1.

MORFOLOGI

Morfologi merupakan bidang tatabahasa yang mengkaji perkataan dan cara-cara pembentukannya. Morfologi ialah bidang ilmu bahasa yang mengkaji struktur, bentuk dan golongan kata. Struktur kata bermaksud susunan bentuk bunyi ujaran atau lambing tulisan yang menjadi unit bahasa yang bermakna. Bentuk kata pula ialah rupa unit tatabahasa, sama ada berbentuk tunggal atau hasil daripada proses pengimbuhan, pemajmukan dan penggandaan. Golongan kata ialah proses mengkategorikan perkataan berdasarkan keserupaan bentuk atau fungsi dengan anggota lain dalam golongan yang sama. Justeru, morfologi bahasa Melayu ialah bidang yang mengkaji struktur, bentuk dan golongan kata dalam bahasa Melayu. Menurut Kamarudin Hj.Husin dan rakan rakannya dalam buku Pengajian Melayu 1, Ilmu Bahasa dan Kecekapan Berbahasa,1997 : 83, morfologi ialah disiplin ilmu bahasa yang mengkaji struktur, bentuk dan penggolongan kata. Bentuk kata ini merujuk bentuk bunyi atau ujaran sesuatu kata itu. Manakala Abdullah Hassan juga menyatakan definisi morfologi dalam buku

Linguistik Am, 2007 : 117 , morfologi ialah bidang linguistik yang mengkaji bagaimana perkataan dibina.Kajian ini dilakukan terhadap unsur-unsur yang membentuk perkataan, proses-proses membentuk perkataan dan bentuk bentuk perkataan ialah morfem dan kata. Nik Safiah Karim dan rakan rakannya dalam buku Tatabahasa Dewan Edisi Baharu , 2004:43 berpendapat morfologi ialah bidang ilmu bahasa yang mengkaji struktur , bentuk dan penggolongan kata.Dengan struktur kata dimaksudkan susunan bentuk bunyi ujaran atau lambang yang turut menjadi unit bahasa yang bermakna. Manakala, Siti Hajar Hj.Husin Abdul Aziz, dalam bukunya Tatabahasa Bahasa Melayu ( Perkataan ), 1996 : 17 telah menyatakan teori morfologi iaitu morfologi satu

cabang daripada ilmu linguistik

yang mengkaji soal soal yang berkaitan dengan

kemungkinan adanya perubahan kata, golongan kata, dan makna kata akibat daripada perubahan bentuk kata.Morfologi mengkaji selok belok bentuk kata dan fungsi gramatik atau semantik perubahan kata itu.Beliau juga telah merumuskan bahawa morfologi adalah bidang mengkaji bagaimana morfem morfem itu bergabung untuk membentuk ayat. Menurut Raminah Hj.Sabran dan Rahim Syam dalam buku Kajian Bahasa Untuk Pelatih Maktab Perguruan ,1985 :152, bidang morfologi merupakan bidang dalam kajian bahasa yang mengkaji tentang perkataan dan cara cara pembentukkannya.O`Grady & Guzman juga menyatakan pendapat pada tahun 2000 :121 dalam buku yang disediakan oleh Radiah Yusoff dan rakan rakannya,2004:36 iaitu morfologi adalah merujuk kepada kajian tentang pembentukan kata dan struktur kata. Manakala ahli bahasa juga iaitu Leonard Bloomfield dalam bukunya Language yang telah diterjemahkan oleh Alias Mahpol, Kamaruzaman Mahayiddin dan Noor Ein Mohd.Noor,menyatakan bahawa Morfologi adalah konstruksi yang mengandungi bentuk bentuk terikat antara konsituen konsituennya.Morfologi meliputi konstruksi kata kata dan bahagian kata. Kamus Dewan Edisi Keempat (2005) mendefinisikan morfologi ialah satu kajian tentang pembentukan kata dalam sesuatu bahasa, termasuk infleksi (pengimbuhan), terbitan, dan pemajmukan. Manakala Hj. Sabran dan Rahim Syam (1985) mendefinisikan morfologi ialah satu bidang dalam kajian bahasa yang mengkaji tentang perkataan dan cara-cara pembentukanya. Buku Tatabahasa Dewan (2004) mendefinisikan morfologi ialah bidang ilmu bahasa yang mengkaji struktur, bentuk dan penggolongan kata. Dengan struktur kata dimaksudkan susunan bentuk bunyi ujaran atau lambang (tulisan) yang menjadi unit bahasa yang bermakna.

Bentuk kata pula ialah rupa unit tatabahasa (morfem), sama ada berbentuk tunggal atau hasil daripada proses pengimbuhan, pemajmukan dan penggandaan. Penggolongan kata ialah proses menjeniskan perkataan berdasarkan keserupaan bentuk dan/atau fungsi dengan anggota lain dalam golongan yang sama.

Konsep Morfem Morfem ialah unit terkecil yang menjadi unsur perkataan. Sekiranya kata tidak boleh dipecahkan kepada unit bermakna atau nahu yang lebih kecil, maka kata-kata ini terdiri daripada satu unit atau satu morfem. Misalnya minum. Minum tidak akan berfungsi dan memberi makna jika dipecahkan kepada mi dan num. Sebaliknya, kata diminum boleh dipecahkan kepada dua morfem, iaitu di danminum.Kesimpulannya, perkataan boleh terdiri daripada beberapa morfem.

Jenis-jenis morfem Morfem dapat dibahagikan kepada dua iaitu morfem bebas dan morfem terikat Morfem bebas 1. Dapat berdiri sendiri Morfem terikat/imbuhan 1. Bentuk imbuhan

2. Mempunyai makna sendiri

2.

Tidak

mempunyai

makna,

tapi

mempunyai fungsi tatabahasa atau nahu. Boleh mengubah makna sesuatu kata, dan seterusnya makna ayat.

Morfem terikat/imbuhan 1) Awalan 2) Akhiran 3) Sisipan 4) Apitan - ditambah pada bahagian depan kata dasar - ditambahkan pada bahagian belakang kata dasar - diselitkan di antara unsur-unsur kata dasar - ditambahkan serentak pada awalan dan akhiran kata dasar.

PROSES PEMBENTUKAN KATA a) Akronim Pembentukan melalui proses memendekkan dan meringkaskan perkataan yang kebanyakan terdiri dari kata nama supaya memudahkan untuk ditulis dan dilafazkan sebagai contoh JAIS Jabatan Agama Islam Selangot IPG Institut Pendidikan Guru UPSI Universiti Pendidikan Sultan Idris b) Analogi Pembentukan melalui proses ini adalah dengan mengiaskan kata baharu dengan bentuk kata yang telah sedia ada. Misalnya perkataantatabahas a memang telah ada, dan melalui proses analogi diciptakan pula perkataan tatatertib, tatacara dantatah i as. Antara contoh lain ialah : Prasangka Prasarana, prasekolah, prauniversiti Jurunikah juruwang, juruaudit, juruacara Lelabah gegelang, jejari, rerambut c) Peleburan Fonem Peleburan kata melalui proses ini adalah dengan menggabungkan perkataan agar kelihatan satu kata dengan menggugurkan fonem-fonem tertentu. Misalnya perkataan benda+alir menjadi bendalir, terbentuk setelah satu fonem vokal /a/ digugurkan.

