Eliminasi Gauss

Eselon Baris
Bentuk eselon baris:
1. Jika sebuah baris tidak semuanya nol, maka entri pertama yang tidak nol
harus 1 (disebut 1-utama / leading-1)
2. Baris-baris yang semua entrinya 0, dikelompokkan di bagian bawah
matriks
3. Posisi 1-utama dari baris yang lebih bawah harus lebih ke kanan
daripada 1-utama baris yang lebih atas
Bentuk eselon baris tereduksi:
1, 2, 3, ditambah
4. Semua entri (yang lain) dari kolom yang berisi 1-utama harus di-0-kan
Sistem Persamaan Linier
Page 3
bukan matriks eselon baris
matriks eselon baris
(
(
(

5 1 0
0 0 0
2 1 1

(
(
(

0 0 0
5 1 0
2 1 1

Contoh
Sistem Persamaan Linier
Page 4
matriks eselon baris,
bukan eselon baris tereduksi
matriks eselon baris tereduksi ?
(
(
(
(

0 0 0 0
1 0 0 0
4 1 1 0
3 2 1 1

(
(
(
(

0 0 0 0
1 0 0 0
0 1 1 0
0 2 0 1

Contoh
Contoh
More on Row-Echelon and Reduced Row-Echelon form
Semua tipe matriks berikut dalam bentuk eselon baris (row-echelon
form) Sebarang bilangan real dapat disubtitusikan untuk * :
(
(
(
(
(
(

(
(
(
(

(
(
(
(

(
(
(
(

* 1 0 0 0 0 0 0 0 0
* 0 * * 1 0 0 0 0 0
* 0 * * 0 1 0 0 0 0
* 0 * * 0 0 1 0 0 0
* 0 * * 0 0 0 * 1 0
,
0 0 0 0
0 0 0 0
* * 1 0
* * 0 1
,
0 0 0 0
* 1 0 0
* 0 1 0
* 0 0 1
,
1 0 0 0
0 1 0 0
0 0 1 0
0 0 0 1
(
(
(
(
(
(

(
(
(
(

(
(
(
(

(
(
(
(

* 1 0 0 0 0 0 0 0 0
* * * * 1 0 0 0 0 0
* * * * * 1 0 0 0 0
* * * * * * 1 0 0 0
* * * * * * * * 1 0
,
0 0 0 0
0 0 0 0
* * 1 0
* * * 1
,
0 0 0 0
* 1 0 0
* * 1 0
* * * 1
,
1 0 0 0
* 1 0 0
* * 1 0
* * * 1
Semua tipe matriks berikut dalam bentuk eselon baris yang
direduksi (reduced row-echelon form) Sebarang bilangan real
dapat disubtitusikan untuk * :
Contoh
Penyelesaian untuk 4 Sistem Linier (a)
(
(
(

4 1 0 0
2 0 1 0
5 0 0 1
(a)
4
2 -
5
3
2
1
=
=
=
x
x
x
Penyelesaian (a)
Sist em persamaan yang
bersangkut an adalah
Misalkan bahwa augment ed mat rix unt uk sebuah sist em
persamaan linier t elah direduksi oleh operasi baris menj adi bent uk
eselon baris yang direduksi, maka Pecahkanlah sist em t ersebut .
Example
Penyelesaian untuk 4 Sistem Linier (b1)
(
(
(

2 3 1 0 0
6 2 0 1 0
1 4 0 0 1
(b)
Penyelesaian (b)
1. Sistem persamaan yang
bersangkutan adalah
2 3
6 2
1 - 4
4 3
4 2
4 1
= +
= +
= +
x x
x x
x x
Variabel
Utama
Variabel Bebas
Contoh
Penyelesaian untuk 4 Sistem Linier (b2)
4 3
4 2
4 1
3 - 2
2 - 6
4 - 1 -
x x
x x
x x
=
=
=
t x
t x
t x
t x

, 3 2
, 2 6
, 4 1
4
3
2
1
=
=
=
=
2. Kit a lihat bahwa variabel bebas dapat
di isi dengan sebarang nilai, misal t , maka
di dapat nilai variabel ut ama.
3. Sist em persamaan ini
memiliki t ak t erhingga
banyaknya penyelesaian, dan
penyelesaian ini diberikan
oleh rumus-rumus
Contoh
Penyelesaian untuk 4 Sistem Linier (c1)
(
(
(
(

0 0 0 0 0 0
2 5 1 0 0 0
1 3 0 1 0 0
2 4 0 0 6 1
(c)
2 5
1 3
2 - 4 6
5 4
5 3
5 2 1
= +
= +
= + +
x x
x x
x x x
Penyelesaian (c)
1. Baris ke 4 t erdiri dari
seluruhnya nol. Maka kit a
dapat menghapus persamaan
ini.
Contoh
Penyelesaian untuk 4 Sistem Linier (c2)
Penyelesaian (c)
2. Penyelesaian unt uk variabel
ut ama dengan variabel-
variabel bebas
3. variabel bebas dapat di isi
dengan sebarang nilai, maka
sistem persamaan ini memiliki
tak terhingga banyaknya
penyelesaian yang diberikan
oleh rumus-rumus
5 4
5 3
5 2 1
5 - 2
3 - 1
4 - 6 - 2 -
x x
x x
x x x
=
=
=
t x
t x
t x
s x
t s x
=
=
=
=
=
5
4
3
2
1
, 5 - 2
3 - 1
, 4 - 6 - 2 -
Contoh
Penyelesaian untuk 4 Sistem Linier (d)
(
(
(

