Praktikal 4: Mikroskop dan teleskop

Objektif Pembelajaran:

Untuk menyiasat keadaan yang sesuai untuk meningkatkan kuasa pembesaran teleskop astronomi dan mikroskop majmuk.

Mengenalpasti Masalah:

Adakah kanta yang berlainan panjang fokus menghasilkan pembesaran berbeza?

Bahan-bahan:

Pemegang kanta, plastisin, pemegang kanta, kanta cembung ( 5 cm, 10 cm, 15 cm , 20 cm ), skrin lut cahaya, lampu dan pembaris meter.

Aktiviti 1:

Membina satu teleskop astronomi ringkas

Prosedur:

1) Kanta cembung dengan kuasa 5 D(panjang fokus : 20 cm) dan berdiameter besar digunakan sebagai kanta objektif. 2) Kanta cembung dengan kuasa 20 D(panjang fokus :5 cm) dan berdiameter kecil digunakan sebagai kanta mata

3) Kedua-duanya diletakkan di pemegang kanta. 4) Di antara kedua-dua kanta diletakkan skrin lutcahaya.Susunan kemudian disiapkan seperti di gambar rajah (rujuk rajah teleskop astronomi ringkas) 5) Kanta objektif kemudian diarahkan ke objek yang berada di posisi yang jauh.Skrin lutcahaya diletakkan kira-kira 20cm daripada kanta objektif dan diolah sehingga imej yang jelas kelihatan di skrin. 6) Kanta mata yang diletakkan berhampiran dengan skrin lutcahaya diolah juga sehingga imej yang jelas dan dibesarkan jelas kelihatan di skrin. 7) Skrin lutcahaya kemudian dialihkan dan susunan kedua-dua kanta boleh berfungsi sebagai teleskop astronomi. 8) Jarak di antara kedua-dua kanta kemudian diukur. [ Memandangkan ini merupakan teleskop astronomi,jarak di antara kedua jarak seharusnya kurang daripada jumlah panjang fokus kedua-dua kanta,iaitu <(20cm + 5cm = 25cm) ] 9) Jarak kemudian diuji dengan dengan mengalihkan kedudukan kanta untuk melihat imej yang jelas terbentuk di jarak berapa di antara kedua-dua kanta. 10) Pemerhatian dibuat ke atas imej dan kemudian direkodkan.

Aktiviti 2:

Membina sebuah mikroskop majmuk

Prosedur:

1) Kanta cembung dengan kuasa 20 D(panjang fokus :5 cm) dan berdiameter besardigunakan sebagai kanta objektif. 2) kanta cembung dengan kuasa 5 D(panjang fokus :20 cm) dan berdiameter kecildigunakan sebagai kanta mata.

3) kedua-duanya diletakkan di pemegang kanta. 4) Kertas graf diletakkan berdekatan dengan kanta objektif dengan abjad A terbalik tertera di tengah-tengah kertas.Jarak kertas graf tersebut diolah sehingga sedikit melebihi 5.0 cm. Susunan kemudian disiapkan seperti di gambar rajah (rujuk rajah mikroskop majmuk) 5) Lampu sulu kemudian dipasang dan dihalakan kepada kertas graf. 6) Skrin lutcahaya diolah sehingga imej terbentuk 7) Jarak diantara kanta mata diubah perlahan-lahan sehingga imej yang jelas dan cukup besar dapat dilihat melalui kanta mata. 8) Skrin lutcahaya kemudian dialihkan dan susunan ini boleh berfungsi sebagai mikroskop majmuk. 9) Jarak di antara kanta objektif dan kanta mata diukur. [ Memandangkan ini merupakan mikroskop majmuk,jarak di antara kedua jarak seharusnya lebih daripada jumlah panjang fokus kedua-dua kanta,iaitu >(20cm + 5cm = 25cm) ] 10) Pemerhatian ke atas imej terbentuk dilakukan dan kemudiannya direkodkan.