d) Perluasan Makna Pembentukan perkataan dengan cara ini adalah dengan mengambil kata-kata yang telah sedia ada dan kemudiannya diperluaskan maknanya dengan hal-hal lain. Seperti perkataanFamily yang diperluas maknanya menjadifamili yang boleh digunakan kepada manusia termasuk haiwan. e) Pemberian Makna Khusus Perkataan itu dibentuk dengan mengambil kata-kata yang telah sedia ada lalu diberi makna khusus atau dijadikan istilah. Misalnya perkataansurih pada asalnya bermaksud bekas atau kesan yang dilalui siput di atas daun. Namun setelah dilakukan proses inisuri h juga bermaksud meniru atau melukis peta. f) Peminjaman Kata Proses ini sangat luas digunakan dalam bahasa melayu malah bahasa lain juga. Bahasa melayu banyak meminjam perkataan dari bahasa arab dan inggeris sehingga perkataan tersebut telah sebati dengan penutur bahasa melayu. Proses ini disebabkan oleh ketiadaan pembendaharaan kata untuk sesuatu makna tersebut. Antara contohnya ialah : Element elemen Magistrate majistret Diplomat diplomat g) Penambahan Proses ini adalah melalui penambahan kepada kata akar satu suku kata dengan perkataan yang lain yang terdiri dari satu suku kata juga. Bentuk perkataan ini telah sebati dengan penutur bahasa melayu. Antara contohnya ialah : Bu + kit = bukit Bu + lan = bulan Bu + luh = buluh

h) Penciptaan Pembentukan kata melalui proses ini bermaksud penciptaan perkataan baru tanpa disandarkan kepada perbendaharaan kata yang sedia ada. Seperti perkataank i wi iaitu sejenis burung di Australia tetapi diciptakan pula perkataan mengiwi yang bermaksud mengilapkan kasut menggunakan bahan khas. i) Penggemblengan Perkataan ini dicipta dengan menggabungkan dua perkataan atau lebih, namun digugurkan bahagian lain dalam perkataan tersebut. Sebagai contohnya ialah : BERNAMA Berita Nasional Malaysia PROTON Perusahaan Otomobil Malaysia j) Penyempitan Makna Pembentukan melalui mengambil perkataan yang telah sedia ada namun disempitkan maknanya kepada sesuatu yang lebih umum. Seperti perkataan tuan puteri yang merujuk kepada wanita berketurunan raja namun kini perkataantuan telah diambil dan disempitkan makna merujuk kepada seorang lelaki yang patut dihormati malah boleh digunakan kepada kedua jantina. k) Penyingkatan Melalui proses ini, perkataan tersebut dipendekkan apabila ditulis namun sering dianggap 1 perkataan sahaja seperti : Dr Doktor Tv Televisyen Prof Professor

BENTUK KATA TUNGGAL (i)Kata tunggal satu suku kata NO. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. POLA KV VK KVK KKVK KVKK KKKV KKKVK straw bah brek bank ru CONTOH ya am cat draf seks skru skrip Spring dan gred teks yu

(ii) Kata tunggal dua suku kata NO. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. POLA V + KV V + VK V + KVK VK + KV VK + KVK KV + V KV + VK KV + KVK KV + KVK KVK + KV KVK+ KVK CONTOH apa air alas abdi embun doa diam buku mulut binti tunggal ela aur ekor inti indah ria kuih guru pukul sendi jemput

(iii) Kata Tunggal Tiga Suku Kata NO. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. POLA KV+V+KV KV+V+KVK V+KV+V KV+KV+V KVK+KV+V KV+KV+VK KVK+KV+VK V+KV+KV V+KV+KVK VK+KV+KV KV+KV+KV KVK+KV+KV VK+KV+VK V+KV+VK KV+KV+KVK KVK+KV+KVK KV+KVK+KV KV+KVK+KVK KVK+KVK+KV CONTOH buaya ziarah idea deria rahsia haluan manfaat udara akibat almari budaya bestari akliah akaun riwayat mahkamah belanja kelompok niaga siasat usia mulia dahlia rasuah lengkuas agama amaran istana delima bendera ilmiah elaun hikayat martabat selamba gelombang

sempurna

iv) Kata Tunggal Empat Suku Kata dan Lebih NO. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. POLA KV+KV+VK+KV KV+KVK+KV+KV KVK+KV+KV+KV KVK+KV+V+KVK KV+KV+KV+KV KV+KV+KV+KVK KVK+KV+KV+KVK KVK+KVK+KV+KV KV+KV+V+KVK V+KV+KVK+KV+KV KVK+KV+KV+KV+KVK KV+KV+KV+KV+KV+KV CONTOH keluarga sejahtera bendahara biduanda sementara laksamana

sentiasa selesema muzakarah samudera hulubalang

sentimeter singgahsana nasional mesyuarat

universiti kosmopolitan maharajalela

KATA TERBITAN Kata terbitan berawalan Awalan dapat hadir dalam kata nama terbitan, kata kerja, dan kata adjektif terbitan seperti: BIL. AWALAN 1. pepelpempenpengPengejurukemahatatadwi2. mememmenmengmengememperberCONTOH KATA NAMA pedagang pelajar pembuat penderma penggubak pengelap jururawat ketua mahasiswa tatacara dwibahasa KATA KERJA menyikat membasuh mendakwa mengajar mengecat merasa membilang mendaki mengikut mengetam pelari pembuka pendatang pengganti pengebom juruwang kelipat maharaja tatatertib dwifungsi CONTOH

memperisteri memperhamba berangka berekor

10

beldidiperter3. seteter-

belajar dibasuh diperoleh tertulis KATA ADJEKTIF semanis terendah terbersih

belunjur digilap dipercepat terjebak

sesejuk teringin terbesar

Kata terbitan berakhiran Akhiran dalam bahasa Melayu hanya wujud dalam kata nama terbitan dan kata kerja terbitan seperti: BIL. AKHIRAN 1. ..-ah ..-an ..-at ..-in ..-man ..-wan 2. ..-kan ..-i CONTOH KATA NAMA sultanah jualan muslimat hadirin seniman jutawan KATA KERJA naikkan sertai bukakan duduki ustazah pameran hadirat muslimin budiman karyawan CONTOH

11

Kata terbitan berapitan Apitan hanya dapat wujud dalam kata nama terbitan, kata kerja terbitan dan kata adjektif terbitan seperti: BlL. 1. pe-..-an pem..-an peng..-an ke-..-an 2. me-..-kan men-..kan ber-..-an di-..-kan diper-..-kan memper-..-kan ke-..-an 3. ke-..-an APITAN CONTOH KATA NAMA perasaan pembalakan pengajaran keindahan KATA KERJA menaikkan menjadikan bermaafan disampaikan diperlihatkan memainkan mentafsirkan bersalaman dibukukan diperbahaskan pemalsuan pembekuan pengesahan kelainan CONTOH

memperhatikan memperlakukan kehausan KATA ADJEKTIF kemelayuan kecinaan kepanasan

12

Kata terbitan bersisipan Sisipan ialah bentuk imbuhan yang menyisipi bahagian tengah kata dasar. Bil. 1. ..-el-.. ..-er-.. 2. ..-em-.. ..-in-.. Sisipan Contoh KATA NAMA telepak serabut telunjuk keruping Contoh

KATA ADJEKTIF gementar sinambung semerbak

KATA MAJMUK Kata Majmuk Umum Kata majmuk umum terbahagi kepada: i. ii. Kata majmuk biasa Kata Majmuk Gelaran

Kata Majmuk Istilah Khusus Kata gandingan untuk istilah-istilah yang khusus dalam pelbagai bidang. Kata yang dipilih untuk digandingkan sama ada daripada kata-kata umum atau istilah khusus. Kata Majmuk Kiasan i. Kata majmuk jenis ini mempunyai maksud lain selain maksud sebenarnya, misalnya:

Masam muka, tebal muka, curi tulang, makan angin , lipas kudung dan lain-lain. Dalam sistem baku, kata majmuk dieja terpisah kecuali beberapa perkataan yang sudah mantap

13

Bentuk Kata Majmuk yang telah Mantap Kata dasar 1 Kata dasar 2 Kata majmuk dieja sebagai satu perkataan Antara Apa Apa Apa Bagai Barang Beri Bumi Dari Dari Duka Jawatan Kaki Ke Kerja Mana Mata Olah Pada Pesuruh Setia Bangsa Bila Kala Lagi Mana Kali Tahu Putera Hal Pada Cita Kuasa Tangan Pada Sama Kala Hari Raga Hal Jaya Usaha antarabangsa Apabila Apakala Apalagi Bagaimana Barangkali Beritahu Bumiputera Darihal Daripada Dukacita jawatankuasa Kakitangan Kepada Kerjasama Manakala Matahari Olahraga Padahal Pesuruhjaya Setiausaha