1 0 0 0
0 2 1 0
0 0 0 1
(d)
Penyelesaian (d):
Persamaan t erakhir dalam sist em persamaan
yang bersangkut an adalah:
Karena persamaan ini t idak pernah dapat
dipenuhi, maka tidak ada penyelesaian unt uk
sist em ini.
1 0 0 0
3 2 1
= + + x x x
a. Cara Biasa Seperti SMA
b. Eliminasi Gauss
c. Eliminasi Gauss - Jordan
a. Cara Biasa (untuk mengingat kembali):
I. x + y = 3 3x + 3y = 9
3x 5y = 1 3x 5y = 1
8y = 8 y = 1
3x 5 = 1 3x = 6 x = 2
II. y = 3 x
3x 5(3 x) = 1 atau 3x 15 + 5x = 1 8x = 16 x = 2
y = 3 x y = 1
Penyelesaian Sistem Persamaan Linier
ditulis
dalam
bentuk
matriks
augmented
b. Eliminasi Gauss
lalu diusahakan berbentuk Eselon Baris
1 1 2 9
0 ? ? ?
0 0 ? ?
dengan proses Operasi Baris Elementer (OBE)
(Elementary Row Operation - ERO)
(
(
(

0 5 6 3
1 3 4 2
9 2 1 1

0 5 6 3
1 3 4 2
9 2
= +
= +
= + +
z y x
z y x
z y x
Penyelesaian Sistem Persamaan Linier
Sistem Persamaan Linier
Page 14
Eliminasi Gauss (ringkasan):
Sistem
Persamaan Linier
Matriks
Augmented
Eselon
Baris
Subtitusi
Balik
OBE
Sistem Persamaan Linier
Page 15
c. Eliminasi Gauss-Jordan (contoh yang sama)
1 1 2 9
2 4 -3 1
3 6 -5 0
dan diusahakan berbentuk 1 0 0 ?
Eselon baris yang tereduksi 0 1 0 ?
0 0 1 ?
dengan proses Operasi Baris Elementer (OBE)
(Elementary Row Operation - ERO)
0 5 6 3
1 3 4 2
9 2
= +
= +
= + +
z y x
z y x
z y x
Eliminasi Gauss-Jordan (ringkasan):
Sistem
Persamaan Linier
Matriks
Augmented
Eselon baris
direduksi
Solusi
(langsung)
OBE
1. Sistem Persamaan Linier dikatakan homogen jika konstanta2 di ruas
kanan semuanya 0
2. SistemHomogen selalu konsisten
3. Solusi Sistem Persamaan Linier Homogen:
1. Solusi Trivial ( semua x
i
= 0; i = 1 .. n ): pasti ada
2. Solusi Non-trivial (solusi trivial, plus solusi di mana ada x
i
0)
terdapat variabel bebas
Contoh:
0
0 2
0 3 2
0 3 2 2
5 4 3
5 3 2 1
5 4 3 2 1
5 3 2 1
= + +
= +
= + +
= + +
x x x
x x x x
x x x x x
x x x x
(
(
(
(

0 1 1 1 0 0
0 1 0 2 1 1
0 1 3 2 1 1
0 1 0 1 2 2

Sistem Persamaan Linier Homogen
Teorema:
Sistem Persamaan Linier Homogen dengan variabel
lebih banyak daripada persamaan, mempunyai tak
berhingga banyak penyelesaian dan memiliki
penyelesaian tak trivial.
Ditinjau dari matriksnya:
Sistem Persamaan Linier Homogen dengan kolom lebih banyak
daripada baris mempunyai tak berhingga banyak penyelesaian.
Computer Solution of Linear System
Most computer algorithms for solving large linear
systems are based on Gaussian elimination or
Gauss-Jordan elimination.
Issues
Reducing roundoff errors
Minimizing the use of computer memory space
Solving the system with maximum speed
SOAL (1/2)
1. Manakah matriks yang dalam bentuk eselon baris yang direduksi? (20 point)
2. Manakah matriks yang berbentuk eselon baris? (20 point)
(

(
(
(

(
(
(
(

(
(
(

(
(
(

(
(
(

4 2 1 0
1 3 0 1
(f).
4 0 1 0
3 1 0 0
5 0 0 1
(e).
0 0 0 0 0
1 0 0 0 0
0 1 1 0 0
0 3 0 2 1
(d).
0 0 0
0 1 0
0 1 1
(c).
0 0 0
0 0 1
0 1 0
(b).
1 0 0
0 0 0
0 0 1
(a).
(
(
(

(
(
(

(
(
(
(

(
(
(

(
(
(

0 0 0
0 0 0
0 0 0
(f).
3 0 0
2 1 0
4 3 2
(e).
0 0 0 0 0
1 0 0 0 0
0 2 2 0 1
0 2 0 3 1
(d).
0 0 0
0 1 0
0 1 1
(c).
2 3 1 0
5 5 7 - 1
(b).
1 0 0
0 0 0
3 2 1
(a).
SOAL (2/2)
3. Selesaikan sistem berikut menggunakan eliminasi Gauss!(30 point)
4. Selesaikan sistem berikut menggunakan eliminasi Gauss-Jordan!(30 point)
5 2
11 4
1 2
=
= +
= +
z x
z y x
z y x
0 2 3
4 2
1
= +
=
= +
z y- x
y x
z y x
Referensi
Leon, Steven J., Aljabar Linier dan
Aplikasinya, Edisi kelima, Jakarta: Erlangga,
2001
Anton, Howard, Elementary Linier Algebra,
8th ed, United States of America: John Wiley
and Sons, Inc, 2000
Anton, Howard; Rorres, Chris, Elementary
Linear Algebra.ppt