LANGKAH BERJAGA-JAGA

1. Pastikan kanta cembung yang digunakan dalam keadaan baik dan panjang fokus kanta diketahui 2. Sumber cahaya perlulah melalui kesemua kanta yang ada dalam set 3. Tinggi pemegang kanta perlulah dibetulkan terlebih dahulu sebelum membina set mikroskop dan teleskop supaya kedudukan dan ketinggian kanta sama dengan kedudukan objek dan sumber cahaya. 4. Pembesaran bagi setiap set perlulah dikira dengan menggunakan rumus yang tepat.

KEPUTUSAN

TELESKOP ASTRONOMI RINGKAS

Rajah

Panjang fokus kanta objek , (cm)

10

15

15

20

20

20

Panjang fokus kanta mata , (cm)

10

10

15

Jarak antara kanta objek dan kanta mata ( L ) =( + ) ( cm )

15

20

25

25

30

35

Pembesaran ,

M=
2.0 3.0 1.5 4.0 2.0 1.3

Inferens

Kanta yang mempunyai panjang fokus yang lebih tinggi akan menghasilkan diameter yang lebih besar dan ini

membolehkan lebih banyak cahaya memasuki ke dalam kanta.Manakala kanta mata, yang lebih rendah panjang fokusnya menghasilkan kuasa pembesarannya yang tinggi.

MIKROSKOP MAJMUK

Rajah

Tinggi Objek ( cm )

Panjang Fokus Kanta Objek ( cm )

10

10

15

Panjang Fokus Kanta Mata (cm )

10

15

20

15

20

20

Tinggi Imej ( cm )

30

26

23

10.8

7.0

6.5

Jarak antara kanta objek dan kanta mata ( L ): L( + ( cm ) ) 20 22 31.5 42.5 51.5 60

Pembesaran,

M=

= 10

= 8.7

=7.7

= 3.6

= 2.3

= 2.2

Inferens

Kuasa pembesaran yang lebih besar dapat dihasilkan jika panjang fokus kanta objek dan kanta mata dikurangkan.Saiz imej yang terhasil turut dipengaruhi oleh jarak antara kanta dengan objek.

Perbincangan

Kanta atau sering disebut lensa adalah sebuah alat untuk mengumpulkan atau menyebarkan cahaya, biasanya dibentuk dari sepotong gelas yang dibentuk.Terdapat dua jenis kanta iaitu kanta cembung dan kanta cengkus namun di dalam tugasan pada kali ini kami telah menggunakan kanta cembung untuk menyediakan set teleskop dan mikroskop. Kanta cembung adalah kanta yang tirus diluar (cembung) tirus di bahagian tepi dan mempunyai tengah yang lebar. Sering kali digelar kanta penumpu. Cahaya melalui kanta cembung tertumpu pada satu titik. Titik ini dikenali sebagai titik tumpuan. Kanta cembung mampu menghasilkan imej sebenar atau maya.Teleskop yang dibina
terdiri daripada dua jenis kanta cembung iaitu kanta objek dan kanta mata.Kanta

cembung yang telah digunakan mempunyai panjang fokus yang pelbagai.Ini adalah untuk mengkaji keadaan yang boleh dipraktikkan bagi meningkatkan kuasa

pembesaran sesebuah teleskop dan mikroskop.

Dalam aktiviti yang pertama kami telah diberi tugasan untuk membina sebuah teskop astronomi.Teleskop Astronomi merupakan satu alat optik yang digunakan untuk melihat objek-objek yang jauh. Teleskop astronomi ini berfungsi dengan mengumpulkan cahaya daripada objek ini dan kemudian dibesarkan.Teleskop terdiri daripada 2 kanta iaitu kanta objek dan kanta mata. Kanta objek menumpukan sinar cahaya yang jauh lalu membentuk imej yang nyata, songsang dan mengecil di titik fokus kanta mata manakala kanta mata membesarkan imej kanta objektif itu.Kami telah menggunakan dua kanta cembung yang mempunyai jarak fokus yang berbeza bagi menguji jarak fokus yang yang boleh meningkatkan kuasa pembesaran teleskop tersebut.