14

Suka Suruhan Tanda Tanggung Warga

Rela Jaya Tangan Jawab Negara

Sukarela Suruhanjaya Tandatangan Tanggungjawab warganegara

Pengimbuhan Kata Majmuk Sungguhpun kata majmuk dieja terpisah, tetapi akan dieja/ditulis sebagai satu perkataan apabila menerima apitan (imbuhan), seperti contoh pada jadual di bawah:

Kata Majmuk Apitan kuat kuasa kemas kini lipat ganda anak tiri ibu bapa kuat kuasa surat khabar meN...kan Ke...an di...kan peR...an peN...an meN...kan

Ejaan penguatkuasaan Mengemaskinikan melipatgandakan menganaktirikan keibubapaan dikuatkuasakan persuratkhabaran

15

Untuk awalan, kata majmuk diimbuhkan kepada kata pertama dalam kata majmuk berkenaan. Manakala akhiran, imbuhan dirangkaikan pada hujung kata yang terakhir. Lihat jadual di bawah. Kata Imbuhan Kata Majmuk Terbitan garis pusat berRterima kasih meNpeN-an -kan ambil alih cari gali daya serap urus niaga berterima kasih mengambil alih pencari gali daya serapan urus niagakan bergaris pusat Majmuk

Penggandaan Kata Majmuk Melibatkan unsur pertama kata sahaja. Contoh:a. alat-alat tulis b. balai-balai raya c. kapal-kapal terbang d. suku-suku kata e. Menteri-Menteri besar

16

KATA GANDA Semua bentuk kata nama, iaitu kata nama tunggal, kata nama terbitan dan kata nama majmuk boleh digandakan. Penggandaan ialah proses pengulangan kata dasar sepenuhnya, atau sebahagian sahaja.

Empat jenis kata nama ganda iaitu : i. ii. iii. iv. Gandaan penuh Gandaan separa Gandaan berentak Gandaan makna

Bagaimana pun ada ahli bahasa yang men membahagikan kata ganda kepada tiga jenis iaitu: i) ii) iii) penggandaan penuh penggandaan berentak pengandaan separa

KATA NAMA Golongan kata nama, seperti yang telah diterangkan, merangkumi sejumlah perkataan yang boleh menjadi unsur inti pada binaan frasa nama dan lazimnya kata ini menamakan orang, tempat atau benda. Kata nama terbahagi kepada tiga iaitu kata nama khas, kata nama am dan kata ganti nama.

Kata Nama Khas Kata nama khas ialah kata nama yang merujuk nama sesuatu benda yang khusus dan ejaannya berpangkalkan huruf besar. Kata nama khas terbahagi kepada dua iaitu kata nama khas hidup dan kata nama khas tak hidup. Kata nama khas hidup pula terbahagi kepada dua iaitu kata nama khas hidup manusia dan kata nama khas hidup bukan manusia.

17

i) Kata Nama Khas Hidup a)manusia b)bukan manusia ii) Kata Nama Khas Tak Hidup

Kata Nama Am Kata nama am ialah perkataan yang merujuk benda-benda atau perkara-perkara yang umum sifatnya. Kata nama am dapat dibahagikan kepada dua jenis iaitu kata nama am abstrak dan kata nama am konkrit. i) Kata Nama Am Abstrak ii) Kata Nama Am Konkrit

Kata Ganti Nama Kata ganti nama dibahagikan kepada dua iaitu kata ganti nama tunjuk dan kata ganti nama diri. Kata ganti nama diri dibahagikan lagi kepada dua iaitu kata ganti nama diri tanya dan kata ganti nama diri orang. Kata ganti nama diri orang terdiri daripada kata ganti nama pertama, kedua dan ketiga. i) Kata Ganti Nama Tunjuk Kata nama yang berfungsi menunjuk pada sesuatu perkara atau benda. Terdapat hanya dua iaitu itu dan ini. ii) Kata Ganti Nama Diri Kata nama yang menjadi pangganti sesuatu benda, perkara atau manusia. Terbahagi kepada dua iaitu: a) kata ganti nama diri tanya-menanya hal benda, perkara atau manusia. b) kata ganti nama diri orang

18

Kata Kerja Kata kerja dapat dibahagikan kepada dua iaitu Kata Kerja Transitif dan Kata Kerja Tak Transitif. i) Kata Kerja Transitif pula dibahagi kepada dua iaitu kata Kerja Transitif Aktif dan Kata Kerja Transitif Pasif. Kata kerja transitif aktif makan mengambil menendang melihat memperisteri Kata kerja transitif pasif dimakan, ku makan, kau makan diambil, ku ambil, kau ambil ditendang, ku tendang, kau tendang dilihat, saya lihat, kamu lihat diperisteri, kau peristeri

ii) Kata Kerja Tak Transitif dibahagikan kepada dua iaitu kata kerja tak transitif tak berpelengkap dan kata kerja tak transitif berpelengkap. a) kata kerja tak trasitif tak berpelengkap b) kata kerja tak transitif berpelengkap . Kata Adjektif Adjektif , juga dikenali sebagai kata sifat, ialah kata yang menjadi inti dalam frasa adjektif seperti manis sekali, sudah lama sungguh, masih lebat lagi. Kata-kata dalam

golongan kata adjektif menerangkan keadaan atau sifat sesuatu nama atau frasa nama. Kata adjektif boleh dikenali jika kata berkenaan didahului atau diikuti oleh kata

penguat seperti amat, sangat, paling, sekali

19

Jenis - jenis kata adjektif 1. Sifat ( menerangkan sifat keadaan atau seseorang) 2. Warna 3. Ukuran 4. Bentuk 5. Waktu 6. Jarak 7. Cara 8. Pancaindera 9. Perasaan

Darjah Perbandingan Kata Adjektif Darjah perbandingan atau tahap adjektif ada tiga : 1.Darjah biasa dinyatakan dengan menggunakan kata adjektif biasa. 2.Darjah perbandingan merupakan perbandingan sama, lebih atau kurang. 3. Darjah penghabisan menerangkan adjektif paling atau penghabisan.

20

KATA TUGAS Golongan kata yang berbeza daripada kata nama, kata kerja dan kata adjektif kerana kata ini tidak berfungsi sebagai unsur inti dalam binaan frasa. Jenis Kata Tugas i. Kata Penyambung Ayat a) Kata Hubung Gabungan b) Kata Hubung Pancangan y y y ii. Kata hubung pancangan relatif Kata hubungan pancangan komplemen Kata hubungan pancangan keterangan

Kata Praklausa a) Kata seru b) Kata Tanya c) Kata pembenar d) Kata perintah e) Kata pangkal ayat

iii.

Kata Prafrasa i) Kata bantu iaitu kata bantu aspek dan kata bantu ragam ii) Kata penguat iaitu kata penguat hadapan, belakang dan bebas iii) Kata penegas iaitu kata yang menegaskan frasa predikat dan kata yang bersifat bebas iv) Kata naf v) Kata pemeri kata arah vi) Kata bilangan vii) Kata sendi nama

21

2.0

SINTAKSIS Cabang ilmu bahasa yang mengkaji bentuk, struktur, dan binaan atau konstruksi ayat.

