sing tegese kosok baline karo karepe. Tuladha: y Arang kranjang : kerep banget y Arang wulu kucing : akeh banget y Arum jamban : banger/mambu banget y Pait madu : legi banget y Atos debog : empuk banget y Jero tapak meri : cethek banget y Abang dluwang : pucet banget 11. Tembung Camboran Kata Majemuk, kata gabungan dari dua kata

Contoh Tembung Camboran wutuh y ajur-ajer y abot entheng y bibit kawit y lanang y edi peni wadon y gagah y bapa biyung prakosa y gedhe cilik

y y y y

bratayudha pancasila dwiwarna pancawala

Contoh Tembung camboran Cekak/Tugel tembung camboran asal kata bangjo abang ijo barbeh bubar kabeh jiro siji loro lunglit balung kulit pakdhe bapak gedhe paklik bapak cilik tingwe nglinting dhewe wulu sewu telu

You might also like