Kanta objek yang digunakan dalam pembinaan teleskop dipanggil kanta objek kerana kedudukan kanta ini berada paling hampir dengan sesebuah objek.Kanta objek yang digunakan dalam pembinaan set teleskop astronomi ini mempunyai panjang fokus yang lebih panjang dan diameter bukaan yang lebih besar untuk membolehkan jumlah cahaya yang lebih banyak memasuki kanta dan ini boleh menghasilkan imej yang lebih terang dan jelas dari sesebuah objek yang jauh.Imej yang terhasil mempunyai ciri seperti nyata dan terbalik.Selain itu, dalam aktiviti kami turut menggunakan kanta mata. Kanta ini dipanggil kanta mata kerana kanta tersebut berada pada kedudukan yang paling hamper dengan mata.Setelah menjalankan ekperimen ini saya dapati bahawa fungsi sebenar kanta mata adalah untuk memastikan keseluruhan cahaya boleh memasuki ke dalam tabung teleskop.Kanta mata memiliki panjang fokus yang pendek menghasilkan pembesaran imej yang lagi tinggi.Semakin rendah panjang fokus mata semakin besar pembesaran objek yang terhasil.

Berdasarkan keputusan yang telah saya peroleh saya mendapati, Kanta objek yang mempunyai panjang fokus 20 cm dan kanta mata yang mempunyai panjang fokus 5 cm menghasilkan pembesaran yang terbesar iaitu sebanyak 4.0 cm.Kesimpulan nya semakin panjang kanta objek semakin tinggi tahap pembesaran yang boleh berlaku tetapi bagi kanta mata pula.Semakin pendek panjang kanta mata semakin tinggi tahap pembesaran.Formula yang boleh digunakan untuk menetukan tahap pembesaran sesuatu objek ialah :

M=

Dalam aktiviti yang kedua kami telah diberi tugasan untuk membina sebuah mikroskop majmuk.Mikroskop majmuk adalah sebuah alat yang digunakan untuk melihat objek yang lebih kecil yang tidak dapat dilihat dengan mata kasar contohnya bakteria.Mikroskop majmuk dibina juga menggunakan panjang fokus yang berbeza bagi menguji kesan panjang fokus dengan tahap pembesaran imej yang dilihat menggunakan mikroskop majmuk.

Mikroskop majmuk dibina menggunakan dua kanta cembung yang terdiri daripada kanta objek dan kanta mata.Berdasarkan keputusan yang telah saya perolehi, mikroskop majmuk yang menggunakan kanta objek yang mempunyai panjang fokus sebanyak 5 cm dan kanta mata yang panjang fokusnya 10 cm menghasilkan pembesaran yang paling maksimum.Proses pembesaran sesuatu imej berlaku apabila imej yang telah terhasil pada kanta pertama seterusnya menjadi objek untuk kanta yang kedua.Imej objek telah mengalami pembesaran untuk kali pertama pada bahagian kanta objek dan seterunya diperbesarkan lagi dengan menggunakan kanta

mata.Kesimpulannya bagi sesebuah mikroskop majmuk, semakin pendek panjang kanta objek semakin tinggi tahap pembesaran yang terhasil manakala bagi kanta mata.Semakin panjang fokus kanta mata semakin tinggi tahap pembesaran imej yang terhsail. Imej yang dihasilkan adalah besar bersifat maya dan songsang.Formula untuk mengira tahap pembesaran imej yang terhasil ialah :

M=

Soalan

Nyatakan fungsi-fungsi kedua-dua kanta objek dan kanta mata dalam satu teleskop astronomi

Antara fungsi kanta objek yang terdapat dalam teleskop astronomi adalah untuk mengumpul cahaya dalam jumlah yang banyak bagi memastikan imej yang terbentuk adalah terang meskipun objek berada pada kedudukan yang jauh. Kanta objek merupakan kanta yang kedudukannya berada paling hampir dengan objek.Antara cirri yang terdapat kanta optik ini adalah panjang fokus yang lebih panjang serta bukaan yang besar bagi membolehkan cahaya memasuki kanta semaksimumnya.Imej yang terbentuk adalah nyata , terbalik dan berkurang.Fungsi kanta mata pula adalah untuk memastikan agar keseluruhan cahaya yang terkumpul di dalam tabung teleskop dapat masuk ke dalam mata untuk imej yang lebih terang serta turut membantu dalam proses pembesaran imej.Kanta mata mempunyai ciri seperti memiki panjang fokus yang pendek serta bukaan yang kecil bagi membolehkan cahaya dapat dipantulkan dengan lebih cepat ke dalam mata.