Sintaksis bukan sahaja mengkaji proses pembinaan ayat tetapi juga hukum-hukum yang menentukan bagaimana perkataan disusun dalam ayat. Ayat Ayat ialah binaan yang terdiri daripada unsur ayat, iaitu unit-unit yang membentuk ayat. Contohnya : Ahmad sedang membuat kerja rumah Ayat di atas terdiri daripada dua bahagian iaitu (i) Ahmad sedang dan bahagian (ii) membuat kerja rumah. Bahagian subjek dan predikat, merupakan bahagian utama yang membentuk klausa atau ayat bahasa Melayu. Subjek dan predikat pula mempunyai unsur-unsur, iaitu sama ada:
1) 2) 3) 4)

Frasa nama Frasa kerja Frasa adjektif Frasa sendi nama

(FN) (FK) (FA) (FS)

POLA-POLA AYAT DASAR Ayat dasar ialah ayat yang menjadi dasar atau sumber bagi pembentukan semua ayat lain dalam sesuatu bahasa. Pola-pola ayat dasar dapat menjadi ayat dasar kepada ayat-ayat lain. Daripada pola-pola ayat dasar itu terbit ayat lain iaitu:

22

AYAT TUNGGAL /AYAT MAJMUK /AYAT AKTIF/AYAT PASIF Empat pola ayat dasar 1) Pola 1 : Frasa Nama + Frasa Nama 2) Pola 2 : Frasa Nama + Frasa Kerja 3) Pola 3 : Frasa Nama + Frasa Adjektif 4) Pola 4 : Frasa Nama + Frasa Sendi Nama (FN + FN) (FN + FK) (FN + FA) (FN+FSN)

FRASA Frasa ialah binaan yang terdiri daripada sekurang-kurangnya satu perkataan yang berpotensi untuk menjadi unit yang lebih besar ataupun sederetan perkataan.

BINAAN FRASA
1) 2) 3) 4)

Frasa Nama Frasa Kerja Frasa Adjektif Frasa Sendi Nama

(FN) (FK) (FA) (FS)

FRASA NAMA Frasa Nama boleh terletak pada bahagian subjek atau predikat. Kata nama adalah sebagai kata intinya dan boleh hadir dengan penerang atau tidak. Binaan FN boleh terdiri daripada: a. Inti + Penerang b. Inti + Penerang Nama c. Inti + Penerang Bukan Nama d. Inti + Inti

23

FRASA KERJA Frasa Kerja berfungsi sebagai predikat. Kata kerja sebagai kata intinya. Bersifat transitif (dengan objek) dan tak transitif (tanpa objek). a. Objek yang menjadi penyambut langsung dipanggil objek tepat (objek yang pertama). b. Objek yang menjadi penyambut tak langsung dipanggil objek sipi (objek yang kedua)

1. Frasa Kerja Tanpa Objek a. FK tanpa objek dengan keterangan (boleh digugurkan) b. FK tanpa objek dengan keterangan yang (tidak boleh dgugurkan)

2. Frasa Kerja Dengan Objek a. FK dengan satu objek b. FK dengan dua objek

FRASA ADJEKTIF Kata adjektif sebagai kata intinya. Berfungsi sebagai: 1. FA sebagai predikat 2. FA sebagai unsur keterangan (KK) 3. FA sebagai penerang KN dalam predikat Mempunyai unsur penguat yang terbahagi kepada 3 jenis: 1) Penguat Hadapan 2) Penguat Belakang 3) Penguat Bebas

24

FRASA SENDI NAMA Frasa Sendi Nama tidak ada kata inti. Terdiri daripada satu kata sendi nama dan diikuti FN. Antara binaan Frasa Sendi Nama : 1. Sendi Nama + Frasa Nama 2. Sendi Nama + Kata Nama Arah + Frasa Nama 3. Sendi Nama + Kata Nama Arah + Frasa Nama + Ayat Komplemen 4. Sendi Nama + Kata Nama Arah + Frasa Nama + Frasa Keterangan Frasa Nama Frasa boleh terdiri daripada satu perkataan atau atau beberapa perkataan. Jika terdiri daripada beberapa perkataan maka inti frasa hendaklah kata nama.

Rumus Frasa Nama (FN) Kata yang diterangkan, atau inti frasa, hadir dahulu dan kata yang menerangkan, atau penerang hadir kemudian. Dalam bahasa Melayu, peraturan ini dipanggil hukum D-M, yakni hukum Diterangkan - Menerangkan. Sungguhpun begitu, umumnya susunan unsur frasa nama menurut hukum DM terdapat beberapa kekecualian dalam beberapa keadaan frasa nama yang mempunyai penerangan mengenai nama jawatan atau gelaran dan bilangan bukan ordinal. Perhatikan contoh-contoh kekecualian berikut: Frasa Nama Penerang Perdana Tuan Timbalan Inti Menteri Ahmad Menteri Pelancongan Penerang nama jawatan Penerang gelaran/panggilan Penerang nama jawatan Nota

25

Frasa Nama Bilangan Penjodoh bilangan inti Nota

Lapan

bilah

pedang

Penerang kata bilangan dan penjodoh bilangan

Semua

murid

Penerang kata bilangan

Enam

ekor

buaya

Kata bilangan dan penjodoh bilangan

Selain susunan unsur mengikut hukum D-M, penerang adjektif yang menerangkan inti frasa hendaklah hadir sesudah inti frasa dn diikuti oleh penerang lain dan diakhiri oleh penentu belakang. Inti Penerang Adjektif Kereta berkilat Penerang Kata Nama/Frasa Nama ayah itu Penentu belakang

Frasa Kerja (FK) 1. Frasa kerja boleh terdiri daripada satu atau beberapa perkataan dengan kata kerja sebagai intinya. 2. Dalam ayat, frasa kerja wujud dalam predikat. 3. Frasa kerja terbahagi kepada dua jenis, iaitu frasa kerja transitif dan frasa kerja tak transitif. 4. Binaan frasa kerja secara umumnya sama dengan kata kerja (lihat nota kata kerja)

26

Pembahagian jenis-jenis frasa kerja boleh diringkaskan seperti di bawah: Frasa kerja Frasa Kerja Transitif Frasa Kerja Tak Transitif Frasa kerja tak transitif Frasa kerja tak transitif ( i) (kata bantu) + kata kerja + objek + (penerangan) + (keterangan) (ii) (kata bantu) + kata kerja + objek tepat + objek sipi + (keterangan) tanpa pelengkap (i) (kata bantu) + ( kata bantu) + kata kerja kata kerja + (keterangan) + pelengkap + (penerang) (ii) (kata bantu) + kata kerja + keterangan + (penerang) + (keterangan) . berpelengap

*Tanda kurung menunjukkan unsur yang boleh ada atau tiada

contoh 1 - Binaan frasa kerja tak transitif tanpa pelengkap Subjek Predikat Frasa kerja Frasa Nama Kata bantu Lelaki itu Cikgu bayi itu Jamal Khatib sedang masih sedang akan sedang Kata kerja makan menulis merangkak datang berkhutbah Keterangan di atas meja. maksud ayat di papan hitam. lengkap jika dengan laju. keterangan esok dibuang. di surau Nota

27

contoh 2 - Binaan frasa kerja tak transitif berpelengkap Subjek Predikat Frasa kerja Frasa nama Kata bantu Kata kerja pelengkap Penerang keterangan pelengkap secepat Mereka akan pulang ke rumah mungkin minggu ini nama yang Ahmad ingin menjadi penyanyi terkenal di negara ini kata nama Pelengkap Saya tinggal di Klang frasa sendi nama pelengkap dalam frasa sendi Nota

Frasa Adjektif Frasa Adjektif sebagai frasa endosentrik berintipati kata adjektif. Frasa adjektif boleh menjadi predikat. Sebagai unsur keterangan, Frasa Adjektif hadir setelah kata kerja atau Frasa Kerja, manakala sebagai unsur penerang Frasa Adjektif hadir setelah kata nama atau Frasa Nama. Predikat Subjek Penguat Kata Adjektif hadapan Ahli Gusti itu Ali Awak sungguh sangat handal pandai hebat betul Belakang Penguat Nota

28

Frasa sendi nama Frasa sendi nama wujud bersama frasa nama dan mungkin diikuti oleh kata arah sebelum frasa nama. Frasa ini boleh didahului oleh kata bantu. Oleh kerana sifatnya eksosentrik, ia hanya wujud bersama frasa nama. Contoh: Predikat Subjek Kata bantu Alias Rombongan akan sekolah Kedai Pak Abu di depan ke Lumpur masjid Frasa sendi nama Kata sendi nama dari Kata arah arah selatan Frasa nama Tanjung Malim Menara Kuala

Klausa Klausa ialah satu lagi unit ayat yang agak berbeza daripada frasa. Frasa tidak mungkin menjadi ayat yang lengkap tetapi klausa mungkin menjadi ayat yang lengkap kerana klausa mempunyai subjek dan predikat, iaitu unsure utama yang wajib untuk status ayat. Sebagai unsur ayat, klausa boleh dibahagikan kepada dua jenis,iaitu klausa bebas dan klausa tak bebas.

29

Klausa bebas. Klausa bebas bersifat ayat yang lengkap (ada subjek dan predikat) dan denan itu boleh berdiri sendiri sebagai ayat apabila diucapkan atau dituli. Perhatikan contoh berikut: Klausa Subjek Predikat mendengar budak itu radio ujian tadi jambatan itu mereka amat susah jambatan kayu ke pantai Ujian tadi Jambatan itu Mereka Budak itu radio amat susah jambatan kayu ke pantai Subjek Ayat Predikat mendengar

KONSEP AYAT TERBITAN 1. Struktur permukaan berpunca daripada suatu ayat yang lain kecuali menyerupai ayat dasar.Wujud pada peringkat struktur dalaman dan wujud dalam bentuk yang serupa. 2. Proses gramatis melibatkan pelaksanaan rumus transformasi yang berfungsi mengubah struktur memperluas sesuatu unsur dalam ayat atau frasa. 3. Proses transformasi mengakibatkan pengguguran,penyusunan dan perluasan.

PROSES PENGGUGURAN 1. Pengguguran unsur-unsur daripada binaan ayat pada peringkat struktur permukaan unsur yang digugurkan tidak lagi wajib.

Pengguguran Frasa Nama sebagai subjek 1. Kata ganti nama diri orang kedua dalam ayat perintah. 2. Pengguguran subjek serupa dalam kata majmuk.
30

Pengguguran frasa predikat 1. Frasa Kerja yang serupa. 2. Frasa Nama yang serupa. 3. Frasa Adjektif yang serupa. 4. Frasa Sendi Nama yang serupa. 5. Pengguguran bahagian-bahagian frasa predikat.

PROSES PENYUSUNAN SEMULA 1. Ayat asal diubah susunannya dan diterbitkan semula dalam satu struktur ayat gramatis yang baharu. 2. Mengakibatkan perubahan kata-kata lain pada ayat yang diterbitkan. 3. Tidak membawa perubahan pada makna ayat. 4. Penyusunan semula.

PROSES PELUASAN 1. Penambahan unsur-unsur dalam ayat yang baharu disebut peluasan ayat. Peluasan FN sebagai subjek yang diluaskan melalui pemancangan ayat relatif. 2. Peluasan frasa predikat Frasa Nama direlativisasikan berfungsi sebagai subjek dan ayat akan di pancangkan. 3. Peluasan dengan kata hubung. Proses pengabungan ayat melibatkan 2 konstituen yang sama menggunakan kata hubung seperti dan,tetapi,kerana, jika dan walaupun, menghasilkan ayat terbitan bersifat peluasan. 4. Peluasan melalui proses komplementasi. Proses pengubahan ayat menjadi FN dan memancang pada ayat yang lain menghasilkan peluasan kepada ayat.

31

Ragam Ayat Dalam penggolongan kata, kata kerja terdiri daripada dua jenis, iaitu kata kerja tak transitif dan kata kerja transitif. Kata kerja tak transitif ini pula ada dua bentuk, iaitu aktif dan pasif. Ayat yang menggunakan kata kerja transitif aktif mengandungi subjek dan predikt yang mengandungi objek. Dengan menggunakan imbuhan pasif di- atau kata bantu pasif kena, ayat transitif aktif dapat ditukar ragamnya menjadi ayat pasif. Di samping itu, ayat aktif yang subjeknya terdiri daripada kata ganti diri orang pertama ( seperi saya, kami aku) dan orang kedua (seperti awak, kamu, engkau, anda) , kata ganti nama berkenaan boleh digunakan sebagai penanda pasif pada dasar kata kerja. Ayat Aktif Subjek Predikat Subjek Ayat Pasif Predikat Frasa Frasa Nama Kata Frasa Nama (Objek) kerja Nama Kerja (Objek) Pak memotong Ali rumput Rumput dipotong Pak Ali. oleh Kereta melanggar itu tembok itu itu. Ayam Kucing meratah itu itu ayam goreng itu goreng ratah itu. kena kucing oleh Tembok terlanggar kereta oleh Frasa Kata Nama

32

Susunan Ayat Ayat bukan sahaja dapat dilihat dari segi unsur yang mendirika ayat tetpi juga dari segi susunan unsur-unsur itu. Jika dilihat dari sudut ini, ayat terbahagi kepada dua bentuk, iaitu susunan biasa dan susunan songsang. Ayat susunan biasa ialah ayat yang mendahulukan subjek dan mengemudiankan predikat. Ayat-ayat dasar yang telah dibincangkan ialah ayat susunan biasa. Jika susunan biasa itu diubah dan predikat didahulukan, maka ayat demikian dikatakan ayat songsang. Pendepanan boleh melibatkan bahagian-bahagian tertentu pada predikat, iaitu frasa kerja, frasa adjektif, atau frasa sendi nama. Perhatikan contoh-contoh di bawah. Adik-adik saya mandi lagi di sungai itu. Mandi lagi adik-adik saya di sungai itu (FK mandi lagi -didepankan).

Ahmad ke Langkawi dengan keluarganya. Ke Langkawi Ahmad dengan keluarganya (FS ke Langkawi didepankan).

Susunan Ayat SUSUNAN ayat bermaksud kedudukan subjek dan predikat dalam ayat. Setiap ayat terdiri daripada binaan subjek dan predikat. Susunan ayat dalam bahasa Melayu terdiri daripada dua, iaitu susunan biasa dan susunan songsang. Susunan biasa ialah binaan ayat yang subjeknya terletak di hadapan ayat, diikuti oleh predikat. Mengikut rumus tatabahasa bahasa Melayu, bahagian yang di hadapan ayat itu yang dianggap lebih penting, lalu dijadikan sebagai judul.

33

Bentuk ini bertepatan dengan hukum D-M dalam bahasa Melayu. Apakah maksud hukum D-M ini? D bermaksud unsur yang diterangkan, manakala M pula bermaksud unsur yang menerangkan, yakni menerangkan unsur D. Maka susunan ayat dalam bahasa Melayu yang biasa mematuhi peraturan ini, iaitu peraturan subjek diikuti oleh predikat. Namun demikian, dalam penggunaan bahasa sehari-hari, kadang-kadang kita menekankan bahagian predikat dan tidak bahagian subjek ayat. Oleh itu, bahagian predikat dibawa ke hadapan, manakala bahagian subjek dibawaka ke belakang, iaitu berada selepas predikat. Pada hakikatnya, tujuan penyongsangan ayat adalah untuk memberi tekanan kepada predikat, dan tidak pada subjek. Dalam ayat songsang, predikat ayat dianggap lebih penting, dan oleh itu menjadi bahagian yang diterangkan (D). Dalam susunan ayat songsang, tidak semua unsur dalam predikat ayat dikedepankan. Dengan kata-kata lain, penyongsangan boleh berlaku sama ada pada seluruh predikat atau hanya pada bahagian-bahagian tertentu sahaja.