Bagaimana anda boleh tingkatkan kuasa pembesaran bagi teleskop astronomi dan mikroskop majmuk?

Setelah saya menjalankan aktiviti ini saya lebih memahami konsep sebenar bagi melakukan pembesaran bagi sesebuah teleskop astronomi.Untuk teleskop astronomi bagi meningkatkan pembesaran imej yang terhasil adalah dengan meningkatkan panjang fokus bagi kanta objek serta mengurangkan panjang fokus kanta mata.Apabila kita memanjangkan fokus kanta objek diameter kanta objek turut meningkat dan ini menyebabkan lebih banyak cahaya dapat memasuki teleskop.Hal ini berbeza bagi fokus kanta mata.Jika panjang fokus kanta mata adalah rendah maka kuasa pembesaran imej akan meningkat.

Kuasa pembesaran mikroskop majmuk pula boleh ditingkatkan jika kita mengurangkan panjang fokus kanta objek.Dalam mikroskop majmuk kanta objek berperanan menghasil pembesaran imej objek kali pertama sebelum imej ditukarkan semula menjadi objek bagi kanta mata.Panjang minimum fokus bagi kanta objek adalah 5 cm kerana jika panjang fokus kanta objek terlalu pendek imej yang dihasilkan akan pecah dan tidak sempurna.Manakala bagi kanta mata pula, panjang fokus kanta mata yang terdapat pada mikroskop haruslah ditigkatkan jika kita ingin meninggikan kuasa pembesaran mikroskop

Apakah langkah berjaga-jaga yang telah anda ambil semasa menjalankan projek ini? Mengapa?

Sewaktu saya menjalankan eksperimen ini saya dapati terdapat beberapa langkah berjaga-jaga yang perlu saya perhati serta lakukan bagi mengelakkan terdapat sebarang kesilapan sewaktu menjalankan aktiviti ini.Antaranya sebelum saya menjalankan aktiviti ini saya dan rakan sekumpulan telah memastikan kanta cembung berada dalam keadaan yang baik dan sempurna.Selain itu,saya juga memastikan agar saya mengetahui panjang fokus kanta diketahui.Ini adalah kerana jika kanta cembung yang digunakan rosak ia akan memberi kesan

terhadap kualiti imej yang yang terhasil.Selain itu,saya juga akan turut memastikan agar panjang di antara kanta objek dan kanta mata adalah berbeza.Ini adalah kerana jika kedua-dua kanta ini mempunyai panjang fokus yang sama imej objek yang diinginkan tidak akan terhasil.Sumber cahaya juga merupakan salah satu faktor penting yang menyebabkan penghasilan imej boleh terhasil.Oleh itu, saya perlu memastikan agar sumber cahaya boleh melalui setiap bahagian kanta yang terdapat pada mikroskop dan juga teleskop.Jika cahaya tidak mengenai bahagian kanta tiada imej yang akan terhasil.Salah satu cara untuk memastikan agar sumber cahaya memasuku semua bahagian kanta tinggi pemegang kanta perlulah dibetulkan terlebih dahulu sebelum membina set mikroskop dan teleskop supaya kedudukan dan ketinggian kanta sama dengan kedudukan objek dan sumber.

Apa yang telah anda pelajari daripada dua aktiviti-aktiviti di atas?