34

3.0

KESUSTERAAN, KESENIAN DAN KEBUDAYAAN MELAYU

PENGENALAN KESUSASTERAAN Ali Ahmad (1994) telah membuka ruang yang luas dan baru dalam mencari maksud kesusasteraan melalui penulisannya Definisi Kesusasteraan di dalam buku Pengantar Pengajian Kesusasteraan (DBP). Perkara utama yang dikaitkan dengan kesusasteraan ialah kehalusan atau estetika dan bahasa. Sesungguhnya kesusasteraan itu adalah kehalusan penciptanya dan keinginan pembacanya mencari kehalusan itu. Kesusasteraan juga adalah keindahan bahasa yang muncul dari proses penciptaannya. Menurut Ali

Ahmad keindahan penggunaan bahasalah yang menjadi asas bagi wujudnya hasil kesusasteraan. Kebudayaan adalah tamadun sesuatu masyarakat yang diwarisi daripada satu generasi yang berikut kepada generasi yang berikutnya. Kebudayaan ini bersifat dinamik dan mempunyai ciri menerima dan menolak. Kebudayaan melayu merujuk kepada amalan sistem kehidupan yang dipraktikkan oleh masyarakat melayu. Kebudayaan ini boleh ditakrifkan sebagai cara hidup kumpulan manusia atau masyarakat orang melayu. Cara hidup ini sukar difahami kecuali dengan mendalami budaya itu terlebih dahulu. Budaya melayu dapat ditonjolkan melalui hal-hal tentang bahasa, agama, keseniaan, adat, peraturan, dan sebagainya. Kesenian umumnya diertikan sebagai bentuk-bentuk yang menyenangkan, indah dan ada kesan serta kepuasan keindahan dalam proses penghayatan seni itu.ad yang berpendapat seni itu sebagai satu medium hiburan, iaitu yang boleh dinikmati melalui penghayatan dan pengalaman pancaindra semata-mata seperti mata, telinga dan sebagainya. Kesenian ini juga turut meliputi aspek-aspek gerak-geri, warna dalam catan dan karya-karya seni lukis, bunyi dan muzik, liuk lampai tarian dan kombinasi cahaya serta lain-lain lagi.

35

4.0

ANALISIS BENTUK DAN PENGGOLONGAN KATA

Saya telah memilih cerpen Orang Surat Khabar dan cerpen Pinggan Retak Seribu sebagai bahan analisis bagi tugasan ini. Berikut adalah bentuk dan penggolongan kata yang terdapat dalam cerpen-cerpen berkenaan.

KATA TUNGGAL Satu Suku Kata

CONTOH PERKATAAN YANG TERDAPAT DI DALAM NO. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. POLA KV VK KVK KKVK KVKK KKKV KKKVK yang wang (TIADA DALAM CERPEN ) (TIADA DALAM CERPEN) sah di ya CERPEN ke

(TIADA DALAM CERPEN) teh stor pun jam

36

Dua suku kata CONTOH PERKATAAN YANG TERDAPAT DI NO. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. POLA V + KV V + VK V + KVK VK + KV VK + KVK KV + V KV + VK KV + KV KV + KVK KVK + KV KVK+ KVK arwah dia buah dari jatuh pasti dengan tuan meja dapur ganti simbol emak itu DALAM CERPEN ini dia apa

(TIADA DALAM CERPEN) arus agar oleh

(TIADA DALAM CERPEN) untuk dua buat kaca tidak minta cantik luar lidi sedar janji majlis

37

Tiga suku kata CONTOH PERKATAAN YANG TERDAPAT DI DALAM NO. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. POLA KV+V+KV KV+V+KVK V+KV+V KV+KV+V KVK+KV+V KV+KV+VK KVK+KV+VK V+KV+KV V+KV+KVK VK+KV+KV KV+KV+KV KVK+KV+KV VK+KV+VK V+KV+VK KV+KV+KVK KVK+KV+KVK KV+KVK+KV KV+KVK+KVK KVK+KVK+KV belakang wartawan seperti sebentar (TIADA DALAM CERPEN) bahawa kembali begini perdana ibarat amarah antara terima kerjaya mereka percaya harian suara biasa CERPEN tiada muara

(TIADA DALAM CERPEN) (TIADA DALAM CERPEN) belia (TIADA DALAM CERPEN) meriah maruah serius

(TIADA DALAM CERPEN) usaha amanah

(TIADA DALAM CERPEN) (TIADA DALAM CERPEN) jawapan mustahak popular catatan

maklumat periksa

38

Empat suku kata dan lebih CONTOH PERKATAAN YANG TERDAPAT DI NO. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. POLA KV+KV+VK+KV KV+KVK+KV+KV KVK+KV+KV+KV KVK+KV+V+KV KV+KV+KV+KV KV+KV+KV+KVK KVK+KV+KV+KVK KVK+KVK+KV+KV KV+KV+V+KVK V+KV+KVK+KV+KV KVK+KV+KV+KV+KVK KV+KV+KV+KV+KV+KV pelihara DALAM CERPEN keluarga (TIADA DALAM CERPEN) (TIADA DALAM CERPEN) sentiasa konotasi

(TIADA DALAM CERPEN) (TIADA DALAM CERPEN) (TIADA DALAM CERPEN) (TIADA DALAM CERPEN) (TIADA DALAM CERPEN) (TIADA DALAM CERPEN) (TIADA DALAM CERPEN)

39

KATA TERBITAN CONTOH PERKATAAN YANG TERDAPAT DI DALAM BIL. AWALAN pepeR1. KATA NAMA peNjurukemahatatadwimeNKATA KERJA memperbeRdidipeR2. teRtersindir bertindak dilantik menarik pekerja (TIADA DALAM CERPEN) penghuni pengantin CERPEN pelajar

(TIADA DALAM CERPEN) (TIADA DALAM CERPEN) (TIADA DALAM CERPEN) tatarias (TIADA DALAM CERPEN) memberi menggeledah menghukum

(TIADA DALAM CERPEN) berkhidmat disemai bertanya digalang bertugas dibubuh

(TIADA DALAM CERPEN) tertulis tersenyum ternampak

3. KATA ADJEKTIF

ter-

terbaharu

se-

separuh

seribu

40

CONTOH PERKATAAN YANG TERDAPAT DI DALAM BIL. AKHIRAN -an -ah 1. KATA NAMA -at -in -isme -man -wan -wati buatan CERPEN tindakan fikiran warisan

(TIADA DALAM CERPEN) (TIADA DALAM CERPEN) (TIADA DALAM CERPEN) (TIADA DALAM CERPEN) (TIADA DALAM CERPEN) wartawan (TIADA DALAM CERPEN)

2. KATA KERJA

-i

(TIADA DALAM CERPEN)

-kan

jelaskan

lakukan

biarkan

41

BIL.

APITAN ke-..-an Pe-..-an

CONTOH PERKATAAN YANG TERDAPAT DI DALAM CERPEN kepastian pelajaran kementerian perancangan kerinduan peninggalan kemarahan perasaan

1. KATA NAMA

Pel-..-an Pem-..-an Pen-..-an Peng-..-an Penge-..-an Per-..-an Ber-..-an Ber-..-kan di-..-i di-..-kan Diper-..-i Diper-..kan dipenuhi ditunjukkan perguruan berpeleseran

(TIADA DALAM CERPEN) (TIADA DALAM CERPEN) penjelasan pendidikan (TIADA DALAM CERPEN) perkahwinan berpakaian perlakuan berhampiran perbuatan berderaian

(TIADA DALAM CERPEN) diketahui dikatakan dimiliki dikeluarkan ditemui dikumpulkan

(TIADA DALAM CERPEN) (TIADA DALAM CERPEN) (TIADA DALAM CERPEN) mematuhi melaporkan melebihi memulangkan memenuhi meletakkan memiliki melepaskan