Setelah saya menjalankan aktiviti ini terdapat beberapa perkara baru yang telah dapat saya pelajari.Antaranya ialah saya telah mendapat satu kemahiran baru iaitu teknik-teknik untuk membina teleskop astronomi dan juga mikroskop majmuk.Sebagai bakal seorang guru sains saya mestilah mempunyai serba sedikit pengetahuan tentang cara-cara memasang mikroskop dan teleskop kerana saya yakin dan pasti bahawa saya akan menggunakan kedua-dua alatan tersebut sewaktu sesi pengajaran saya kelak.Saya juga dapat menigkatkan pemahaman saya dengan lebih mendalam tentang konsep kanta cembung dan perbezaan yang terdapat di antara kanta mata dan kanta objek.Sebelum saya menjalankan eksperimen ini saya tidak pernah mengetahui jenis-jenis kanta yang sesuai digunakan untuk membina sebuah mikroskop dan teleskop.Selain itu saya turut mendapat pengetahuan baru di mana saya baru mengetahui bahawa terdapat cara untuk meningkatkan kuasa pembesaran sesebuah telesko mahupun mikroskop.Kuasa pembesaran ini digunakan untuk membesarkan objek-objek yang sukar dilihat oleh mata kasar.Kuasa pembesaran yang berbeza terhasil kerana terdapat perbezaan di antara panjang fokus kanta mata mahupun kanta objek.Tambahan juga saya turut mengetahui bahawa walaupun kanta mempunyai saiz yang sama namun ianya mempunyai panjang yang berbezabeza.Terdapat formula yang berbeza digunakan untuk mengira pembesaran yang berlaku dalam sesebuah mikroskop mahupun teleskop.

Mikroskop majmuk berfungsi untuk melihat objek yang lebih kecil yang tidak dapat dilihat oleh mata kasar contohnya bakteria

Kedua-dua alat ini menggunakan kanta cembung untuk berfungsi

Teleskop astronomi pula digunakan untuk melihat objek astronomi seperti bintang dan bulan yang jauh

Formula untuk mengira pembesaran mikroskop majmuk

Mikroskop majmuk dan Teleskop astronomi

Cara meningkatkan kuasa pembesaran mikroskop majmuk adalah dengan meningkatkan panjang fokus kanta mata dan mengurangkan panjang fokus kanta objek

Formula untuk mengira pembesaran Teleskop astronomi

Cara untuk meningkatkan pembesaran teleskop astronomi dengan meningkatkan panjang fokus kanta objek dan mengurangkan panjang fokus kanta mata

Refleksi

Alhamdulillah saya panjatkan ke hadrat-NYA kerana dengan limpah dan kurniaNYA dapat saya sempurnakan tugasan eksperimen kali keempat yang telah diberikan kepada saya pada kali ini.Saya juga ingin merakamkan jutaan terima kasih kepada pensyarah pembimbing DR Rosmawati kerana dengan bimbingan beliau saya dapat memahami konsep sebenar Teleskop Astronomi dan juga Mikroskop Majmuk.

Sebenarnya sewaktu saya ingin menjalankan eksperimen ini saya

fikirkan

bahawa tugasan ini adalah sangat sukar untuk dilaksanakan oleh kerana saya semenjak berada di Tingkatan Lima saya kurang memahami konsep Cahaya ini.Namun setelah saya menjalankan aktiviti ini saya dapati aktiviti ini banyak membantu saya untuk memahami konsep kanta cembung.

Sewaktu ingin menyiapkan laporan praktikal ini pula,saya dapati bahawa laporan ini agak sukar untuk disiapkan berbanding dengan laporan praktikal yang sebelum ini.Laporan praktikal pada kali ini lebih banyak melibatkan konsep pengiraan berbanding konsep pemahaman.

Akhir kata sekali lagi, saya ingin merakamkan jutaan terima kasih kepada semua pihak yang turut menyumbang idea serta serba sedikit ilmu pengetahuan yang mana membantu saya untuk meningkat serta menambahkan ilmu pengetahuan dalam bab Cahaya ini.

RUJUKAN

KEPUTUSAN

BUKU

INTERNET

GAMBAR RAJAH

ENSIKLOPEDIA