2. KATA KERJA

Ke-..-an Me-..-i Me-..-kan Mem-..-i Mem-..-kan Memper-..-kan Men-..-i Men-..-kan Meng-..-i menceritakan membuatkan

mempunyai membosankan membetulkan membenarkan

(TIADA DALAM CERPEN) menyedari menjejaskan mendapatkan mengakhiri

mengkehendaki
42

Meng-..-kan Menge-..-kan

menggantikan mengenakan

menggunakan mengeluarkan

menggusarkan menghidangkan mengecilkan mengendahkan

KATA MAJMUK YANG TERDAPAT DALAM CERPEN i) Kata majmuk rangkai kata bebas yang terdapat di dalam cerpen a. Riak wajah b. Barang antik c. Kuih pelita d. Rutin harian e. Kain batik f. Temu bual

ii) Kata majmuk simpulan bahasa atau kiasan yang terdapat di dalam cerpen a. Buah fikir b. Gatal tangan c. Muara hati

iii)

CONTOH BENTUK KATA MAJMUK YANG TELAH MANTAP DI DALAM CERPEN Kata dasar 1 bagai apa barang kerja Kata dasar 2 mana bila kali sama Kata majmuk dieja sebagai satu perkataan bagaimana apabila barangkali kerjasama

43

KATA GANDA JENIS CONTOH KATA GANDA YANG TERDAPAT DI DALAM CERPEN datang-datang tetamu pelajar-pelajar artikel-artikel memilih-milih berhati-hati (TIADA DALAM CERPEN) muda-mudi beli-belah riuh-rendah tiap-tiap seolah-olah

GANDAAN PENUH GANDAAN SEPARA PENGULANGAN VOKAL GANDAAN PENGULANGAN BERENTAK KONSONAN BERENTAK BEBAS PENGGOLONGAN KATA KATA NAMA

KATA NAMA KATA NAMA pinggan AM KATA NAMA Mak KHAS Lijah KATA saya GANTI NAMA KATA KERJA KATA KERJA TANPA PELENGKAP TAK TRANSITIF

nenek Haida Sulasti siapa

arwah Zaidi Ponijan kamu

CONTOH kenduri selipar Amina Beevi kita Kuala Lumpur dia

kedai Jepun encik

beg Cikgu Bakri ini

sekolah Rolex itu

BERPELENGKAP

AKTIF

TRANSITIF PASIF

CONTOH Dia melepaskan buah fikirnya agar pergi. Sesekali dia mengeluh. Dia tidak mahu idea yang tengah dating-datang itu berhenti mengalir. Seorang pekerja dating mencelah. Dia terus melayan tetamu yang datang. Haida mematikan perbualannya di telefon. Cikgu Bakri memberi respon mudah. Wartawan itu menghirup sedikit air yang dipesan tadi. Bagi Mak Lijah sudah lama dia tidak mengadakan kenduri. Amina Nampak orang memilih-milih pinggan. Wartawan itu pantas mencatat maklumat baru. Cikgu Bakri mengangkat tangan. Kepuasan dapat dirasai oleh Haida. Saudara mara yang jarang berjumpa dipertemukan dalam majlis itu. Artikel yang dimaksudkan wartawan itu yang mana satu. Perdana Hitam yang dipinjam daripada anak sulungnya.

44

KATA ADJEKTIF JENIS KATA ADJEKTIF SIFAT PERASAAN CARA UKURAN BENTUK WAKTU WARNA JARAK PANCAINDERA KATA TUGAS JENIS KATA TUGAS KATA KATA HUBUNG GABUNGAN RELATIF KOMPLEMEN KETERANGAN bahawa sekiranya oh apa bagaimana betul jangan supaya ketika wah siapa ya minta lalu CONTOH dan yang untuk kerana tapi atau CONTOH KATA ADJEKTIF YANG TERDAPAT DI DALAM CERPEN segar retak gila suka risau sedih marah tekun sibuk tinggi besar kecil sedikit panjang lama baharu dulu hitam hijau putih jauh dekat bersih cantik kemas basi

PENYAMBUNG KATA AYAT HUBUNG PANCANGAN KATA PRAKLAUSA KATA SERU KATA TANYA

KATA PEMBENAR KATA PERINTAH KATA PANGKAL AYAT KATA PRAFRASA KATA BANTU ASPEK RAGAM KATA PENGUAT HADAPAN BELAKANG BEBAS KATA PENEGAS PREDIKAT BEBAS KATA NAFI KATA PEMERI KATA ARAH KATA BILANGAN KATA SENDI NAMA bawah seribu dengan pernah mahu

(TIADA DALAM CERPEN) sudah hendak terlalu sekali sangat payahlah hanya bukan ialah tengah dua kepada lagi patutlah memang tidak adalah belakang tiap-tiap seperti atas semua hingga pun masih boleh agak akan dapat

45

5.0

15 AYAT YANG DIPILIH DARIPADA DUA BUAH CERPEN TERSEBUT DAN ANALISIS BINAAN FRASA DALAM AYAT BERKENAAN.

1. Mak Lijah mengutip sisa-sisa kaca. SUBJEK AYAT KATA KERJA Mak Lijah mengutip PREDIKAT AYAT KATA GANDA sisa-sisa KATA NAMA kaca

2. Mak Lijah memanggil Imah. SUBJEK AYAT PREDIKAT AYAT KATA KERJA Mak Lijah memanggil KATA NAMA KHAS Imah

3. Haida mematikan perbualannya di telefon. SUBJEK AYAT PREDIKAT AYAT KATA KERJA KATA NAMA Haida mematikan perbualannya KATA SENDI NAMA di KATA NAMA telefon

4. Dia sudah menyiapkan segala-galanya. SUBJEK AYAT KATA GANTI NAMA Dia KATA BANTU sudah PREDIKAT AYAT KATA KERJA menyiapkan PENERANG segala-galanya

5. Haida membenarkan kata-kata emaknya. SUBJEK AYAT KATA NAMA KHAS Haida KATA KERJA membenarkan PREDIKAT AYAT KATA GANDA kata-kata KATA NAMA AM emaknya

6. Mak Lijah meluru ke dapur rumahnya sebentar SUBJEK AYAT KATA KERJA Mak Lijah meluru PREDIKAT AYAT KATA SENDI NAMA ke KATA NAMA dapur rumahnya PENERANG sebentar

46

7. Corak bunga tradisi Jepun memang menarik. SUBJEK AYAT Corak bunga PREDIKAT AYAT KATA NAMA AM KATA NAMA KHAS tradisi Jepun KATA PENEGAS memang KATA ADJEKTIF menarik

8. Mak Lijah memandang jauh di luar tingkap. SUBJEK AYAT PREDIKAT AYAT KATA KERJA KATA ADJEKTIF Mak Lijah memandang jauh KATA SENDI di PENERANG luar tingkap

9. Cikgu Bakri memandu kereta Perdana Hitam. SUBJEK AYAT KATA KERJA Cikgu Bakri memandu PREDIKAT AYAT KATA NAMA AM kereta KATA NAMA KHAS Perdana Hitam

10. Cikgu Bakri melihat jam di tangannya. SUBJEK AYAT Cikgu Bakri KATA KERJA melihat PREDIKAT AYAT KATA NAMA jam KATA SENDI di PENERANG tangannya

11. Wartawan itu terasa tersindir. SUBJEK AYAT PREDIKAT AYAT KATA GANTI NAMA Wartawan itu KATA KERJA terasa PENERANG tersindir

47

12. Kementerian Pelajaran telah meletakkan garis panduan berpakaian. SUBJEK AYAT PREDIKAT AYAT KATA BANTU KATA KERJA Kementerian Pelajaran telah meletakkan PENERANG garis panduan berpakaian

13. Semua pelajar dimestikan memakai kasut berwarna putih. SUBJEK AYAT KATA KATA KATA KERJA PREDIKAT AYAT KATA NAMA PENERANG

BILANGAN NAMA AM Semua pelajar dimestikan memakai kasut berwarna putih

14. Seorang pekerja datang mencelah. SUBJEK AYAT KATA BILANGAN Seorang KATA NAMA pekerja PREDIKAT AYAT KATA KERJA datang PENERANG mencelah

15. Temu bual mereka terhenti seketika. SUBJEK AYAT KATA MAJMUK Temu bual KATA GANTI NAMA mereka PREDIKAT AYAT KATA KERJA terhenti PENERANG seketika

48

6.0

TEMA DAN PERSOALAN-PERSOALAN YANG TERDAPAT DALAM SALAH SATU SEBUAH CERPEN YANG DIKAJI.

CERPEN : ORANG SURAT KHABAR

TEMA : CABARAN SEORANG GURU

Tema ini dapat dilihat dengan jelas pada watak utama di dalam cerpen ini iaitu Cikgu Bakri. Beliau menghadapi pelbagai cabaran dalam memikul tanggungjawab sebagai seorang guru beliau melaksanakan tugas yang mencabar sebagai seorang guru dalam mendidik pelajarpelajarnya untuk menjadi lebih berdisiplin. Cabaran yang paling ketara dapat dilihat pada beliau ialah apabila beliau terpaksa berhadapan dengan sidang media disebabkan tindakan beliau yang dianggap melampau dalam menangani masalah disiplin pelajar-pelajar di sekolahnya. Selain itu, beliau juga terpaksa berhadapan dengan orang ramai di luar yang memandang serong terhadap cara beliau menangani masalah disiplin di sekolahnya. Namun, beliau tidak takut kepada cabaran tersebut malahan beliau telah mengambil langkah yang sepatutnya untuk mengatasi masalah disiplin di sekolahnya. PERSOALAN-PERSOALAN 1. KETEKUNAN SEORANG GURU Persoalan ini sekali lagi dapat dilihat pada watak utama di dalam cerpen ini iaitu Cikgu Bakri. Beliau merupakan seorang guru yang sangat komited dalam tugasnya. Walaupun beliau menghadapi pelbagai tohmahan yang mengatakan beliau melampaui batasan dalam menangani masalah disiplin namun beliau tetap tekun dalam menjalankan tugasnya. Beliau tidak mengendahkan pandangan orang lain terhadapnya sebaliknya terus tekun memikul tugasnya sebagai guru disiplin dengan mengenakan hukuman yang memberikan pengajaran kepada pelajarnya apabila mereka melanggar peraturan sekolah.

49

2. GOLONGAN PENDIDIK YANG RAJIN Persoalan ini dapat dibuktikan wujud di dalam cerpen ini melalui watak Cikgu Bakri. Beliau merupakan seorang guru yang sangat rajin. Selain memikul tanggungjawab sebagai seorang guru, beliau juga turut menjadi penulis sambilan. Kerajinan yang ada pada beliau juga dapat dilihat apabila beliau sanggup meluangkan masa untuk ditemu bual oleh seorang wartawan yang ingin mengetahui lebih lanjut tentang cara-cara Encik Bakri menangani masalah disiplin di sekolahnya. 3. TANGGUNGJAWAB SEORANG WARTAWAN Persoalan ini dapat dilihat pada watak wartawan yang menemu buak Cikgu Bakri iatu Kamarul Arifin. Dia telah menjalankan tanggungjawab beliau dengan begitu baik sekali. Kamarul juga menunjukkan sikap seorang wartawan yang professional apabila menemu bual Cikgu Bakri yang dikatakan panas baran. Dia memikul tanggungjawabnya sebagai wartawan dengan sempurna . Sikap sabar yang ada pada beliau telah menyebabkan terjalinnya satu hubungan yang mesra antara dia dengan Cikgu Bakri. Tanggungjawabnya sebagai wartawan tidaklah mudah apabila terpaksa berhadapan dengan pelbagai jenis ragam manusia di dunia ini. 4. MASALAH DISIPLIN PELAJAR SEKOLAH Persoalan ini dapat dilihat pada pelajar-pelajar di sekolah Cikgu Bakri mengajar. Pelajar di sekolah tersebut telah melanggar peraturan-peraturan yang telah ditetapkan oleh Kementerian Pelajaran untuk sekolah-sekolah di Malaysia. Hal ini dapat dibuktikan apabila Cikgu Bakri yang selaku guru disiplin terpaksa mengambil tindakan yang sewajarnya kepada pelajar yang bermasalah tersebut untuk mengawal masalah disiplin di sekolahnya. Pelajar-pelajar tersebut telah melanggar etika berpakaian yang sepatutnya serta mengenakan fesyen yang tidak mengikut standard yang telah ditetapkan oleh Kementerian Pelajaran.

50

7.0

REFLEKSI

Pada 11 Februari 2011, kami telah diberikan tugasan kerja kursus berdasarkan ilmu (KKBI). Melalui tugasan tersebut, kami diminta untuk memilih dua buah cerpen dalam manamana akhbar mingguan. Seterusnya, kami diminta untuk membuat analisis terhadap cerpen yang telah kami pilih tersebut dari aspek morfologi, sintaksis dan kesusasteraan. Pada mulanya, saya ketandusan idea untuk memulakan kerja kursus ini memandangkan kami tidak mendapat maklumat yang secukupnya dalam menghasilkan kerja kursus ini. Namun begitu setelah berbincang dengan beberapa orang rakan mengenai kerja kursus ini, saya telah mendapat gambaran kasar untuk menghasilkan kerja kursus ini. Saya memulakan kerja kursus ini dengan mencari cerpen di dalam akhbar Berita Harian. Melalui kerja kursus ini, saya telah menambahkan dan meningkatkan pengetahuan saya dalam bidang morfologi, sintaksis dan kesusasteraan. Saya telah berjaya meningkatkan kefahaman saya dalam menguasai tiga bidang tersebut dengan lebih baik. Selain itu, saya berpeluang untuk belajar menganalisis ayat dengan cara yang betul yang tidak pernah saya lakukan selama ini. Kerja kursus ini juga telah memberikan saya pengetahuan bahawa sesuatu ayat tidak boleh dibina sewenang-wenangnya dan sesuatu ayat itu mempunyai bentuk dan penggolongan katanya yang tersendiri. Kerja kursus ini telah memberikan saya ilmu yang baru dalam mengenali jenis-jenis bentuk kata dan penggolongan kata yang terdapat dalam bahasa kita. Saya sangat bersyukur kerana walaupun menghadapi beberapa masalah seperti kekurangan masa dan kekurangan maklumat dalam menghasilkan kerja kursus ini namun berkat usaha dan kerjasama saya dengan kawan-kawan yang lain akhirnya saya mampu menyiapkan kerja kursus ini sebelum tarikh hantar tiba.

51

BIBLIOGRAFI Karim, N. S. (2006). Tatabahasa Dewan Edisi Baharu. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.

Siti Hajar Abdul Aziz (2008). Bahasa Melayu I. Selangor Darul Ehsan: Oxford Sdn. Bhd.

Portal Pendidikan (2011). Sintaksis. Diakses pada 15 Februari 2011 dari http://www.tutor.com.my/stpm/sintaksis/Sintaksis.htm

Jepri (2010). Morfologi dan Sintaksis. Diakses pada 16 Februari 2011 dari http://jepri7.blogspot.com/2010/03/morfo-sintaksis-bahagian-morfologi-1.html

Portal Pendidikan (2011). Tatabahasa Morfologi dan Sintaksis. Sistem Bahasa Melayu. Diakses pada 16 Februari 2011 dari http://www.tutor.com.my/stpm/SukatanSTPM/sukatan_pelajaran_bahasa_melayu_.ht m

Bahasa Melayu (2010). Bentuk dan Golongan Kata. Diakses pada 18 Februari 2011 dari http://zihanthesensei.blogspot.com/2010/07/bm-bentuk-golongan-kata.html

Slideboom (2011). Konsep Sastera dalam Cerpen. Diakses pada 20 Februari 2011 dari http://www.slideboom.com/presentations/226222/konsep-sastera-dalam-cerpen

Tatabahasa STPM (2011). Morfologi. Diakses pada 21 Februari 2011 dari http://www.tatabahasastpm.com/v2/index.php?option=com_content&view=article&id =1143&Itemid=470

52